Eu renazo galego

Merqueino na nunca ben chorada libraría Michelena de Pontevedra, e dende aquela, nos novos lares que habito, comparte estantería canda outro irmao xemelgo, a “Crítica da Razón Galega” de Marcial Gondar. Leituras adolescentes que me abriron os ollos. A nova do falecemento de Xosé Chao Rego levoume, como digo, a procurar aquel volume que guindou ao universo aquel facedor de soños chamado Isaac Díaz Pardo a través daquela galipedia alcumada Ediciós do Castro. O libro aínda conserva o arrecendo húmido dos anos en Compostela, os subliñados a lapis e os comentarios á marxe nos que xa nin me recoñezo. 

 

Reabro o ensaio con case corenta anos, crendo saber como é este mapa de cicatrices dun país no que a cotío se perden todas as batallas e malia disto, abráiome coa lucidez do ensaio deste cristián galeguista que se decataba de por onde ían os tiros naquel xérmolo de autonomía, naqueles días de entrada na OTAN, naqueles tempos onde o nacionalismo galego (hoxe hai varios, daquela só un) era unha auténtica minoría étnica, sobre todo dentro da Igrexa. Poucas cousas mudaron dende aquela. O diagnóstico do tío de Manu Chao segue vixente hoxendía, así como os debuxos do limiar firmado por Siro.

 

Pero ademais desta angueira morriñenta a releitura de “Eu renazo galego” serviume de acordo historiográfico. Así pois, este ensaio é herdeiro da esperanza galeguista e galeguizadora da década de 1970. Nun artigo de 1978 en Encrucillada, o propio intelectual vilalbés chamaba a “remoer a galeguidade”. Nesa liña, velaí está a marabillosa adicatoria que encabeza “Eu renazo galego”: 

 

“Para a nena IRIMIA Fernández Álvarez, filla do Paco e máis da Charo, irmá do Brais, e a quen batizamos no Pedregal de Irimia”.

 

Meu pai Xulio marchou a emigración a Barcelona con nove anos. De familia de cregos, estudou en internados mercedarios como o de Sarria onde coincidiu con outros rapaces nos que comezaba a agromar un certo sentimento étnico. Este foi o caso do seu colega Mario Onaindia, despois militante de ETA que safou da morte nos xuízos de Burgos de 1970. Ambos os dos escribían na revista SENDA da Mercé de Sarria, daquela. En ambos os dous casos, eles viviron ese proceso de renacemento que tan ben describe Chao Rego. No caso de Xulio, a comunidade galega en Catalunya, o estudo de Románicas na Universidade de Barcelona e os veraos na Terra de Lemos convertírono de cheo ao galeguismo. O meu pai, ademáis de mozo filólogo e galeguista, era católico practicante, suscrito á revista “Encrucillada”. Na súa formación influíu notablemente o seu tío Lois Vázquez (máximo especialista en Tirso de Molina, poeta en galego e crego dos emigrantes galegos en París) e Alonso Montero, compañeiro no instituto de Lugo a mediados dos setenta. Meu pai primeiro, e seu irmao Toño, despois decidiron casar en galego. A voda de meus pais en Cerasia no 73 foi especial por iso; as vellas dicían que o casorio non valera porque non se fixera en “castellano”. Foi daquela cando quixeron batizar seus fillos con nomes galegos, pero non puideron porque estaba proíbido. Foi por entón cando militaban con fe na revolta folkie de “Fuxan os ventos” e “Voces Ceives”. Con apenas meses leváronme ao I Festival do Castro de Ferreira de Pantón, onde houbera labazadas incluso cuns fachas de Monforte.

 

Por iso me sinto tan identificado coa adicatoria de “Eu renazo galego”, con esa nena Irimia batizada no nacemento do Pai Miño. Ese ecogaleguismo cristián de Chao Rego foi a ideoloxía na que creu o finado do meu pai. Eu non son católico e a día de hoxe discrepo de moitas das ideas defendidas por el, pero dende logo sinto envexa pola paixón e o entusiasmo que amosaban aquelas xeracións que entraban na democracia, que crían na regaleguización como chave para o renacemento do país. Vendo o seu exemplo é triste ver o que fixemos as novas xeracións co seu leigado. Nin soños temos os responsables deste sinpaís. Aqueles berraban “os tempos son chegados” e nós nin aconchegados (verba ben querida por Chao Rego) estamos a esta terra. Citando o Limiar de Siro: “A inmensa maioría dos galegos nacemos entangarañidos,e tardamos en atopar a cova do lobo que nos deixe desentangarañados. Para sermos galegos, pra sentir e vivir conscientemente en galego, cómprenos, as máis das veces, renacer”.

 

Nunca tan importante foi remoer a galeguidade coma hoxe, coido.