E despois disto, qué?

Antes de que comece a ler esta breve reflexión, quero deixarlle claro que non paga a pena que lea este artigo se procura información sobre a situación que atravesamos, mesmo se o seu obxectivo é coñecer que pasará “epidemiolóxicamente” o día despois de que os poderes públicos estimen que isto xa pasou.

Por Serxio María | Compostela | 14/04/2020

Levo duas semanas aloumiñando as teclas da miña computadora, buscando expresar o que me ven á mente nestes momentos, sen ter que cargar tintas contra nada, nen contra ninguén. Sen entrar no xa aborrecido “axustizamento” que algúns “opinadores” afeccionados adoitamos facer nas páxinas dixitais dos xornais que amábelmente nos convidan a escribir.

Ambulancias en Urxencias dun hospital galego tras trasladar a posibles contaxiados con coronavirus | Fonte: © Miguel Núñez

Quero que este artigo sexa unha reflexión. Reflexionar significa escribir na libretiña interior que todos gardamos na nosa conciencia dous textos, cada idea dentro de nós produce sempre dous textos, dous documentos grampeados que se almacenan nalgún lugar do noso pensamento. Un dos textos recolle o que pensamos que vai a acontecer, e o outro o que quixéramos que pasase. Estes documentos clasificanse dentro da nosa testa segundo a pertinencia que ten ou non facelos públicos.

Creo que o meu compromiso con vostede prezado lector, é facer público o que me ronda o pensamento nestes momentos, porque dicir o que un pensa é a forma máis amábel de loita, e as vidas precisan loita para seguir sendo vida. Xa dixera o sociólogo xermano Max Weber que a vida é loita, non por accidente, se non por esencia, loita perpetua. E a única forma que nestes momentos temos de loitar contra o que non funciona é escribir na soidade dos nosos escritorios e fogares.

Antes de nada temos que facernos unha pregunta, qué está pasando? Todos vivimos macerados nun prebe de datos, comparecencias de prensa, curvas, picos e gráficas. Na televisión saen señores con garavata que fan apelacións patrióticas varias e até señores e señoras con moitas medallas e insignias que nos din nunha mensaxe implícita que a “cousa non é de broma”. Vemos estos días ao Estado en corpo e alma e até en espírito santo se mo permiten, manifestarse na plenipotencia magna dos tres poderes. Os presidentes emocionanse en roldas de prensa, a xente aplaude dende os balcóns, a policía pasea nunha sinfonía de sereas e as televisión atoxígannos con cábalas e suposicións sobre o día de mañá.

Non é nada novo que a cidadanía do século XXI se tornou tremendamente épica, e non precisamos grandes motivos para agarrar o micrófono e cantar a voz en grito o “Resistiré” con todo o lirismo que somos capaces de impregnarlle. Tampouco nos custa en demasía argallar unha “cacerolada” e converter ao vecindario nunha orquesta sinfónica improvisada, sexa esta contra as andanzas da monarquía ou contra a polinización das gramíneas, a verdade que ambos fenómenos parecen non modificarse por moitos potes que golpeemos dende as nosa xanelas.
E é que a cousa non vai de potes, nin tan sequera de aplausos, nen de resistir. Isto non é unha guerra, nen tampouco é un concertó do Dúo Dinámico, isto é algo distinto pero igualmente relevante. Estamos ante unha epidemia global. Esta epidemia está deixando tras de si vidas, e polo tanto ten que ser obxecto de reflexión política. O outro día alguén, de quen prefiro manter o anonimato, dicíame que non era momento de falar de política. Eu respondinlle que agora é xusto o momento de comezar a falar de política.

Había na sociedade unha serie de premisas que dabamos por aceptadas, unha serie de fundamentos que estructuraban o sistema e que eran indiscutíbeis. Dende a crise do 2008 os señores e as señoras que mandan na nosa economía, alá en Bruxelas, ensinaronnos unha lección moi sinxela e que podemos resumir: a reducción da débeda pública está por riba de tódalas cousas, e nada nen ninguén poden gastar un pesiño até que paguedes todo o que debedes. Esta lección foi aplicada “ao seu xeito” polos gobernos do sur de europa –os endebedados- para poder satisfacer as pretensións económicas dos países do norte de Europa. Así se implantou unha filosofía política baseada na austeridade e na reducción do gasto público por parte dos gobernos. A esta receita sumouselle a receita da “avoaThatcher e o avó Reagan” tan típica nos fogóns da dereita política, e que nos di que os servizos públicos son ineficientes, e que as cousas funcionan moito mellor cando dependen dos intereses empresariais de catro ou cinco grandes fortunas, decorado todo istocunha fe cega nas baixadas de impostos como mandato último de Diosiño bendito.

Creouse pois un caldo de cultivo magnífico para que nas facultades de Ciencias Sociais proliferarán mozos economistas, sociólogos, politólogos… firmemente convencidos de que o Estado é un invento macabro dunha panda de bandidos para saquear as pertenzas da cidadanía honrada e traballadora. Mozos e mozas de credo neoliberal, firmemente convencidos de que liberdade é sinónimo de individualismo, e de que o desenvolvemento é sinónimo de egoísmo. Cidadáns convencidos de que o individualismo extremo predicado por algúns era garantía para vivir máis seguros e máis libres.

Foi nese mesmo intre, mentres os discípulos da liberdade egoísta proclamaban a morte da socialdemocracia e dos consensos de posguerra entre democristiáns e socialdemócratas cando chegou o andazo. Da noite para a mañá, o presidente do Goberno ocupou as pantallas dos nosos televisores, e advertiunos que se seguíamos na rúa ou indo a traballar, ou asistindo ás aulas, era moi probábel que non viramos máis aos nosos avós, que a economía do país colapsase e que vivisemos a peor crise sistémica do noso Século. Da noite para a mañá a liberdade egoísta foi asasinada pola responsabilidade colectiva, e a sociedade volveu a funcionar coma un organismo vivo, ameazado física e moralmente por un virus e por unha crise de valores. A todos nos produciu un shock interior comprobar que o Estado non era ese terríbel mecanismo ideado por vándalos e saqueadores para expropiar as nosas propiedades, e a todos nos embargou, até ao máis firme convencido do credo da liberdade egoísta, un pequeniño sentimento de solidariedade con ese avó ou esa avoa que se estaba afogando na UCI do hospital da nosa área sanitaria.

Eses avós e avoas, son os que aguantaron carros e carretas para que hoxe teñamos unha UCI á que calquera cidadán con independencia da súa renda mensual pode ir a facer a súa loita persoal contra un virus maldito. Eses avós e avoas son os que se deixaron a pel para que o presidente do Goberno ou o ministro de sanidade teñan que comparecer democráticamente ante o Congreso dos Deputados para tomar calquera medida. Eses avós son os que puxeron as súas pensións a disposición da familia nos momentos máis duros. Moitos deles hoxe deíxannos, pero queda o seu testemuño de loita solidaria para que todos teñamos unha UCI ou un Hospital público ateigado de profesionais sanitarios, para cando nós sexamos vellos.

Dicía antes que era momento de falar de política, porque a política sen moral non vale a pena. E é momento de revisar as verdades da moral pública, de substituir o excesivo economicismo por outro exceso de humanismo. Situar de novo ás persoas no centro da política, e recuperar a fe na sociedade. Deixar de lado o debate das liberdades individuais por un intre, nas que avanzamos moito afortunadamente e lembrarnos por unha vez do debate das liberdades colectivas.
Cómo pode ser libre o individuo que só coas súas mans se ten que enfrontar ás forzas do mercado? Cómo pode ser libre o ancián que se ten que enfrontar por si só ás consecuencias da evolución técnica? Cómo pode ser libre o traballador que non ten ninguna garantía de estar protexido o día que poida caer enfermo ou ficar en paro?

A liberdade é un discurso vago se non se ten garantías para exercerse e a liberdade non existe se non existe un compromiso mutuo e social para o seu exercicio. O credo da liberdade egoísta que aínda ten secuestrados os discursos dos líderes da oposición tripartita basease na lei da selva, na supervivencia do máis forte, na liberdade dos que teñen poder e recursos económicos para ser libres. Por unha vez non nos preguntemos que podemos facer por nós mesmos. Só esta vez preguntémonos: qué podemos facer os uns polos outros? Cando respondamos esa pregunta, este artigo terá sido útil. Saúde.