Non interesas: cando o turista é máis rendible

A tipoloxía recollida polo decreto da Xunta de Galicia do 2017 establece tres modalidades de residencia para as vacacións ou turística. O apartamento e a vivenda turística e a vivenda de uso turístico. Os apartamentos turísticos están integrados en bloques de pisos ou conxuntos de unidades de aloxamento turístico que non sexan residencia permanente. As vivendas turísticas son establecementos unifamiliares illados para servizo de aloxamento turístico. As vivendas de uso turístico son cedidas a terceiras persoas de maneira reiterada e a cambio de contraprestación económica. A estadía será de curta duración e cederase a totalidade da vivenda e non se permite a cesión por estancias segundo a lei de arrendamentos urbanos de 1994 no seu artigo 5.e).

A polémica nace cando as zonas máis atractivas para o turismo dentro de cidades e áreas vacacionais se converten en áreas masificadas por turistas, desprazando ás persoas residentes que vivían en réxime de aluguer nesas áreas, mesmo familias que vivían desde había décadas. Así déixase pasar un negocio que consiste en reformar, nalgúns casos, a vivenda e abrila ao arrendamento turístico, cando non á venda deses pisos ou casas. Pero por outra parte, o nacemento de plataformas de aluguer en Internet que durante un tempo facilitaron o subarrendamento de cuartos e pisos enteiros en cidades, vilas e mesmo zonas rurais.

Dito isto, o grande perigo segundo autoridades e analistas, estaría no desprazamento de persoas dunha parte da cidade cara outros espazos con prezos e alugueres máis baratos. Así, e tal como di o concelleiro de Espazos Cidadáns do Concello de Santiago, Jorge Duarte, “non queremos que a zona vella por exemplo, se converta nun decorado sen residentes”. Iso ademais de que tanto no caso de Santiago como doutras cidades, boa parte do patrimonio histórico inmobiliario se estea a derrubar ou a converter en edificios para aloxamento turístico e de hostalería.

A ECLOSIÓN DO ALUGUER

“Estamos ante unha realidade histórica que existe en Galicia desde sempre” din desde a Unión de Consumidores de Galicia “o que si cambiou é o acceso á información e de oferta e demanda, pois Internet e as plataformas como AirBnb cambiaron por completo o modo de facer as cousas”. O cambio prodúcese porque se antes era necesario consultar unha axencia de viaxes, oficinas de turismo, contratar “paquetes” que incluían o aloxamento, agora uns clicks achegan máis oferta e ás veces máis barata para dar cun aloxamento onde pasar os días de vacacións.

Non obstante, é posible que a eclosión de lugares en aluguer para o turismo tivese tamén as súas raíces na posterior cesión de competencias sobre vivenda ás Comunidades Autónomas (CC AA). A presidenta da Asociación de Vivendas Turísticas de Galicia (Avitruga), Dulcinea Aguín di sobre isto: “existía unha Ley de Arrendamientos Urbanos que foi modificada no ano 2013, isto deixounos sen regular, é cando se lle ceden as competencias ás CC AA, para que poidan lexislar”. Foi o ano 2017 cando Galicia regula mediante decreto o sector. “Estamos de acordo coa regulación, pero non estamos de acordo con  que non se permita o aluguer por cuartos, noutros lugares de España si se contempla isto, pero aquí non” di Aguín.

“Dentro da cidade vella tiñamos un encarecemento dos prezos derivados da utilización turística” sinala o concelleiro de Espazos Cidadáns do Concello de Santiago, Jorge Duarte. “No seu momento tomouse a medida de prohibir abrir máis establecementos hoteleiros para evitar en parte o exceso de prezo sobre as propiedades en compra”. O resultado é que “temos un problema de aluguer na zona histórica, porque a rendabilidade desas vivendas como establecementos turísticos é moito máis alta” e por tanto isto impide que haxa “residentes na cidade histórica e nós queremos manter a habitabilidade da cidade histórica”.

Dulcinea Aguín puntualiza desde Avitruga que “unha boa parte das persoas que adicamos vivenda a aloxamento vacacional facémolo desde hai moito tempo, e por outra parte non é o mesmo alugar por tempo de vacación e por longa duración”. “Os propietarios non alugaron as súas casas para períodos curtos durante todo o ano, por que? Porque o deterioro non é o mesmo e a confianza non é a mesma”. Para Aguín a raíz do problema está en que “durante o boom inmobiliario non se construiron as vivendas de protección oficial que estaban obrigadas as admnistracións a construir”, por iso considera que non se debera acusar aos propietarios do problema de vivenda que trae a turistificación.

PREZOS ELEVADOS SEN CONTROL

A prohibición de apertura en Santiago realizouse dentro dun plano especial de actuación. Obviamente, como declara Duarte, hai aliados e contrarios. “Nós estamos en contra dunha vivenda ou apartamento turístico que non declare impostos, que en moitos se contrata por plataformas de internet e que no ano 2017 moveu nove millóns de euros á marxe de calquera control é supón competencia desleal para o sector da hostelería tradicional”. No caso santiagués as actividades de vivenda turística poden realizarse fóra da zona histórica. E dentro da zona histórica as que xa estaban funcionando antes de decembro de 2015 poden seguir sen ningún problema. A Unión de Consumidores de Galicia apunta tamén que “nos últimos anos e máis especialmente nos últimos meses, a evolución dos prezos nos dous mercados, aluguer e compra, está sendo moi superior ao que se derivaría, ó noso xuízo, da actual evolución da economía”.

Outra visión teñen desde Avitruga que consideran o actual marco legal, sobre todo o decreto da Xunta, como un documento que se elaborou “por iniciativa sobre todo do sector hostaleiro e que non lles beneficiaba” que houbese tanto o aluguer por cuartos como por outras modalidades. Pero ademais Aguín considera que o aluguer de vivendas turísticas e a posibilidade de alugar por cuartos “é unha maneira de desestacionalizar o turismo porque cando acaba o verán pechan establecementos e as nosas vivendas están dispoñibles todo o ano”.

Unha volta polas zonas máis atactivas para o turismo dentro das cidades galegas podería dar idea do que xa apuntabamos. Existen vivendas co cartaz “Vende” desde hai tempo. “Hai casas en venda con prezos moi elevados porque  había unha expectativa de negocio turístico máis rendible que o negocio residencial” declara Jorge Duarte. “Esta competencia de prezos fai que non haxa novos residentes, nin porque acceden á compra de vivenda nin  porque acceden ao aluguer” declara o concelleiro.

ACCIÓNS

Esta carencia de vivenda en determinadas zonas de Compostela fixo nacer unha campaña de concienciación sobre os pisos turísticos. Esta campaña foi ideada desde a Concellaría de Turismo dirixida por Marta Lois e en colaboración coa Concellería de Espazos Cidadáns. A posta en marcha desta campaña fíxose en coordinación cos concellos de Sevilla e Barcelona, dúas cidades tamén polos turísticos que teñen a mesma problemática que Compostela. Segundo a concelleira Marta Lois “dáse unha concentración excesiva deste tipo de aloxamentos no casco histórico porque neste espazo vive o 12,6% da poboación do Concello, pero só aquí se concentran o 50% das vivendas turísticas en aluguer”.

A protección do ou da inquilina tamén é algo que preocupa, pois son quen sufren en primeira persoa tanto a cancelación de contratos como o aumento dos alugueres. A Unión de Consumidores a este respecto sostén que “consideramos que a normativa de arrendamentos urbanos prima máis os intereses do propietario, en canto á actividade económica, e non tanto o dereito de acceso á vivenda. Tal foi así no momento no que se recortou o prazo de prórrogas tácitas de cinco a tres anos”.

En moitos casos, tamén segundo a Unión de Consumidores de Galicia, a desprotección das e dos inquilinos é case absoluta ao quedaren baixo a decisión dos propietarios. Esta  particularidade, a de quedar baixo os intereses dos propietarios e propietarias, é outra das partes que conforman a orixe da problemática actual sobre os alugueres turísticos nas cidades. Eses intereses económicos serían un motivo máis que suficiente para que este tipo de aluguer siga proliferando a pesar de normativas que tenten frealo.