Cando morreu Xosé Humberto Baena

 Coa miña emoción, non entendía o motivo dos seus cantos. Ata que pasaron uns minutos e un marinero da tripulación -que anos despois me decatei que era un comunista galego-, subiuse a unha estrutura metálica do barco e lanzou unha arenga: ¡Morra Franco que é a vergoña de España!.

 

Alí entendín o que estaba sucedendo. A esa hora eran fusilados dous mozos vigueses como eu, Xosé Humberto Baena e José Luís Sánchez Bravo. Ese mesmo día eran fusilados Anxo Otaegui, Ramón García, e Juan Paredes. Nunha carta aos seus pais Baena diralles: 'Que a miña morte sexa a última que dicte un tribunal militar'.  Estas foron os últimos asasinatos do dictador, pouco tempo despois falecía na impunidade.

 

O barco atracou en Vigo o 12 de outubro. Non tardei moito en contactarme co Grupo da Roda. Por casualidades da vida coñecín a moitos amigos de Baena. Estiven na propia casa onde estivera escondido unha tempada, no piso dos pais de Luís e Suso Vaamonde. Logo coñecín a cervexería 'O Laurel' onde traballara Baena servindo cervexas. Anos despois realicei a mesma tarefa no mesmo lugar. Tócome vivir a morte do dictador onde unha parte da poboación choraba de medo e nós festexabamos co mellor viño do país, polo casco vello de Vigo. Recordo cando suspenderon a conferencia de Celso Emilio Ferreiro na Caixa de Aforros de Vigo e a Neira Vilas no Mercantil. Eran os últimos coletazos da longa ditadura.

 

Logo virá a transición pactada e a democracia traizoada. A monarquía herdada. A sociedade do benestar disimulada. Mentres tanto Humberto Baena segue no esquecemento e o alcalde de Vigo mantén ergueito e impune o monumento fascista do Monte do Castro.