É certo que podemos ter dor crónica toda a vida?

Nas costas, no pescozo, na cabeza, no ombreiro...: a dor é unha experiencia común que pode aparecer en calquera parte do corpo. Segundo a Sociedade Española de Directivos da Saúde, entre o 40 e o 80 % das consultas médicas están relacionadas coa dor, e estímase que o 17 % da poboación española vive con dor crónica, que se dá cando aparecen episodios de dor durante un período de polo menos tres meses.

Que papel xoga o cerebro nesa experiencia da dor que se alarga no tempo? Como explica Rubén Nieto, psicólogo especialista en dor persistente e profesor dos Estudos de Psicoloxía e Ciencias da Educación da Universitat Oberta de Catalunya (UOC), "a dor é unha experiencia subxectiva que configura o cerebro a partir da interacción de múltiples factores, e entre estes teñen un rol moi importante os factores psicolóxicos". Por iso é polo que sexan frecuentes crenzas xeneralizadas acerca de que a dor crónica ou persistente pode non ser real.

DESMITIFICANDO AS CRENZAS POPULARES

Sobre este fenómeno tense escrito moito e tamén estudiado abondo, pero que hai de certo nas dores crónicas. Se non se atopa unha causa física, a persoa está a inventarse a dor?.

O feito de que, en ocasións, non se atope unha causa facilmente identificable da dor que sofre unha persoa pode levar a pensar que está inventando a súa dor. Con todo, como explican os psicólogos Rubén Nieto e Mayte Serrat, autores de "Dolor y psicoloxía: por que es necesaria acudir a un especialista en dolor?, "a dor non adoita inventarse nin se crea voluntariamente. A dor sempre é real e xérase con independencia do que a persoa poida opinar ou pensar".

"É posible ter dor sen un corpo físico e é exactamente igual de real que se se tivese esa parte física. Hai que ter en conta que a nocicepción non é necesaria nin suficiente para xerar dor", afirma a psicóloga e fisioterapeuta.

A dor é ou físico ou psicolóxico?. Segundo os expertos, a dor é unha opinión do cerebro que non ten unha relación directa coa cantidade de dano físico que poida sufrirse, senón que ten relación coa "cantidade" de ameaza ou perigo que o cerebro interpreta que unha lesión potencial ou real pode xerar. Pero, como explica Rubén Nieto, polarizar a dor como físico ou psicolóxico carece de sentido "na medida en que a experiencia da dor é única e construída de forma única para cada persoa, a partir da interacción de múltiples factores. E aínda que os factores psicolóxicos poidan ter un peso importante na experiencia da dor, isto non quere dicir que se poida categorizar a dor como exclusivamente psicolóxico?.

O ESTADO DE ÁNIMO

Entre eses factores psicolóxicos que modulan a experiencia da dor atópase o estado de ánimo, que pode influír en como se experimenta a dor. "Se estamos tristes, por exemplo, teremos unha tendencia a ver as cousas de forma máis negativa e que nos afecten en maior medida", sinala o profesor da UOC. Igualmente a tensión tamén pode afectar, incrementando ou "disparando" a dor, á vez que ter dor pode crear tensión.

E non se pode facer nada para axudar a diminuír a dor?. Como explican Nieto e Serrat, ter dor cando algunha parte do corpo pode estar en perigo non só é normal, senón que é desexable. Pero cando xa non satisfai esta función de supervivencia e protección, deixa de cumprir co seu labor. É nestes casos cando o labor da persoa que sente a dor é clave.

Tamén existe a crenza de que a dor crónica ou persistente é cousa de mulleres. De feito, algunhas enfermidades como a fibromialxia asócianse principalmente ao sexo feminino, e esta realidade pode levar á crenza de que a dor crónica ou persistente é unha experiencia que sofren só as mulleres. Con todo, segundo Rubén Nieto e Mayte Serrat, hai un problema de infradiagnóstico de enfermidades como a fibromialxia no sexo masculino "quizais debido a estigmas sociais".

QUE PODEN FACER AS PERSOAS ACHEGADAS?

Outra das ideas comunmente espalladas é que a contorna da persoa con dor crónica ou persistente non pode facer nada para axudar. Pero, segundo os psicólogos, as persoas da contorna, a través do seu comportamento, poden influenciar nos factores que están implicados na modulación da dor de quen o sofre. "A evitación non é unha boa estratexia, é necesaria a confrontación", sinalan Nieto e Serrat.

Por iso din que é importante implicar aos achegados nos tratamentos para que as persoas con dor poidan realizar un afrontamiento activo coa axuda necesaria. As mensaxes e as indicacións tamén son de gran importancia, e para iso é necesario unha correcta comprensión do funcionamento e dos factores implicados na cronificación da dor.