Soy celeste

Nunca esquencerei o arrecendo do comedor da casa do meu avó. Castañas pilongas estradas pola mesa de castiñeiro, o suor da parede de coio pintada cun branco protohistórico, a figueira asombrando a galería, a gaita pendurada da parede e o chinero-lacena que fixera sendo noviño en madeira de nogueira.

Por Xurxo Ayán | Santiago | 12/07/2010

De inspiración entre renacentista e rococó, este moble era a arca da alianza do clan dos Corenta, o baúl das lembranzas. O caixón da dereita, renxendo sempre no seu intermitente abrirse ao mundo, gardaba “as fotografias”, ese recurso nmotécnico que nos agrada sendo nenos, e nos entristece cando medramos polas corredoiras do tempo. Alí estaba o retrato dunha muller, seica irmá da miña bisavoa, sentada no banco dunha grande cidade, malia que podía estar sentada na “praza España” de Cerasia, co seu loito rigoroso e o seu pano na cabeza. No reverso poñía: Montevideo, 1952. Mentres na zona de Quiroga e San Clodio lles dera por marchar a Estados Unidos entreséculos, por estes lares liscaban a Cuba pero tamén á Arxentina e Uruguai. Os parentes de Montevideo nunca se voltaron ver pero seguiron sendo da família até que se recibiu a última carta e deixaron de contestar.

Aao pé dos castros de Neixón, en Boiro, aínda existe o pequeno porto de Vidres. Todos os rapaces da parroquia de Cespón sabían que por aí se ia e viña de Buenos Aires e Montevideo. O noso compañeiro uruguaio Tincho adicouse a gravar á xente que ia aos castros apañar algúns mexillóns. Á beira da ría de Arousa semellaba estar no seu país; Uruguai sempre saía na conversa coas parellas de xubilados que aproveitaban a mañá na Posta Nova e na Posta vella. Todos anduveran embarcados e coñecían o Rio de La Plata, moitos estiveran de pequenos vivindo alá, e todos tiñan família alén mar. Como lle dixo un señor con ese acento tan gracioso do arousán que fala porteño: seguimos escribindo ata que morreron os parentes directos e xa non volveu haber mais cartas. Toda unha lección para os parlamentarios galegos tan preocupados polos residentes ausentes. Un galego emigrado é galego até que deixa de escribir. Ese pode ser un bo criterio de selección natural.

No bar paisano da Porta do Camiño alí estaba onte toda a xente de Uruguai preparada para derrotar a Ghana no Mundial. Parellas novas galaico-charrúas, da segunda grande vaga de exilados uruguaios en Europa. Os seus pais percorreran América latina, Francia, Suecia a fins dos setenta por motivos políticos; eles chegaron a España nos últimos dez anos pola crise, procurando novos horizontes. Arqueólogos, biólogos mariños, profesores de inglés e moitas cousas máis viven o camiño de ida, volta e reviravolta dos emigrantes. Soy celeste, celeste yo soy é o cántico fachendoso dunha afección que está a facer historia. Na conversa eufórica algún recorda ao gallego Manolo. Agochado como polizón nun buque marchou con dazasete anos de Arousa a América. Orfo e náufrago acabou en Calafate, na costa uruguaia. Xamais voltou a Galicia. Cando un compañeiro meu deu casualmente con el, deseguida fixeron boas migas falando da terriña. Manolo preguntoulle pola súa illa, a illa de Arousa, e David contestoulle que xa no era illa, que unha ponte xa a conectaba con terra. O vello polizón non o cría, semelláballe totalmente imposible. Recibira unha postal había anos na que aparecía a ponte, pero el pensou que era unha equivocación. David díxolle que era verdade. En silenzo, todo o mar de Arousa encheulle os ollos. Manolo navegou por todo o mundo, nun barco que era moi coñecido en Sudáfrica, sobre todo en Capetón (Cape Town) porque sempre entraba no porto cun mariñeiro empoleirado tocando a gaita galega. Tiñan un pequeno grupo musical trasatlántico: Airiños do Capetón.