Por Emilio Martinez | Lugo | 27/05/2020
“Cancións de amor a queimarroupa”, un título que para min evocaba todos eses momentos nos que escoitas por primeira vez unha canción que parece que che vai cambiar a vida, unha canción nas que letra e música fúndense contigo, co que sentes nun momento determinado, de xeito que te preguntas quen che pode coñecer tan ben, quen pode describir os teus sentimentos mellor que ti mesmo.
Aos poucos días de mercar o libro leveino á praia, e ao pouco deixeino. O comezo gustábame demasiado, ás poucas páxinas decateime que aquel non era un libro para ler mentres o son de fondo eran nenos xogando ás palas ou os berros distorsionados que o vento traia de cando en vez. A forma na que se describía a vida dun grupo de amigos de toda a vida, alá nun pequeno pobo do Medio Oeste norteamericano, Little Wing, en Wisconsin,. merecía unha lectura mais pausada que a que eu son capaz de facer tombado na area da praia da Ladeira ou na do Prado en Corrubedo.
Aquel verán non retomei o libro, quedou nun andel esperando un momento que non daba chegado, posposto por outras lecturas e quefaceres.
“Cancións de amor a queimarroupa” foi un lectura pendentes rescatada polo confinamento. Durante uns días, os poucos que tardei en rematar as algo mais de 300 páxinas sentín a Lee, a Kip, a Ronny, a Henry ou a Beth, como parte do meu círculo de amizades. A novela vai dos amores, as rupturas, os soños e os pesadelos de persoas que partindo dunha orixe común van tomando camiños diferentes, ás veces froito de decisións propias, as veces viaxes impostos pola fatalidade ou a casualidade. A historia dun grupo de amigos que, coas súas crises, cos seus altos e baixos, manteñen unha forte relación de dependencia sentimental, tamén de dependencia cun lugar, cun contorno social coñecido. Tal vez a novela me atraia porque é capaz de contar unha historia na que todos podemos sentirnos representados, unha historia da que poderiamos ser unha parte, porque a fin de contas do que fala é de experiencias vitais, de aprendizaxes polos que case todos, por non dicir todos, pasamos, dunha forma ou outra ao longo de toda a nosa vida.
A novela fala das grandes amizades, desas que nos acompañan boa parte da nosa vida, desas sen as cales cada un de nos sería diferente, tal vez peores, seguramente peores. A novela fala desas amizades sen as cales non poderíamos nin imaxinar que tería sido de nos, sen as cales non chegariamos a recoñecernos.
Nestes meses de confinamento tiven tempo de lembrarme de moitas desas persoas importantes, de moitos momentos compartidos, de moitas experiencias que me foron dando forma.
Cando estudiaba na universidade, entre mediados e finais dos oitenta, os do meu entorno tíñamos o corazón un pouco partido en canto a gustos musicais, pasabamos dos ritmos da movida viguesa, Siniestro Total ou os Resentidos, aos cantautores con total naturalidade, de “Menos mal que nos queda Portugal” ao LP de Paco Ibañez no Olympia de París. De tanto escoitar a cinta daquel concerto acabamos aprendendo as poesías de Brassens, José Agustín Goytisolo, Nicolás Guillén ou Gabriel Celaya. E mais dunha noite recitando, en plena fase de exaltación da amizade, aquelo de “Maldigo la poesía/ concebida como un lujo/ Cultural por los neutrales... Das vintedous cancións unha das miñas preferidas era, e sigue sendo, “Como tú”, a versión musical do poema de León Felipe: “Como tú,/ que tal vez estás hecha/ sólo para una honda,/ piedra pequeña/ y/ ligera..
Teño lido algunhas interpretacións sobre o significado do poema, e eu teño a miña propia. Tal vez fale da vida do autor, que vai e ven, pero para min é unha reivindicación do valor do pequeno, daquilo ao que tantas veces non damos importancia, pero que en verdade a ten. A importancia das cousas pequenas que se conxugan coas grandes, para darlle estabilidade, para aportarlle nexos de unión, como as pequenas pedras nun muro onde eses cantos, eses pequenos anacos de pedra son imprescindibles.
Falaba antes das amizades de toda a vida, e da forma en que o que somos se debe en grande parte a esas relacións, e durante estas semanas pensei moito tamén en que parte de nos debese á xente que imos coñecendo ao longo dos anos, ás veces apenas durante unha viaxe, ás veces durante un tempo curto traballando nalgún lugar, ou residindo noutro, facendo un curso. Persoas que moitas veces non volvemos a ver. Penseino ao longo destas semanas mentres reflexionaba na importancia dos xestos, dos pequenos xestos de todos os días que fan a vida moito mais doada, para nos, para os que nos rodean. Pensaba, por exemplo, nos rapaces do edificio onde vivo que o primeiro día do estado de alarma pegaron no ascensor un cartel ofrecéndose para facerlle as compras a calquera persoa ancián ou con dificultades que vivira alí, penso tamén nos aplausos das oito da tarde...
Hai xa anos, cando cumpría a prestación social obrigatoria, tiven que facer un curso en Madrid durante seis semanas. Xuntámonos nun albergue 23 persoas de toda a xeografía española, dende Córdoba a Vitoria, dende Valencia a Santiago... de idades entre os 19 e os 28 anos, con profesións e experiencias vitais diferentes, con orixes sociais diversos... ningún de nos se coñecía de antes. Xeógrafos, repartidores, camareiros, músicos, mestres, traballadores sociais, biólogos, avogados.. formándonos en como desenvolver unha operación humanitaria e sobre todo aprendendo a ser un equipo. Despois daquelas semanas separámonos e algúns volvemos a xuntarnos para cruzar Europa, dende Madrid a Zagreb en tren, e alí volvemos a separarnos. Algúns para non vernos nunca mais. Non, non porque ninguén morrera, simplemente porque os nosos camiños xa non se cruzaron. Nos vintecinco anos que teñen pasado téñome reencontrado con algúns deles, aproveitando algunha viaxe a Madrid, algunha a Barcelona, algúns viaxes deles a Galicia. Fai uns anos quedamos un grupo en Madrid, algúns había 15 anos que non nos víramos e mesmo non tivéramos contacto... do último despedinme xa pasadas as sete da mañá á porta do meu hotel, co tempo para durmir un par de horas e correr ao aeroporto a coller o avión de volta.
Nin Manel, con quen procuro quedar sempre que vou a Barcelona, ou Lluis, tamén de Barcelona, son eses amigos de toda a vida cos que compartimos cantidade de experiencia. Tampouco o é Francisco, hoxe agricultor ecolóxico nos arredores de Guadalajara, nin Curro, xeólogo, experto en xestión de auga, nin Chus, de Huesca, gandeiro de caracois, ou Chema, destinado en Madagascar traballando para a Unión Europoa, ou Oscar, pequeno empresario da sector das enerxías renovables, ou Fran, hosteleiro e activista cultural en Logroño, son de esas persoas coas que te ves todas as semanas. Pero todas elas son persoas importantes, persoas cuxo trato, a min, me fixo ser millor. Persoas todas elas que xunto a Xavi, Eduardo, Carles, Jorge, Javi, Bachi, abríronme a posibilidade de acercarme a outros mundos, os mundos dos que eles proviñan e que durante unhas semanas compartimos. Eles son desas persoas que van deixando pequenas marcas no carácter e que che van convertendo na persoa que es.
A vida vainos ensinando que cada acto conta. Tamén os mais pequenos. Conta cada persoa que coñecemos, conta cada persoa á que lle damos unha oportunidade e nos pode facer mellores. Unha oportunidade que pode ser unha conversa na cola do supermercado, unha viaxe en tren. Cada acción suma ou resta. Cada sorriso, cada mala cara, cada palabra de apoio, cada xesto de solidariedade, cada mala contestación contribúen a facer da nosa sociedade un sitio mellor ou un sitio peor. A sociedade, a comunidade, non é responsabilidade de outros, é a nosa responsabilidade, de cada un de nos.
Paga a pena lembrarse das persoas que están con nos todos os días, que están ai apoiándonos, sempre. E creo que tamén paga a pena lembrarnos algunha vez desas estrelas fugaces que cruzan o noso horizonte vital, e que durante un tempo, mais longo ou mais breve, contribúen á facer da vida un lugar que paga a pena, e que tamén deixan un pouso imperceptible, un efémero bo recordo...