Expertos en TEA detectan pictogramas sen validar e alertan: "Son contraproducentes"

Expertos en accesibilidade cognitiva para persoas con Trastornos do Espectro Autista (TEA) alertaron do "uso indiscriminado" de pictogramas en edificios públicos e privados, algúns deles "sen validar", e advertiron de que este tipo de sinalización, aínda que colocada "con moi boa vontade", pode ser "contraproducente" ou inducir a "confusión" se non se usa de maneira adecuada e "cun soporte detrás".

Así o trasladou, nunha entrevista a Europa Press, a responsable de accesibilidade cognitiva da Federación Autismo Galicia, Aitana García Lage.

Segundo explicou, para que un proxecto de accesibilidade cognitiva sexa eficaz, debe acometerse dun modo integral, é dicir, "non se trata só de sinaléctica, ten que haber outras medidas para adecuar os espazos" dando "solucións específicas" en función das características deses espazos e do tipo de persoas que os van a usar. Precisamente, entidades como a Federación Autismo Galicia asesoran, desde os seus servizos de accesibilidade, a entidades públicas e privadas para mellorar as súas contornas.

Con todo, advertiu García Lage, os expertos déronse conta de que hai un uso non adecuado dos pictogramas en certos espazos. "O que ocorre cos pictogramas é que son símbolos moi visibles, facilmente reconocibles e que se relacionan coas persoas con autismo, pero vemos concellos e outras entidades da administración ponos de maneira indiscriminada", apuntou.

Respecto diso, explicou que cando se usan ese tipo de sinais hai que "analizar quen as vai a ver, a que público van dirixidas" e engadiu que "de nada serve un pictograma se non ten un soporte detrás".

Nese sentido, recalcou que "a primeira medida de accesibilidade son as persoas", por iso un dos primeiros pasos ha de ser a formación, a sensibilización das persoas que traballan neses espazos públicos e atenden á xente. A partir de aí, pódense incorporar outros apoios ou ferramentas, como sinalización, moderación de ruídos ou luces, etc., pero "as incursións en solitario non son eficientes".

Tras matizar que a instalación de pictogramas "é moi valiosa", lamentou que esa medida se pode "malograr" se non vai acompañada doutras, e constatou que as entidades públicas e privadas "cada vez consultan menos" aos expertos para implementar as súas medidas de accesibilidade cognitiva.

Con todo, afirmou que en moitos espazos públicos si se deron pasos adiante e do modo adecuado, e puxo como exemplo algúns concellos e consellerías, especialmente Política Social e Sanidade, con proxectos de "humanización" dos espazos no marco dunha adaptación dos sistemas públicos para facelos "máis enfocados aos usuarios e pacientes".

VALIDACIÓN NECESARIA

Os pictogramas comezaron a utilizarse de forma reducida, especialmente como sinais no ámbito dos medios de transporte ou para localizar zonas concretas como oficinas de información ou aseos públicos. "Paralelamente, as persoas con autismo xa tiñan unha intervención dirixida con apoio audiovisual", aclarou.

O uso destas imaxes demostrouse efectivo, xunto con outras medidas, para derrubar barreiras comunicativas de persoas con discapacidade intelectual, entre elas, persoas con autismo, que "teñen unha percepción audiovisual brutal"; pero tamén son válidos para outros colectivos, como persoas con xordeira, persoas maiores, estranxeiros ou, en definitiva, colectivos con problemas de comunicación.

Pero, fronte a esas vantaxes, existe un risco, e é o uso de iconografía non adecuada, xa que esta "ten que estar validada, estar estendida" para que funcione. Nese sentido, organizacións como a Federación Autismo Galicia dispoñen de equipos de "validadores", é dicir, persoas con esas discapacidades que estudan os pictogramas co fin de comprobar se son comprensibles, se as imaxes adecúanse á información que pretenden dar, se poden inducir a confusión ou incorrer na ambigüidade, etc. O principal risco detectado actualmente nos espazos con pictogramas é a proliferación de iconografía non validada, e iso "pode ser contraproducente" e "xerar máis confusión que axuda".

SINAIS DE TRÁFICO

Por outra banda, lembrou o conflito que se xerou cando, hai uns anos, algúns concellos "con moi boa vontade" puxeron pictogramas en sinais horizontais de tráfico, principalmente en pasos de peóns.

Naquel momento, a Confederación Autismo España alertou de que non é recomendable aplicar pictogramas ou outras imaxes a eses sinais de tráfico porque iso incumpriría a normativa de seguridade viaria e "poden confundir tanto a peóns como a condutores". "Os pasos de peóns xa dispoñen dun código universal que os sinaliza e que, con algúns matices culturais, é practicamente o mesmo en todos os países", sinala a Confederación.

TODO "DENTRO DUN SISTEMA COHERENTE"

Ademais de asociacións e federacións que traballan con persoas con discapacidade, hai outras entidades que desenvolven o seu labor no ámbito da accesibilidade cognitiva. Entre elas, hai unhas poucas empresas especializadas, ademais da Fundación ONCE, unha gran organización con implantación nacional e dabondo coñecida.

Unha desas compañías, nada hai unha década, é ACCEDE Contornas e Servizos Accesibles, unha empresa cuxo orixe está no movemento asociativo. O seu director xeral (e arquitecto), Álvaro Cervera, explicou a Europa Press que esta firma está especializada en "accesibilidade universal" e que, ademais, dá emprego a persoas con discapacidade, "fundamentalmente na área de validación".

Segundo a súa experiencia, o uso de pictogramas debe encadrarse nun espazo global onde "todo debe estar dentro dun sistema coherente". Por unha banda, coincidiu en sinalar que, se se usan imaxes non validadas, "o pictograma non só non cumpre a súa función, senón que pode crear un efecto frustrante" nas persoas ás que supostamente vai dirixido, porque non o entenden.

Por outra banda, lembrou que, nos espazos de uso público, non só os pictogramas dan información, senón tamén a propia arquitectura e disposición deses espazos. Ademais, matizou que tamén pode ser un problema "o exceso de información" que non facilita a comunicación senón que xera confusión.

NORMATIVA

En febreiro de 2022 publicouse a actualización da norma UNE 170002, que regula os requisitos de accesibilidade para os elementos de sinalización nos edificios. A norma contempla, entre outras cuestións, as características que debe ter un elemento de sinalización accesible, en aspectos como o texto, as imaxes, os pictogramas e frechas, as cores, a composición dos bloques de texto/imaxe; os textos en braille; a localización da sinalización; ou a iluminación.

Segundo explicou o CEO de ACCEDE, que colaborou nesta actualización normativa, o principal cambio en ÚNEA é que, ademais do aspecto visual, téntase tamén introducir o aspecto cognitivo relacionado coa rotulación.

Por outra banda, en abril de 2022 publicouse no BOE a modificación da lei xeral de dereitos das persoas con discapacidade e da súa inclusión social. Xa no preámbulo da norma, apúntase que a lexislación existente ata ese momento revelouse insuficiente, ao non ter en conta a accesibilidade cognitiva dentro do concepto de accesibilidade universal, polo que esta modificación introduce devandito concepto.

Pictogramas nunha biblioteca.. FEDERACIÓN AUTISMO GALICIA | Fonte: Europa Press