Por Xosé Antonio Pena | Compostela | 04/02/2024 | Actualizada ás 12:00
Para dar a entender que unha persoa fai ou di algo que temos por bastante inconveniente ou molesto, ou mesmo groseiro, ou incluso algo que non ten sentido ningún, que non vén nada ó caso nin a conto ou que está fóra de lugar, en castelán recórrese en non poucas ocasións –e normalmente, inda que non sempre, asociada a ámbitos comunicativos coloquiais e familiares– á secuencia fraseolóxica mear fuera del tiesto.
Vexamos a seguir secuencias galegas de significado equivalente:
Mear fuera del tiesto
Salir(se) por peteneras
{= Facer ou dicir algo bastante inconveniente e/ou molesto, ou mesmo groseiro, ou ben algo que non ten sentido ningún, que non vén ó caso nin a conto, que non procede ou que está fóra de lugar.}
Mexar fóra do cacho # de cacho
Mexar fóra do ouriñal
Mexar fóra do penico
Ex.: Me parece, chico, que estás meando fuera del tiesto cuando dices que estás a favor de la igualdad entre todas las personas pero odias a las feministas.
Paréceme, meu, que estás a mexar fóra do/de cacho ‡ que estás a mexar fora do ouriñal ‡ que estás a mexar fóra do penico cando dis que estás a favor da igualdade entre todas as persoas pero odias as feministas.
Ex.: Procura actuar con calma y moderación y sin mear fuera del tiesto, así que no se te ocurra levantar la voz ni proferir insultos.
Procura actuar con calma e moderación e sen mexar fóra do cacho ‡ e sen mexar fóra do ouriñal ‡ e sen mexar fóra do penico, así que non se che ocorra levantar a voz nin proferir insultos.
● Tamén, sobre todo para dar a entender que alguén que estaba calado se introduce nunha conversa para dicir algo inconveniente, que non ten xeito ningún ou que non vén ó caso:
Saír do niño e botar a palla fóra
Ex.: —Pues yo sí que estoy a favor de la igualdad, pero no del feminismo. —¡Hala, ya salió el otro a mear fuera del tiesto”: entérate, tío, las feministas lo que quieren es precisamente la igualdad entre sexos.
—Pois eu si que estou a favor da igualdade, pero non do feminismo. —¡Ala, xa saíu o outro do niño e botou a palla fóra!: entérate, llou, as feministas o que queren é precisamente a igualdade entre sexos.
● E inda, neste caso con posiblemente maior carga coloquial, ou mesmo vulgar:
Cagar fóra da pota
NOTAS:
1. A voz normativa ouriñal está rexistrada, tanto de xeito oral coma no traballo “Rabusco”, de Xulio Cuns Lousa, coa variante ouriñol.
2. Lembremos que en castelán a secuencia fraseolóxica salir(se) por peteneras (que en principio parece que quizais poda ter menor carga coloquial ca mear fuera del tiesto) tamén presenta outra significación, posiblemente máis coñecida e con maior uso ca esta da que estamos a dar conta no presente artigo.
3. A expresión cagar fóra da pota, rexistrada oralmente na zona de Cuntis, chamoume moito a atención. Consultado o Dicionario de Dicionarios da lingua galega, vin que o profesor Constantino González, no seu Glosario de voces galegas de hoxe, recolle esta voz en diversos puntos de Galicia –e alén do seu significado, máis xeneralizado, de “olla”– e ademais da súa como “cazuela de barro o porcelana”.
Simplemente por elucubrar, pois non temos información fidedigna ó respecto: ¿será que nalgúns lugares recibía a denominación de pota o recipiente onde, por exemplo, unha persoa enferma que non puidese saír da casa facía os seus mandados?
4. As expresións galegas están tiradas das seguintes fontes, ou inspiradas nelas:
- Recolleita propia da oralidade galega.
- Recolleita propia documental (artigos de prensa, artigos ou comentarios na Rede, obras escritas, folletos publicitarios, etc.).
- Cerviño Ferrín, María Victoria: “Fraseoloxía e paremioloxía en Sebil, 2”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 15, 2013, páxs. 441-462. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades
- Cuns Lousa, Xulio: “Rabusco”. En Anuario Brigantino, 12, 1989, páxs. 259-287.
- Groba Bouza, Fernando: “Nas uñas, nas mans ou nos pés has saír a quen es”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 16, 2014, páxs. 357-437. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades
- Martínez Seixo [agora, Martíns], Ramón Anxo (dir.): Dicionario fraseolóxico galego. Edicións A Nosa Terra, Vigo, 2000.
- Real Academia Galega: Diccionario gallego-castellano, de entre 1913 e 1928. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Rodríguez González, Eladio: Diccionario enciclopédico gallego castellano, vols. I (1958), II (1960) e III (1961). Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Santamarina, Antón (dir.) / Ernesto González Seoane / María Álvarez de la Granja: Tesouro informatizado da lingua galega (TILG). (Versión 4.1). Santiago de Compostela. Instituto da Lingua Galega.
Se tes problemas ou suxestións escribe a webmaster@galiciaconfidencial.com indicando: sistema operativo, navegador (e versións).
Agradecemos a túa colaboración.