Que pasou este 2023?... repaso a un ano cheo de efemérides políticas e sociais

O vindeiro domingo despídese un 2023 de marcado clima electoral en Galicia, que arrincou cunha carreira cara ás municipais do 28 de maio e vaise coa vista posta nas autonómicas do próximo 18 de febreiro, convocadas polo presidente da Xunta, Alfonso Rueda, cando as quinielas xa apuntaban ao novo ano para coñecer a data da cita coas urnas tras meses de especulacións.

En política, 2023 será lembrado como o ano do final do 'baltarismo'. Perseguido xudicialmente tras ser 'cazado' a case 220 quilómetros por hora ao volante dun coche oficial e sen maioría absoluta na Deputación de Ourense, Manuel Baltar deu un paso a un lado como barón do PP en Ourense, o que supuxo o fin de tres décadas de saga política familiar iniciada polo seu pai, José Luís Baltar.

O ano no que terminou o xuízo do Alvia coincidindo practicamente co décimo aniversario do tráxico sinistro ferroviario foi tamén o do cesamento definitivo da actividade na central térmica das Pontes (A Coruña) que, xunto á derriba do que quedaba en pé da central de Meirama --Cerdeda (A Coruña)--, simboliza o fin dunha era na industria galega. Ao termo do ano, a incerteza se cerne ao redor da continuidade da actividade da planta de Alcoa en San Cibrao (Lugo).

2023 foi tamén o ano en que o Supremo avalou a continuidade da factoría da pasteira Ence ata 2073 na ría de Pontevedra, sobre a que estivo o foco mediático polas visitas do rei emérito Juan Carlos I a Sanxenxo (Pontevedra). Na páxina de sucesos, a secuela da violencia machista cobrouse tres novas vítimas e unha longa investigación permitiu dar co suposto asasino de Elisa Abruñedo dez anos despois do crime.

POLÍTICA

As eleccións municipais de maio depararon sorpresas na política galega e levaron á estatal a unhas xerais que puideron arrastrar ás autonómicas. O debate sobre a data dos comicios galegos resolveuse co ano en tempo de desconto. A 21 de decembro, dous días despois de aprobar os orzamentos da Xunta para 2024, o presidente, Alfonso Rueda, anunciou que as galegas serán o 18 de febreiro.

Antes, os resultados do 28 de maio permitiron ao PP recuperar poder nas cidades co regreso á Alcaldía de José Manuel Rey Varela, mentres que a nacionalista Goretti Sanmartín (BNG) converteuse na primeira alcaldesa da capital galega. O PSOE, pola súa banda, retivo o bastón de mando nas dúas grandes urbes da comunidade, Vigo e A Coruña, ademais de Lugo; pero perdeu en favor dos populares a Deputación de Pontevedra, único goberno provincial que cambiou de cor.

Durante a primavera, o foco político situouse sobre a provincia de Ourense cunha campaña marcada pola situación de Manuel Baltar e a polémica ao redor dos audios publicados por varios diarios que vinculaban ao rexedor da capital, Gonzalo Pérez Jácome, con supostas mordidas.

Lonxe de pagar factura pola controversia, o líder de Democracia Ourensá saíu reforzado nas urnas ao subir en case 6.500 votos. Con todo, Jácome necesitou reeditar a alianza co PP para repartirse concello e deputación como fixeron catro anos atrás, aínda que coa diferenza de que, nesta ocasión, o encargado de asumir as rendas da deputación foi Luis Menor con Manuel Baltar rumbo ao Senado.

AS PONTES, ALCOA E CAMBIO CLIMÁTICO

En materia económica, 2023 foi o ano do cesamento definitivo da actividade na central térmica das Pontese marcha con dúbidas sobre o futuro da planta de Alcoa na Mariña luguesa tras as incertezas sementadas pola multinacional estadounidense.

No primeiro exercicio completo de Marta Ortega á fronte de Inditex que continuou a senda de beneficios marca do xigante téxtil, o Supremo avalou en febreiro a continuidade de Ence na ría de Pontevedra e, xa en decembro, revogou unha anulación dun parque eólico na Costa da Morte que podería abrir a porta a tombar múltiples paralizacións deste tipo de proxectos ditadas polo Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG) nos últimos meses.

Nun ano no que os dous grandes incendios --en marzo en Baleira (Lugo) e en outubro en Trabada (Lugo)-- producíronse fóra de tempada alta; o sector marisqueiro afrontou unha das súas peores campañas do Nadal debido a unha crise de produción nas rías que tamén afecta o mundo da batea e que os expertos ligan ás consecuencias do cambio climático.

XUÍZO DO ALVIA

O 24 de xullo cumpriuse unha década da traxedia de Angrois, que deixou 80 mortos e máis dun centenar de feridos ás portas de Santiago. Só dous días despois da efeméride, a pouco máis de 2 quilómetros da curva da Grandeira onde descarrilou o Alvia, concluía na Cidade da Cultura o xuízo pola maior catástrofe ferroviaria da historia de Galicia.

En febreiro cumpriuse o primeiro aniversario doutra das traxedias que máis sacudiron á sociedade galega recente: o afundimento da Vila de Pitanxo en Terranova. Tras meses de presión dos familiares, o Goberno autorizou unha expedición que logrou localizar o pecio do pesqueiro de Marín no que morreron 21 mariñeiros.

SUCESOS

Na páxina de sucesos, a secuela da violencia machista continuou golpeando á sociedade galega con tres novas mulleres asasinadas a mans das súas parellas ou exparellas en Baiona, Oia e Sigüeiro. Ademais, unha longa investigación mantida durante unha década logrou dar co suposto autor do crime de Elisa Abruñedo, violada e asasinada en Cabanas (A Coruña) en 2013.

Foi outro ano con numerosos operativos antidroga que confirmaron que a costa galega segue sendo unha das vías predilectas para a entrada de cocaína en Europa. O achado dun novo narcosubmarino na ría de Arousa, a desarticulación dun macrolaboratorio de cocaína en Cerdedo-Cotobade (Pontevedra) e as decenas de intervencións de barcos e cargamentos con toneladas de droga apuntan á Comunidade galega como unha das zonas quentes do tráfico de estupefacientes no Estado.

ADEUS A MITOS E ÉXITOS NA PANTALLA

O ano en que Galicia dedicou as súas letras a Francisco Fernández del Riego, despediu ao escritor Salvador García Bodaño e a tres dos seus grandes mitos deportivos --Arsenio Iglesias, Luis Súarez e Amancio Amaro-- e o Real Club Celta soprou as velas do seu centenario; o audiovisual galego confirmou o seu momento de graza cos Goya do santiagués Luís Zahera polo seu papel 'As Bestas' --éxito de Rodrigo Sorogoyen inspirado no crime de Santoalla-- e do director coruñés Alberto Vázquez por 'Unicorn Wars'.