Crónica do incendio da Asociación A Volta Grande do Courel

1. A Seara

Non se observan medios traballando, non se senten helicópteros, son as 10.30 o lume avívase, hai que subir!

2.Campa da Lucenza.

Arredor das 11.00h. Chegam dous 4X4 con 10 activistas e veciñxs da Asociación A Volta Grande do Courel. Somos voluntariado contra o lume que subimos a observar a situación. Tamén levamos batelumes e algún material máis: pas, sachos...

Vemos arder a zona da Campa da Lucenza desde o alto até a beira mesma da Lagoa da Lucenza. Esta campa é a entrada a un dos roteiros á Devesa da Rogueira e o lume baixa polo Val da Seara. Ao fondo sitúase a aldea da Seara. Máis ou menos próximas están as aldeas de Vieiros e de Soldón. 

Aquí só hai dous bulldozers que anchearon algunhas zonas da pista de cumios mais iso é insuficiente porque o lume avanza para o Val da Seara e está destruíndo a lagoa, franqueada por piñeirais  que nunca deberon estar aí. Da invasión do Courel polos cultivos de pirófitas coníferas falaremos noutro momento.

Non hai nada, NADA, que evite que o lume avance. Tamén periga a Devesa da Rogueira, que comeza a poucos metros.

Atención, inciso: o día anterior, unhas 15 horas antes,  4 activistas estaban perto de aquí, soas, e viron como o lume cruzaba a pista diante delas. Non había medios para evitalo. Deron aviso da situación mais a chamada de alerta non foi atendida. Cunha carroceta nese momento nese lugar o lume non tería entrado na zona da Lucenza-Val da Seara. Para as 4 voluntarias era tarefa imposíbel parar ese fronte sen auga. Unha carroceta con auga nese momento tería salvado a Lucenza e non estaría en perigo esta zona do Courel, eepecialmente a Seara e Vieiros. 

Así que agora que o lume se adentrou pola noite na zona da Lucenza, horas despois, desde a Campa da Lucenza vemos o lume arder libremente.

Preguntámoslle ao persoal da maquinaria e indican que eles non teñen  información de que estean achegándose outros medios… Eles tiñan orde de ensanchar a pista de cumios e niso están…

Tiramos fotos do incendio e enviámolas ás redes sociais. Atención! Está a arder a Lucenza! O xornal dixital Galicia Confidencial publica umha foto importante: o sinal do roteiro da Devesa da Rogueira que comeza aquí co lume perto. O titular: Arde a Lagoa da Lucenza e corre perigo a Devesa da Rogueira.

A lagoa e a devesa som dous símbolos do Courel, que leva ardendo 5 días sen control. Son dous símbolos do país, a Lucenza e a Rogueira. Deixouse arder Vilar, as aldeas resisten grazas á veciñanza…Vaise deixar arder tamén estes dous tesouros naturais?

A indignación pola incompetencia e o abandono ante o lume crece nas RRSS. En menos de 2 horas chegan entre seis e oito veículos 4X4 da Xunta con técnicos e mandos, aterran 3 helicópteros, descarregan brigadas helitransportadas que se meten no incendio, chegan motobombas e moita xente... Os helicópteros comezan a botar auga no lume. 

Neste momento as voluntarias e axentes e técnicos que dirixen o operativo compartimos espazo.

- Moito escribides nos teléfonos, dilles ás ativistas unha daquelas persoas que acaban de chegar cun 4X4, canoso, duns sesenta e tantos. Máis tarde, vai tirar unha cabicha ao chan, apágaa coa sola do zapato…e déixaa ficar aí, na terra.

Queremos destacar a seguinte situación: 

Á Campa da Lucenza chegaron moitos medios pero ninguén con plano topográfico da zona. Só tiñan un pequeno A3 cunha ortofoto (nunha escala inservíbel a nível práctico dada a gran extensión do lume) na que aparecía o perímetro queimado acadado o día anterior e apenas saía representada a zona actual de intervención. 

Ninguén conseguiu visualizar o relevo do territorio polo que avanzaba o lume nunha tablet "visible" (reflectía luz do sol, a tablet tiña protectores opacos e raiados, non sabían onde descargar un plano, etc). 

O persoal chegado non era da zona polo que sen un plano topográfico faise imposíbel comprender a natureza do lugar (a ortofoto pouca info achega de desniveis...) e poder planificar unha intervención con xeito.

Era urxente facer unha devasa para fechar o camiño ao lume na zona da Lucenza. O palista da bulldozer indicara ter chegado o día anterior a un punto na parte baixa da Lucenza mais parecíalle imposíbel continuar coa devasa... Alguén o comprobara? Nós vimos posteriormente que podía ter seguido bastantes metros máis. Intentamos explicar por onde se atopan os pechados camiños vellos, que tivesen sido a mellor opción para o bulldozer se o que pretendían eran deter o avance do lume cara ao Leste da Serra na zona da Lucenza.

Achegamos un plano topográfico que traiamos nós no 4x4 a escala 1:25000 para axudar a comprender o espazo de intervención. 

Pouco despois dous ativistas deseñamos un plano cos dedos no chan de terra explicando por onde van as pistas a unha das persoas do operativo, unha das persoas máis comunicativas e que saben escoitar con atención as suxestións de quen coñece o terreo, as pistas, os caborcos, o tipo de vexetación, etc. Sacamos un par de fotos do momento (Foto 1) . A veciñanza é fundamental: Coñece o terreo! 

Entre as conversas que escoitamos destacamos a de quen di, falando por teléfono: 

- Se cae a Devesa da Rogueira cae a cabeza do conselleiro.

Noutro momento, un axente comenta que a súa brigada leva todo o día sen comer. 

O que máis nos sorprende é a falta de decisión entre as persoas que, parece, están ao mando. O seu comportamento é errático e desorientado. Temos a impresión de que ninguén quere responsabilizarse de tomar decisións. De feito, por moito que observamos e escoitamos, non conseguimos saber quen está realmente ao mando. O tempo pasa e o lume avanza.

Nun momento, o home de cabelo cano ofrece un anaco de empanada. Como ninguén quere guíndaa ao monte e di: "Para o raposo. O raposo é o único animal que nunca morre nos incendios. Sempre consegue escapar." 

Horas despois cansos de agardar, e sabedores da axuda que precisaban moitos outros lugares do Courel, un dos grupos de activistas baixa a Ferreirós e outro grupo baixa á Seara.

3. A Seara. Tardiña.

Na Seara encontramos dous dos técnicos cos que falaramos antes, pertencen a unha unidade técnica encargada de planificar anticipadamente as intervencións máis complexas. Están na entrada do roteiro que leva á Lagoa da Lucenza, na curva do río da Seara. Estiveron percorrendo a estrada  entre Soldón e A Seara observando se sería axeitada para preparar un contralume. Este contralume ten como obxectivo queimar o monte para frear o frente que vén de Vilarbacú. A súa intención é facer o contralume desde a estrada da Seara. 

Un deles mirando para a Seara di algo así como "Esta aldea é difícil que arda". É dicir, queren facer un contralume que arrincaría da estrada da Seara -suponhemos que na zona dos prados- para frear o lume que vén de Vilarbacú. 

Quen coñece o lugar do que estamos a falar sabe que a extensión do monte sacrificado sería inmensa, ademais do perigo en que se poñería a propia aldea, a espensas dunha mudanza na dirección do vento. Semella moi arriscado e un sacrificio difícilmente xustificábel… habendo outras opcións.

Os voluntarios pídenlle aos dous técnicos que os acompañen ao miradoiro xeolóxico da Seara, na Golada. Vamos ao mirador. Alí explicámoslles que hai unha pista que vai da Golada até a zona alta da Serra pola zona de Porto Murelos e que igual sería mellor anchear esa pista con bulldozers para ancorar o contralume nela e tentar deter o lume alí, no alto, antes de sentenciar a morte o val da Seara.

- Hai unha pista por aí? Exclama un deles, asombrado. Inmediatamente chama e muda o plano do contralume. Horas despois sentimos o son e por fín vemos as luzes dun bulldozer traballando no alto da serra. 

Esa noite cara á 1.00 da madrugada, seguimos no miradoiro xeolóxico da Seara.  Vemos baixar varios vehículos e detense o 4X4 cos dous técnicos cos que falaramos previamente. Explícannos a decisión que tomaran, anchear a pista cun bulldozer para deter aí arriba o lume. A continuación agradécennos a información porque eles estaban alí sen información, descoñecedores do lugar.

É dicir, se aquel grupo de veciños non chega a pasar por alí naquel momento, o val da Seara podería ter mudado a cinsa simplemente por descoñecemento…

Imos durmir, ficando toda a noite en tensión ollando de cando en vez polas xanelas e ventando o aire…

3.  Xoves. 21 de xullo.

Espertamos cunha entrevista nun xornal a Manuel Rodríguez Vázquez, Director Xeral de Defensa do Monte. Asombrados ao ver a foto descubrimos que é o señor que tirou o cigarro no chan e o pisou coa bota, ao que lle parecía molestar que tirásemos fotos co teléfono,  o que dixo que o único animal que consegue escapar dos incendios é o raposo. O raposo.

Ese día, nun momento moi delicado e de incertidume no que o lume ameaza entrar na Devesa da Rogueira, Manuel Rodríguez Vázquez, Director Xeral de Defensa do Monte, chega a dicir: "Eu voume para o posto de mando avanzado de Brollón... que sea lo que Dios quiera."

Non depende de Deus que moitas brigadas non estean operativas a finais do mes de Xullo.

Non depende de Deus que brigadas que acudiron aos lumes estivesen compostas por un número ridículo e inoperativo de compoñentes.

Non depende de Deus que a motobomba de Folgoso do Courel non teña peón condutor.

Non depende de Deus que pistas forestais e estradas non se atopen limpas de maleza e en condicións seguras en pleno verán.

Non depende de Deus ter un operativo falto de recursos e con eivas moi evidentes e persistentes.

Non depende de Deus permitir e potenciar plantacións de especies pirófitas.

Non depende de Deus basear todo na extinción e nada na prevención ao longo do ano…

Non depende de Deus, depende de ter vontade política de afrontar os problemas e buscar solucións reais e non titulares de xornal. 

É por isto que exiximos cesamentos ou demisións:

Pedimos o cesamento ou demision de Manuel Rodriguez Vázquez, Director Xeral Defensa do Monte pola súa absoluta incompetencia, a súa falta de preparación para xestionar incendios e a súa nula capacidade para coordenar a defensa do monte. 

Pedimos o cesamento ou demisión -a cabeza, metaforicamente falando- do Conselleiro de Medio Rural, José Gonzalez Vázquez, por ser o responsábel político do caos organizativo, do abandono da poboación e dos bens patrimoniais do noso rural. 

Como presidente do goberno e máximo irresponsábel da política de prevención  -practicamente inexistente- e dos servizos de extinción, así como da política de abandono e despoboamento do rural no noso país, berramos como berramos cando unha TVG manipuladora veu retransmitir o directo á aldea da Seara: Rueda demisión.

A nivel local tamém exiximos responsabilidades e pedimos a demisión da alcaldesa de Folgoso do Courel pola suma de incompetencias antes, durante e despois do incendio:

En primeiro lugar, a alcaldesa rexeitou unha solicitude en pleno para a dotación dunha brigada permanente no concello meses antes do verán. Parécenos gravísimo que se negase tan sequera a pedila. 

En segundo lugar, por non ter contratadas as brigadas a finais de xullo. Lembremos que vari@s brigadistas sairon ao monte contra o incendio como voluntariado, sen ter ainda contrato municipal. 

En terceiro lugar, pola súa total falta de respecto á veciñanza ao servir como comparsa dos políticos que viñeron facer campaña de imaxe ao Courel, durante e despois dos incendios. O que ela mesma criticaba nunha entrevista de cara á galería -que non veñan políticos- aconteceu -e seguramente seguirá sucedendo- continuamente.

Tamén pedimos a demisión do alcalde de Quiroga por desprezo á xente da montaña. A práctica desaparicion do alcalde durante os incendios -apareceu unicamente nas redes sociais para dar unha resposta surrealista e delirante a unha demanda da oposición e nunha mención no facebook do día 21 - manifesta unha omisión de responsabilidade insultante.

É moi grave o abandono por parte do seu alcalde da veciñanza de Vilarbacú, Outeiro, Fisteus, a Seara, Penarrubias, Leixazós, etc. ante o perigo, o medo e a ameaza do lume máis grande da historia de Galiza.

Non pode ser desculpa excusarse en que delegou as súas competencias en concelleiros do goberno que si estiveron a pé de lume. Non. O abandono da poboación da xente da montaña por parte do alcalde do Concello de Quiroga vén de vello. E nesta ocasión sumamos á falta de políticas de prevención e mantemento de infraestruturas, un comportamento profesional e persoal indigno dun alcalde cos seus veciños e veciñas.

Por outro lado, a lagoa da Lucenza ardeu. Manifestou algo ao respecto o alcalde ou o Concello de Quiroga? Non. Un dos máis importantes  simbolos naturais do noso país arde e nin o concello nin o seu máximo representante teñen nada que dicir?

É máis, o único comunicado do Concello de Quiroga que coñecemos sobre a Lucenza é do dia 21 de xullo, no facebook,  e dá a entender que a Lucenza non estaba afectada polo lume cando o incendio xa entrara o día 20 e a zona estaba calcinada e destrozada. Unha de dúas, ou o concello non estaba informado da situación ou estaba a mentir e manipular. Os dous comportamentos son gravísimos. 

Desde a Asoaciación Volta Grande do Courel consideramos que, como sociedade civil, non podemos calar e baixar a cabeza. Por iso describimos o que vivimos e denunciamos. Por xustiza social e defensa dos dereitos da xente do rural e protección do noso patrimonio natural, económico e cultural.