Un espía no Reino de Galicia

Sentínlle unha vez unha frase maxistral ao intelectual catalán Rubert de Ventós nunha conferencia en Barcelona: “O basco enfróntase, o catalán negocia e o galego infíltrase”. Seméllame esta unha verdade coma un mundo. Xa sei que os tópicos baseados no determinismo xeográfico non pasan pólas súas mellores horas.

Por Xurxo Ayán | Compostela | 25/02/2012

Tampouco goza de predicamento apelar ao espírito das razas, tan recorrido polo historicismo cultural alemán nos preludios do nazismo. Sen embargo, o campesiñado galego sempre empregou o concepto de raza sen connotacións racistas, valla a redundancia; así por exemplo, na cosmovisión tradicional fálase de familias de raza pequena (xa che era o pai), ou defínese a raza dos mouros, os carlistas, os facciosos, os franceses ou os rifeños. Nesta liña pouco insultante, eu son dos que penso que nós, os galegos, somos, ante todo, unha raza de espías. Esta hipótese axuda a comprender por que na 2ª Guerra Mundial a cidade de Vigo foi a panacea dos espías aliados e xermanos; camuflábanse de medo entre milleiros de galegos-espías que non se sabe se rubían ou baixaban, se ían cun bando ou con outro.

O mestre O’Rivas deu no cravo cando definiu o noso país coma un territorio comanche: ti estás no medio de ningures, en pleno monte, nun concello deshabitado, pensas que estás só, pero estás moi trabucado, todo o mundo está a espreita controlándote. E xa se sabe, onde hai espías hai delatores. Un caso sonado en Cerasia acontecera hai poucos anos. Á hora do xantar un veciño confiado birlou disimuladamente un coio esquineiro do muro que cingue unha casa pechada dende hai tempo, porque os seus donos emigraran a Venezuela e viñan á parroquia de pascuas en ramos. Pola hora do café, xa chamaran de Caracas esixindo a reposición da pedra. Non é inocente que o noso idioma sexa tan ricaz á hora de definir diferentes tipos de ollada: outear, endilgar, espreitar, axexar, ver, ollar, fitar, mirar... conforman un amplo abano de cualidades ópticas das que facemos gala. Tamén ten algo que ver con isto que o mal de ollo sexa o pior que lle pode acontecer a unha familia galega, algo semellante ao que lle pasaba aos galos co medo a caída do ceo sobre as súas testas.