O TSXG anula a "atrocidade" que a Xunta pretendía facer no Castro Lupario
Así calificara o arquitecto Pedro de Llano a liña de alta tensión que ía pasar polo ben. O fallo destaca a afectación a "un fito único" de elementos patrimoniais no Camiño Portugués, que "debeu ser considerado" no seu conxunto na avaliación ambiental.
Por Europa Press / Redacción | SANTIAGO DE COMPOSTELA | 03/04/2025 | Actualizada ás 16:28
A sección terceira da Sala do Contencioso-administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG) anulou parte do trazado dunha liña eléctrica de alta tensión autorizado pola Xunta, situado na contorna do Castro Lupario --situado entre Brión e Rois (A Coruña)-- e o Camiño Portugués a Santiago, debido á súa afectación a un territorio histórico e paisaxe cultural.
En outubro de 2023, o arquitecto Pedro de Llano (A Coruña, 1947), referente da arquitectura popular galega, recibiu de mans do presidente da Xunta, Alfonso Rueda, o recoñecemento á súa traxectoria nos Premios de Arquitectura de Galicia, un acto no que aproveitou para denunciar a "atrocidade" desta liña sobre o Castro Lupario e facer un chamamento ao Executivo autonómico para dar marcha atrás na autorización.
De Llano definía o Castro Lupario, xunto coa aldea de Angueira de Castro, como "un dos máis importantes paisaxes galegas", situada a 200 quilómetros do Camiño Portugués e só a unha decena de quilómetros de Santiago. En resposta nese acto, Alfonso Rueda recolleu a luva e comprometeu: "Tentaremos atender". Con todo, meses despois Pedro de Llano renunciou ao Premio de Arquitectura de Galicia ao non haber unha rectificación do proxecto e para alertar dos danos ao patrimonio.
A Xunta de Galicia deu luz verde en 2022 a unha liña de alta tensión de 40 quilómetros que atravesa unha decena de municipios das provincias da Coruña e Pontevedra, con inicio no parque eólico de Lousame e final na subestación eléctrica de Tivo, en Caldas de Reis. Este polémico proxecto recibiu numerosas alegacións de veciños de Rois, diferentes concellos, o Consello da Cultura Galega e entidades como a Asociación Profesional de Conservadores-Restauradores de Bens Culturais de España (ACRE), que alertaban de afectación ao Castro Lupario, a ruta portuguesa do Camiño de Santiago, así como outros bens culturais, tales como o Pazo do Faramello.
Agora, nunha sentenza con data de 31 de marzo de 2025, o TSXG anula parte do trazado da liña ao acoller o recurso interposto polo Concello de Rois contra o acordo do Consello da Xunta que aprobou a construción e declarou a utilidade pública da infraestrutura.
"UN FITO ÚNICO" NA RUTA
De tal forma, A Sala entende que a contorna xeográfica polo que discorre a liña entre as torres 26 e 28, no que se atopan os elementos catalogados Pazo de Angueira de Castro, Castro Lupario, Pazo de O Faramello e Camiño Portugués a Santiago, "debeu ser considerado e analizado na avaliación de impacto ambiental no seu conxunto, non só examinando os seus elementos individualmente".
Na sentenza, os maxistrados consideran acreditado o vínculo entre o Castro Lupario e o Camiño de Santiago "polo protagonismo que na tradición xacobea posúe a Raíña Lupa na narración da Traslatio do apóstolo Santiago, recollida de forma oral e tamén no celebérrimo Códice Calixtino". Así, destacan que "o encontro nun mesmo paraxe, por unha banda, do castro onde a tradición sitúa a morada da Raíña e, doutra, do Camiño Portugués a Santiago, constitúe un fito único en toda a ruta, xa que ambos os elementos físicos integran un mesmo paisaxe e son partes que explican e contan unha mesma historia cultural, patrimonial e espiritual, sen a cal Galicia sería hoxe un pobo diferente".
"Por se isto non fose suficiente, nesta contorna hai dous pazos catalogados, un de orixe baixa medieval --de Angueira de Castro-- e outro do século XVII --de O Faramello--, que testemuñan a evolución histórica do noso país a nivel económico, arquitectónico e social", destaca o tribunal na resolución.
O TSXG subliña que a Lei 5/2026, de Patrimonio Cultural de Galicia, protexe determinadas categorías de bens, aínda que non viñesen precedidos dun expediente administrativo. "Tal é o caso, neste suposto, da consideración da paraxe como territorio histórico, cuxa cualificación deriva directamente da existencia da ruta portuguesa do Camiño de Santiago e a súa catalogación no Plan Básico Autonómico de Galicia de 2018", explica a Sala, á vez que subliña que, no relativo á consideración como paisaxe cultural, "concorren os elementos de feito para considerar estar ante un lugar identificable por un conxunto de cualidades culturais materiais e inmateriais singulares".
A Sala estima que os bens patrimoniais afectados integran o concepto de territorio histórico do Camiño Portugués a Santiago e que o seu conxunto "integra materialmente valores apreciables desde a perspectiva da paisaxe cultural".
