Cultura popular e compañeiros de viaxe

Imaxino que a miña cara, cando atopo unha librería de vello, debe ser semellante á que Jim Hawkins, o neno protagonista da novela de Stevenson “A Illa do Tesouro” pon cando atopan os cofres que os levaran a aquela illa. Hai anos pasei horas entre as estanterias da libreria “Moucho” na cidade vella da Coruña, na que abondaban os obras de temática política, e xusto antes da pandemia, hai algo mais dun ano, atopei, recen aberta, Folla Vellas.

Por Emilio Martinez | A Coruña | 18/03/2021

Agora un par de veces ao mes é case unha obriga pasar por alí a revisar os libros dos que outros se foron desfacendo. Sempre atopo algo interesante... nas últimas visitas un de Manolo Rivas e outro do meu Manolo preferido, Vazquez Montalban, un que ainda non tiña da serie protagonizada polo Pepe Carvalho.

Hai unhas semanas atopei unha man chea de novelas do Oeste. Non puden evitar mercar unha de Marcial Lafuente Estefania e outra de Keith Luger. Non sei si casualidade ou premonición, pero a de Luger titúlase “Non hai perdón para os traidores”. As novelas de vaqueiros forman parte da miña infancia. Eran os libros que había, de haber algún, na maioría das casas. Eran eses libros, esas novelas do Oeste, ou aquelas outras de Sven Hassel, sobre a II Guerra Mundial, as que os mariñeiros do meu pobo levaban ao mar para pasar as horas mortas. Esas noveliñas, xunto ás de Corín Tellado, ou as fotonovelas, eran parte da cultura popular dos 50 e dos 60. Hoxe seguro que resulta doado menosprecialas, aducindo a súa escasa calidade literaria, poñendo o foco na súa simpleza argumental, pero a min dende hai moito tempo paréceme que deberiamos facerlle un monumento... a xente grazas a elas leia. Si comparo a calidade desas denostadas noveliñas cos memens e videos cos que perdemos hoxe en día o tempo atontados ante a pantalla do mobil non son quen de sacar peito ou vanagloriarme de non sei que xeración millor formada.

Fíxome gracia averiguar, hai algún tempo, que Keith Luger chamábase realmente Manuel Oliveros, e que era coruñes de nacemento, ainda que criado en Valencia. A editorial que publicou moitas das súas novelas, na archifamosa coleción Rodeo, era viguesa, Editorial Cies, que puso en marcha, alá polos anos 40, un novedoso sistema de venta e intercambio de novelas, do que a miña nai ainda se acorda: mercabas unha novela nova polo prezo enteiro, ou, o mais común xa que os cartos había que estiralos todo o que se pudera, dabas a novela que tiñas mercado antes e unha pequena cantidade, un par de patacóns, e levabas outra, e así o sistema ia funcionando.

Novelas de vaqueiros, fotonovelas, historias, moitas de santos e santas, refráns e fábulas contadas na cociña mentras a miña aboa ou a miña nai preparaban a cea, coa radio de fondo, son os alicerces da miña formación cultural, logo virian moitas outras cousas, pero a curiosidade, o primeiro aprendizaxe naceu alí. Eu creo que me fixen ecoloxista, xa sendo rapaz, escoitando á miña aboa narrar a historia de Xenoveba de Bravante, un conto medieval, salvada da morte grazas a unha corza.

Unha das fábulas que estes días rememoro, aprendida, a forza de escoitala, hai case medío século, é a do alacrán e a rá. Supoño que a coñecedes, pero vou resumila para asegurarme. Unha rá está na orilla dun río que vai cruzar. Ao seu carón achegase un alacrán que lle pide que o axude a cruzar. A rá nun principio  negase xa que como lle dí, si o leva pode clavarlle o aguillón e morrera. O alacrán razona con ela decíndolle que iso non pode pasar, que si lle clava o aguillón non só morrería ela senon tamén el. A rá despois de pensalo accede e cruza o río levando ao alacrán nas súas costas. No medio do cauce o alacrán clava o aguillón na rá, e esta ferida de morte, miraoo preguntándolle porque o fixera, xa que ian morrer os dous. O alacrán responde: “O sinto, non podo evitar ser alacrán”.

Hoxe seguro que como resultado do complexo de superioridade do que unha boa parte da clase política fachendea xa ningún deles se lembra das fábulas ou dos refráns, que pouco teñen que facer ante esa peste intelectual que son iso que se denomina “tweets” ou “chios” ou ante as mediocridades que calquera tertuliano solta en calquera plató.

A fábula protagonizada pola rá e polo alacrán están hoxe de actualidade. Conviria á nosa clase política tela ben presente.

Convirialle a Pablo Echenique, o portavoz de Podemos no Congreso, recordala cando pensa que a violencia pode ser compañeira nalgún viaxe. Debería saber que a violencia acaba devorando a quen a exerce, a quen a instiga e a quen a xustifica,  arrebata a quen a practica calquera razón, e acaba convertíndose un fin... Pensar as cousas antes de decilas nunca vai mal.

Deberian recordar a fábula os líderes do PP que pensan que a corrupción é un instrumento válido para obter os seus fins políticos... pero parece que nin o sucedido en Valencia ou Baleares foron leccións suficintes e agora voltan polos seu foros en Murcia... Deberian tamén recordar a fábula cando se botan aos brazos de Vox...

Convirialle recordar a fábula a moitos outros, por exemplo a quenes pensan que Bildu ou as CUP poden ser aliados. Un non sabe ben se debe preocuparse ou avergonzarse ante os arrumacos do BNG a tais persoaxes. Conviría que recordaran a fábula quenes pensan que con ERC se pode construir unha alternativa a algo...

Lembremos as últimas verbas do alacrán antes de ser tragado polas augas levándose consigo á inxenua rá... “Son un alacrán, non podo ser outra cousa, nin comportarme doutro xeito...”.

O futuro será de quenes sepan evitar confiar en alacráns. É mais dificil do que parece.

 

Novela do Oeste de Keith Luger