Susana Romero: "Cheguei a ter medo a saír da casa"

O novo auto decreta que os controladores non cometeron ningún delito aquel 3 de decembro de 2010. Como valoran a sentenza?

O auto de arquivo do xuíz Vázquez Taín non deixa lugar á dúbida do que realmente sucedeu. O xuíz di que é unha decisión unilateral de AENA,  que non ten nada a ver co número de controladores de servizo, e así o acredita o propio auto cando di "el espacio aéreo no se cerró por falta de controladores, sino por una decisión de AENA, que impone el rate 0 (…) Se ha acreditado sin que quepan dudas, de donde salió la orden, como se comunicó, que se buscaba con ella, e incluso las propias valoraciones internas de AENA".

Para nós ten ademais unha importancia especial porque o auto tamén recolle como fomos inxustamente sancionados en base ás probas falsas adxuntadas por AENA aos expedientes sancionadores, nomeadamente menciona o despido de Marco e o traslado forzoso de Manuel: "queda  claro que la sentencia invocada en el supuesto de Marco Antonio Enríquez Martínez e incluso la sanción impuesta a Manuel Prol Viña están basadas en hechos irreales y la prueba obrante de este procedimiento las contradice frontalmente" Finalmente, é a Xustiza a que fala, xa non é  a Unión Sindical de Controladores Aéreos (USCA), efala aínda se cabe con máis contundencia do que levamos facendo desde o ano 2010.

O xuíz tamén indica que "só caben responsabilidades políticas". É razonábel pedir responsabilidades políticas cando xa hai outro Goberno ao fronte de AENA?

Creo que o feito de que un xuíz  se manifeste con tanta rotundidade e diga que só caben responsabilidades políticas é importantísimo.  Máis unha vez, non son valoracións de USCA,  senón un auto de arquivo dun maxistrado, que á vista da diferente documentación entregada polos nosos avogados, chega a esa conclusión.  Valorando esa parte do auto en concreto, entendemos que  o xuíz Vázquez Taín ve as probas que anexamos  non só  como irrefutábeis, senón que aclaran dunha vez por todas como a manipulación de AENA  conseguíu  enganar nun primeiro momento tanto á opinión pública, como a  xuíces e medios de comunicación.

Penso que non só o colectivo de control aéreo precisa unha explicación. Entendo que nun estado de dereito non só é razoábel senón que é absolutamente imprescindíbel que o  conxunto da cidadanía  reciba as aclaracións pertinentes dos responsábeis da situación que levou ao noso linchamento mediático, á nosa militarización e á proclamación do primeiro Estado de alarma na historia da democracia, onde os nosos dereitos civís básicos quedaron en suspenso entre o 4 de decembro de 2010 e o 15 de xaneiro de 2011. 

 

Un dos puntos que sinala a sentenza é que vostedes tiñan razón cando non se presentaban a traballar alegando que superaran as horas establecidas. Con todo, tras a militarización, vostedes tiveron que seguir traballando por riba desas horas. Nalgún momento estivo en perigo a necesaria seguridade do tráfico aéreo?

 

O auto recolle perfectamente o que desde USCA vimos repetindo desde Novembro de 2010: os controladores e controladoras de Santiago non podíamos continuar traballando porque superáramos a xornada máxima anual, estipulada por lei, non foi un "pulso" que lle botamos ao Goberno como se repetía unha e outra vez desde a Vicepresidencia do Estado naquel momento. "Los trabajadores se limitaron a cumplir con una norma que se les impone", di textualmente o auto de Vázquez Taín.  AENA, como única responsábel da elaboración da nosa programación horaria, coñecía esta situación, pero ademais nós mesmos puxemos en coñecemento de AENA e  tamén da AESA  (Axencia Estatal de Seguranza Aérea)  esta sobreprogramación, como así tamén recolle o auto do xuíz de Santiago, que indica  que levábamos meses avisando a AENA de que non habería suficientes controladores para rematar o ano. Este exercicio de responsabilidade pola nosa parte contrasta coa improvisación e a irresponsabilidade de AENA: o 26 de novembro publicamente emite unha nota de prensa na que recolle  que ningún controlador de Santiago sobrepasa a súa xornada,  curiosamente o mesmo día  no que, de maneira privada, isto é, sen dar a coñecer nin á opinión pública, nin aos xuíces, nin a nós, reclama un aumento de xornada ante a AESA, aumento de xornada que a AESA non autoriza. 

 

Cando desde AENA comproban que, malia ás ameazas de expedientes e sancións,  a nosa única resposta é que poremos o cumprimento da lei por riba de calquera orde ilegal,  elaboran unha nova estratexia que levará ao peche do espazo aéreo, culpándonos a nós do mesmo. Así poden xustificar a nosa militarización e a instauración do estado de alarma. Nesta nova situación si podemos traballar, o novo marco así o permite, xa que a xornada aeronaútica máxima que temos os controladores civís, non se aplica aos controladores militares. Problema resolto:  AENA xa non vai quedar sen controladores en Santiago, pero sobre todo, onde era máis preocupante, en Madrid, moito máis grave polo efecto que tería en todo o espazo aéreo do Estado español. No centro de control de Madrid os primeiros compañeiros sobreprogramados deixaran de prestar servizo a comezos de decembro de 2010.

 

O resultado desta xestión por parte de AENA reflíctese no informe público Performance Review Report de Eurocontrol. Este informe pon de manifesto un aumento desproporcionado de incidentes graves de seguranza, xa que se producen 47 cuase colisións (é dicir que case houbo 47 accidentes), un dado alarmante se o comparamos cos países da nosa contorna como pode ter sido Portugal, onde houbo unha cuase colisión, Alemaña onde houbo catro, ou o Reino Unido, que non rexistrou ningún incidente desta gravidade.

 

“Ni el propio Maquiavelo en su magnífico “El Príncipe” es capaz de imaginar un plan tan barroco para conseguir un fin" escribe o xuíz. Parte da ofensiva da AENA contra os controladores foi desprestixialos diante da opinión pública. Os titulares críticos encheron portadas de xornais, e agora a sentenza absolutoria pasa case desapercibida. Séntense maltratados por parte da prensa?

 

Eu non usaría  a expresión "titular crítico" para definir o que desde a prensa se fixo con nós, prefiro falar de como a  maioría da prensa se entregou á versión de AENA, sen facer a dilixencia informativa pertinente, creo que é moito máis acaído á realidade; a crítica ou a discrepancia é algo que por suposto asumo, non así o linchamento nin o infundio . O certo é que padecemos  meses  de acoso mediático, acoso que tivo efecto  tanto en  nós como nas nosas familias e amizades. Houbo días nos que tiña medo a saír da casa, non quería saber o que ía  atopar na prensa, nin recibir as ducias de chamadas de diferentes medios, mentres percibía que o que estaba contando non conseguía convencer a case ningún dos entrevistadores.  Lembro a diferentes comentaristas cair case no  insulto persoal, acusándonos de mentir e de ser demagogos. Lembro tamén a especial crueldade de determinadas persoas, que sen preocuparse en absoluto do efecto que as súas palabras puidesen ter en nós, nos acusaban  de sermos os responsábeis de arruinar as vacacións da xente e os negocios dos hostaleiros das nosas cidades, para pouco despois de lanzar acusacións tan graves, brincar e pasar a outra cousa como se non tivese pasado nada.

 

É certo que é moi frustrante ver que a nosa palabra non tiña valor para a inmensa maioría, pero non gardo rencor aos medios que deron credibilidade a AENA e non a nós, pois é ben certo que é moi perigoso ter a razón cando quen minte é o poder, co que iso supón á hora de mobilizar toda a maquinaria da  que dispón.  Estaba claro que era unha loita desigual: nós non somos máis que un colectivo profesional que  nin ten os recursos nin os resortes para crear o estado de opinión que logrou crear AENA/Fomento.

 

Que  se nos gustaría ver outros titulares na prensa hoxe en día? Por suposto que si. Cremos que é de xustiza que en todos os xornais, radios e televisións onde se cuestionou a nosa profesionalidade, onde se nos caricaturizou até o absurdo, onde saíron as nosas caras, nomes e apelidos cando entrabamos nos xulgados a declarar,  recollan neste momento como  foron enganados desde AENA e desde Fomento, e fagan fincapé, sen ningún tipo de dúbida, en  como nós dixemos a verdade desde o primeiro momento,

 

A sociedade, cre que foi xusta con vostedes? Sentíronse perseguidos? En que lles afectou o conflito a nivel persoal?

 

 A  nosa sociedade foi vítima dun engano sen parangón de maneira interesada. Ademais, quen é "a sociedade"? Nós tamén formamos parte desa sociedade, non somos un ente alleo. Quixeron crear unha fenda entre o resto dos traballadores e nós, como se formásemos parte doutro universo. Deliberadamente  nos presentaron como unha casta de privilexiados que impoñen as súas condicións laborais e salariais, en lugar de recoñecer que non somos máis que un colectivo profesional suxeito á negociación colectiva. Dito isto, e lonxe de caer no vitimismo, a realidade é que a presión social e  mediática que sufrimos foi devastadora, con consecuencias moi importantes sobre a nosa saúde, como así recolle o estudo realizado polo psicólogo de Traballo,  Ignacio Piñuel.   Nese estudo, entre outras conclusiós, recolle que fomos satanizados e convertidos en cabeza de turco, e que o retrato que fixeron de nós tanto os dirixentes de AENA como os de Fomento daquel momento, presentándonos como privilexiados, caprichosos,  insolidarios, responsábeis da ruína de negocios de hostalaría, etc., tivo un forte impacto psicolóxico no colectivo, sobre todo ao sermos coñecedores de ser acusados falsamente de algo que non foi decisión nosa.

 

En que cambiaron as súas condicións laborais (salario, etc.) despois do conflito laboral?

O 5 de febreiro de 2010 o goberno socialista aproba o Real Decreto 1/2010 que anula o noso convenio en vigor até ese momento, un feito inédito na historia das relacións laborais. Naquel momento moi poucas voces criticaron esta medida, e hoxe podemos comprobar que foi a antesala do que sucedeu a continuación para o resto dos colectivos profesionais.  Creo que a reforma laboral arrancou ese 5 de febreiro, fomos un experimento que máis tarde se desenvolveu con éxito. Probabelmente, se as voces que aplaudiron este feito tan grave tivesen reaccionado e criticado esta medida,  hoxe en día non estaríamos onde estamos, nin nós, nin os diferentes  colectivos  que viñeron despois de nós.

 

E a nivel de horas de traballo?

 Ao longo dos seguintes meses prodúcense até 28 cambios lexislativos. Inicialmente a nosa xornada obrigatoria aumenta de 1.200 a 1.750 horas anuais, logo reducidas a 1.670, moi por riba da media dos países europeos. Tamén se reducen os tempos de descansos, e todo isto sen os preceptivos estudos de seguridade para cumprir coa normativa europea nin coa Lei de Prevención de Riscos Laborais. Ao amparo deste novo marco normativo, prodúcense numerosas irregularidades operativas e de acoso e abuso laboral, que son denunciadas por nós diante das autoridades laborais e aeronáuticas (AESA). No ámbito europeo tamén denunciamos esta situación diante da comisión de peticións do parlamento europeo (PETI).  A modificación salarial ten a ver con este cambio na xornada: aquelas persoas que voluntariamente facían horas extraordinarias para paliar o déficit histórico de cadro de persoal que sufríamos, é que loxicamente eran abonadas, deixan de cobralas, xa que a xornada, como veño de dicir, aumenta considerabelmente para todo o colectivo, e pasa a ser contabilizada como xornada ordinaria, xa non extraordinaria,  co cal hai xente que cobra o mesmo pero traballando case un 50% máis . Aínda así, o  tema salarial nunca foi un asunto que USCA puxo sobre a mesa, como se pode comprobar en todas as actas das diferentes reunións nas que se tratou o tema, pero aínda así utilizouse demagoxicamente para atacarnos diante da opinión pública máis unha vez.

 

No pasado vostedes denunciaron que o seu conflito era parte do intento de privatización de AENA. Pasado os anos, hai algún argumento que apoie esta acusación?

O argumento máis poderoso é a avultada débeda de AENA. Lembremos que AENA pasa de ser unha empresa con beneficios no 2007 a atoparse nunha situación moi complicada en 2010, cunha débeda de 12.000 millóns de euros. Estou convencida de que desde AENA e Fomento se creou unha interesada cortina de fume, un xogo de ilusionismo para desviar a atención do que realmente estaba a suceder, mentres o ministro nos acusaba falsamente de ser os responsábeis desa débeda millonaria. José Blanco dicía xa en novembro de 2009: "el problema principal es el elevado sueldo de estos trabajadores". Non dicía nada, porén, da política de infraestruturas caótica do seu Ministerio, construíndo aeroportos onde apenas había avións, ampliando terminais ou emprendendo novas obras, moitas delas innecesarias, que respondían non ás necesidades reais da poboación, senón a outro tipo de intereses. Evidentemente, non ía recoñecer isto, pois sería recoñecer a súa responsabilidade como titular do Ministerio de Fomento. Había que buscar uns culpábeis, e  aínda que os nosos soldos eran similares cando había beneficios, os escollidos  para explicar a débeda de AENA fomos nós e os nosos salarios.

 

Xa temos a explicación para a opinión pública, e agora, como solucionar, nun momento de falta de liquidez e de peche de crédito a situación económica do ente?  Os acreedores máis importantes de AENA eran o Banco Europeo de Investimentos, o ICO e o Hypo Real Estate alemán. Este último é nacionalizado, o ICO forma parte do Estado, e o Banco Europeo de Investimentos dá liquidez a cambio de investimentos que xa non se poden realizar debido á situación económica. Por iso dixemos que non había máis remedio que a privatización, teñen as mans atadas, e non poden seguir pagando intereses da débeda. A  privatización xa é un feito, tanto  en AENA Navegación con 12 torres privatizadas, como en AENA aeroportos, con centos de empregados "alentados" a se acolleren a un ERE voluntario porque máis adiante o "axuste será máis duro", segundo circular do xestor de aeroportos do Ministerio de Fomento.