A Ribeira, Patrimonio da Humanidade? "Su puta madre"

Non se sabe de onde, apareceu un gato entre as paredes ruinosas e as vigas de castiñeiro rexas e fortes. Como se saltase do calor da lareira. A muller berraba “aí está o Miquiño, o noso gato. ¡Védelo, védelo, el non marchou!

 

Comezou a chamar polo animal que, seguramente, andaba aos lagartos e non facía caso. E  a chorar. Bágoas que, dun ou doutro xeito, como a auga que anegou o val, foron inundando os ollos de todos os presentes. Tamén os meus, guichos, esbagoaron.

 

Así comeza o emotivo libro de Afonso Eiré sobre o encoro de Belesar, onde fala da desfeita da Ribeira do Miño. Eu hoxe vou falar da outra ribeira, a do Sil. Eu son ribeirao de corazón e de adopción. Antes de que os sabios inventasen a Ribeira Sacra, antes de que existise por aquelas terras a Ruta do Románico ou o mesmo conceito de patrimonio cultural, o meu pai xa me levaba canda si a mediados dos oitenta nas súas rutas cicloturistas pola aba sur da terra de Lemos na procura de castros, ermidas e paisaxes, por corredoiras e pistas sen asfaltar. Antes de que comezase o reinado do Mencía, antes de que proliferasen os predicadores da enogastroestupidez que nunca pisaron unha viña, a miña familia solicitaba a nacionalidade da ribeira coa compra de pequenas parcelas na ribeira de Vilachá. Como restauradores do Patrimonio Nacional soergueron pataos e muradellas, habilitaron accesos e casetas, termaron dunha terra de xisto mimando os acios da memoria.

 

Dende que teño uso de razón, guiado polo meu avó tamborileiro, amei o tempo entre a vendima e a castañeira. Ano a ano, nun ritual eterno, a familia toda vendima mentres a néboa esbagoa nos meandros do río, na fin do noso mundo. A miña mai acode á súa cita tribal e cando o último (que non derradeiro) culeiro é recolleito guinda ao ar o aturuxo do clan dos Corenta, como sempre se fixo nestas terras.

 

O totalitarismo dos encoros, a emigración masiva e a clase política deste país tentaron acabar coa vida da Ribeira. Non puideron. Agora ben, un novo perigo asoma no horizonte. Unha fotografía resume a peste do mildeu que se aveciña: o pequeno baltárida e o líder desa entelequia alcumada PSG aúnan forzas para iniciar unha campaña a prol da conversión da Ribeira en Patrimonio da Humanidade. O retrato asusta. Os mesmos representantes do modelo de xestión que nos últimos trinta anos obviaron, escarallaron, ningunearon e destruíron os restos do pasado aquén e alén da ribeira, preocúpanse agora polo patrimonio. Os mesmos caciques que dilapidaron fondos europeos en casas de turismo rural pechadas, en paradores arruínados, en miradoiros que aniquilan castros, en hoteis kistsh e gores que desfan pazos e palacios, en fábricas de biquinis abandonadas sobre explotacións auríferas romanas… Si amigos, os próceres da patria que deben presumir fachendosos do modelo de xestión do Lucus Patrimonio da Humanidade, coa UNESCO abraiada aínda pola incultura, desfachatez, ineficacia e deixadez dos nos políticos corruptos.

 

Levo moitos anos estudando e traballando no eido do patrimonio cultural. Teño estado en sitios patrimonio da Humanidade en África e América. Esa categoría de protección só funciona en lugares que teñen políticos de categoría, educación e cultura.

 

Como non puideron rematar coa ribeira agora procuran a vía da musealización, da reserva dos bos salvaxes. Fosilizar a ribeira, restrinxir o uso consuetudinario do solo, controlar a iniciativa libre de veciños e comunidades locais. A Ribeira coma unha inmensa reserva india. O Suso 40, bardo da ribeira de Vilachá, deixouno claro: “A Xunta meteu a mao no monte… xa non hai conexos. Meteu a mao nos ríos… xa non hai troitas. Deulle por meter a mao nos castros… xa non quedan mouros. E agora vai pola ribeira… xa se fodeu”.

 

Os caciques infames deste país, de aquén e de alén da Ribeira, nunca entenderán que esta foi unha terra de fronteira, de resistencia contra o Estado, unha paisaxe de fuxidos, un espazo que non deixará nunca de reconvertirse, de renacer e reinventarse. Non fai falla unha nova tecnocracia aséptica que escaralle a terra que fai feliz aínda a un monllo de xentes de aquí e acolá.

 

Os que coñecen ben a ribeira saben das ruínas dunha aldea agochada entre a selva, a rentes do encoro. Hai anos morreu o seu último morador. As bestas que tiña quedaron orfas, ceibáronse e… décadas despois seguen a ser os únicos habitantes da zona. Non marcharon. Tiveron crías. Son os cabalos da memoria da ribeira que, coma os gatos de Belesar, néganse a deixar o seu sitio no mundo. Ogallá estas bestas gobernasen este país de políticos ladróns,  idiotas e desmemoriados.