Dr. Iria Veiga: "O 80 % das persoas que manifestan conduta suicida comentouno antes con alguén da súa contorna"

O suicidio debe ser visto como unha problemática a nivel social na que ninguén está exento de caer. A saúde mental é algo moi delicado e nunha sociedade como a actual trastornos como a ansiedade ou a depresión están á orde do día, como tamén o están os problemas socioeconómicos que en moitas ocasións poden levar á xente a sufrir un fondo malestar. É por iso que debemos concienciarnos e axudar na medida do posible a esas persoas que o estean a pasar mal, porque o día de mañán podemos ser nós os que precisemos axuda. Dende Galicia Confidencial falamos coa doutora Iria Veiga, do Hospital Psiquiátrico de Conxo, que asegura que é preciso facer unha escoita activa para chegar a detectar as persoas que están en risco de caer na tentativa de suicidio.

"Hai que empezar a falar deste tema dende unha perspectiva científica, dando datos e falando de cales son as realidades que envolven ao suicidio", asegura a doutora, que avoga por "rachar cos falsos mitos que se foron creando ao redor do suicidio". Mitos como que quen quere suicidarse non fala diso ou que o suicidio é un acto moral relacionado con categorías como cobardía ou valor por facelo, cando en realidade "isto non contribúe a mellorar o problema, porque o suicidio vén a ser un síntoma dun sufrimento psíquico intenso, non unha categoría moral". Neste punto, a doutora Veiga advirte de que "sabemos que a inmensa maioría da xente con tendencia suicida comunicou a alguén do seu entorno, ao seu médico ou á súa familia e achegados, esa ideación autolítica".

Por iso, asegura que "hai que escoitar, abrirse e crear climas nos que esta problemática se poida abordar". E, aínda que as cousas van mellorando pouco a pouco dende a pandemia, é consciente de que "temos moito aínda que traballar para rachar con esa inercia de que isto é algo do que non se fala e poñelo enriba da mesa". Afortunadamente, si que é certo, segundo aprecia a doutora do Hospital de Conxo, que "a concienciación social foi aumentando, sobre todo a raíz da pandemia". Durante e despois da crise da covid "a saúde mental foi un tema que saltou á palestra, e mesmo se comezou a falar dela en debates parlamentarios, algo impensable fai catro ou cinco anos". 

O PERIGO: "SE PENSAMOS QUE QUENES SE QUEREN SUICIDAR NON O DIN, PENSAMOS QUE QUENES O DIN É QUE REALMENTE NON QUEREN FACELO"

En concreto, como conta a doutora Veiga, os datos afirman que "a inmensa maioría das persoas, o 80 % da xente que ten unha conduta suicida, previamente comentou esa ideación autolítica con alguén, xa sexa cun médico ou cos seus achegados", o que "desmonta un pouco o mito de que quen quere suicidarse non o di". Mito moi perigoso, pois asociado a el vén outro: "o de que cando alguén fala da ideación autolítica realmente o que quere é chamar a atención, porque se pensamos que quenes queren suicidarse realmente non o din, pensamos que os que falan de facelo é porque realmente non queren facelo". Cando en verdade, como asegura a doutora, "a persona que tenta suicidarse non quere morrer, o que quere é deixar de sufrir, e recorre ao suicidio porque non ve outra saída".

Pero o normal é que a xente, antes de chegar a ese extremo, busque axuda. Que acontece? "Que moitas veces a axuda non é entendida ou non é atendida, e tamén hai outras ocasións nas que si se atende, pero lamentablemente non se pode evitar que aconteza, porque hai unha pequena proporción de casos nos que non se pode evitar, non chegamos a todo", indica a doutora. Isto é un traballo de todos, o de chegar a identificar a esas persoas que teñen máis risco de tentar suicidarse, e para iso "debemos poñernos en situación de escoitar: cando alguén di cousas como que 'para seguir así non paga a pena' ou 'pásanseme pola cabeza cousas horribles', a nosa reacción non ten que ser de alarma excesiva, pero tampouco debemos quitarlle importancia, sabendo que é un tema que se debe tratar". Ademais, ninguén pensa en suicidarse dun día para outro, adoita haber desencadeantes como exclusión social, pobreza, desafiuzamentos ou enfermidades mentais previas que causan sufrimento.

A MOCIDADE: "É UNHA IDADE NA QUE UN É MOI VULNERABLE, NON CONTA CON MOITAS FERRAMENTAS SOCIAIS"

Con respecto á idade á que comezan esas tentativas de suicidio, lamentablemente cada vez é máis temperá, mesmo en nenos de moi curta idade. "Hai un incremento de condutas suicidas nos rapaces", afirma a doutora Veiga, que explica que, "aínda que as cifras absolutas son baixas, porque afortunadamente non é un fenómeno habitual, si que é verdade que nos últimos anos houbo un aumento". De feito, é unha das primeiras causas de morte nesas idades, algo que se debe tamén, como apunta a doutora do Hospital de Conxo, "a que son idades nas que as mortes naturais por outras causas son baixas, pois non hai unha grande mortalidade entre os 15 e os 29 anos, o que fai que o suicidio se sitúe xa como unha das primeiras causas de morte nesta franxa de idade". Ademais, destaca que tamén se pode deber a que "outras causas de morte, como a accidentalidade, é dicir, os accidentes de tráfico, diminuíron moito". "Hai que observar cantas campañas se fixeron para evitar os accidentes de tráfico e cantas está habendo para evitar o suicidio, que é ningunha", reflexiona a doutora.

Así as cousas, e aínda que as cifras de suicidios en idades temperás son baixas, "non deixa de ser un feito moi alarmante", afirma a doutora Veiga, que tamén fai un chamamento a "non relacionar sempre xuventude con suicidio", porque "esa é unha idade errónea", xa que "as franxas de idade nas que hai máis suicidios seguen a ser as de persoas de idade avanzada", o que ten que ver "con outros problemas como pobreza, soidade, exclusión social...". Nas idades xuvenís a tentativa de suicidio adoita deberse a problemas como o 'bullying', "un factor importante, pero non menos que a identidade sexual diferente á heterosexualidade, que tamén aumenta o 'bullying', e a discriminación adversa que sofren estes mozos cunha identidade sexual diferente remata por producir a tendencia suicida". A doutora Veiga asegura que estas "son idades nas que un é moi vulnerable, tanto por unha cuestión de recursos psíquicos como tamén por unha cuestión de recursos materiais, porque se un adolescente ten un problema familiar ou de exclusión social, conta con poucas ferramentas sociais para modificar esa situación".

O CONSELLO: "HAI QUE ESTAR ATENTOS AOS SINAIS DE ALARMA E, SOBRE TODO, ESTAR DISPOSTOS A ESCOITAR"

Por todo isto, afirma que "hai que educar en igualdade, tanto dende os centros de ensino como dende as familias, e este tamén é un tema do que comezou a falarse fai pouco, e moitas veces os adolescentes teñen a sensación de non ser escoitados e de non poder expresar as súas preocupacións, o que non fai máis que incrementar o problema". Está na man de toda a sociedade, cada un aportando o seu propio graniño de area, escoitar activamente ás persoas que temos ao redor e que o estean a pasar mal. Ademais, a doutora Veiga recorda que existen mecanismos sanitarios, cada vez máis, para axudar aos casos máis graves, e un número de atención á conduta autolítica: o 024. E tamén fai un chamamento a acudir a consultar ao médico de cabeceira, "aínda que moitas veces non asociamos o malestar psíquico con consultar ao médico e iso é algo que se pode facer, para a partir de aí ser derivados a outros profesionais máis especializados". En resumo, para a poboación xeral, "hai que estar un pouco atento aos sinais de alarma e, sobre todo, estar dispostos a escoitar", conclúe a doutora.