Sabes que especies de mosquitos habitan en Galicia?

Galicia ten diferentes tipos de climas durante a época estival, ambientes e hábitats larvarios onde os mosquitos poden reproducirse. En xeral, en maior medida, os mosquitos prefiren climas mediterráneos temperados no verán e tamén calurosos, con entornos naturais (aínda que cada vez se están adaptando máis aos urbanos e suburbanos) e pozas e ríos con pedras. Sen embargo, o clima propio do norte e este da provincia de Lugo e das zonas costeiras da provincia da Coruña, coñecido como oceánico, non lles favorece.

Partindo pois desa preferencia pola calor mediterránea extrema, este tipo de condicións danse na época estival en zonas de Galicia moi concretas, como no sur da provincia interior de Pontevedra (concellos de Salceda, Salvaterra, Ponteareas, As Neves, Arbo...) e no noroeste da provincia de Ourense (Beariz, Boborás, O Irixo, Piñor, O Carballiño...). O resto do sur da provincia de Pontevedra, interior da de Lugo e case todo o resto da de Ourense gozan tamén de clima mediterráneo durante o verán, pero algo máis temperado.

'CULEX PIPIENS S.L.', O MOSQUITO COMÚN - VIRUS DO NILO OCCIDENTAL

'Culex pipiens s.l.', o mosquito común, é o mosquito máis frecuente na comunidade, vector de varias enfermidades. Trátase dun insecto cosmopolita e ten unha gran capacidade para adaptarse a distintos ambientes, preferindo o rural, e precisando da proteína do sangue para o desenvolvemento dos seus ovos. Típicamente, trátase dun mosquito ligado á contaminación orgánica, especialmente nos sumidoiros con auga estancada.

A súa cor é marrón clariña ou amarela parda e en cada segmento do abdome posúe unha liña máis clara de cor beige, cun tamaño que oscila entre os 4 e os 10 milímetros. É unha especie nocturna que se orienta ben na oscuridade, porque localiza aos seus hóspedes mediante a respiración e a suor. Está activo preferentemente no interior dos edificios, sendo o que nos desperta habitualmente co seu zumbar pola noite para picarnos. Aínda que hai que ter en conta que só pican as femias. 

Ademais, o mosquito común non só pica ás persoas, senón tamén a unha gran variedade de mamíferos e aves. Esto fai que a especie poida ser transmisora ponte de enfermidades entre animais e persoas, especialmente do virus do Nilo Occidental, para o cal é un excelente vector. Este virus adoita circular entre as aves e, ocasionalmente, pode saltar ás persoas e aos cabalos tras a picadura. Tamén este mosquito pode transmitir o virus da encefalitis xaponesa, así como as dirofilarias, principalmente a cans.  A súa época de actividade comeza en abril e pode alongarse deica novembro. 

'ANOPHELES MACULIPENNIS' - MALARIA

Pola súa banda, 'Anopheles maculipennis' é un vector principal da malaria. De feito, foi o principal responsable da maior parte da transmisión da malaria nos países de Europa Occidental, enfermidade que ata a década de 1970 era considerada endémica de África. Para recoñecelos, é importante saber que teñen alas moteadas, e cando están en repouso forman un ángulo de 45 graos. A maioría das femias (as que pican), teñen hábitos nocturnos ou crepusculares, e pican a mamíferos de sangue quente, coma os humanos, tanto dentro como fóra das habitacións. Entre outras enfermidades que transmiten, tamén se atopa o paso de microfilarias e de algúns tipos de virus da encefalite.

XÉNERO 'CULICOIDES' - LINGUA AZUL E ENFERMIDADE HEMORRÁXICA EPIZOÓTICA

Así mesmo, agora, a preocupación máis recente está nun tipo de mosquitos que non foi nin moi rexistrado nin moi estudado na comunidade: os mosquitos do xénero 'culicoides', vectores de patóxenos que afectan tanto aos animais silvestres como ao gando. Son transmisores de coñecidas enfermidades, como a lingua azul, ou a que máis preocupa nestes momentos por ser recentemente notificada en España, estando xa ás portas de Galicia: a enfermidade hemorráxica epizoótica.

Esta enfermidade da lingua azul fai que os animais, tanto domésticos como salvaxes, comecen a sentirse desorientados, a sufrir inchazóns nos fuciños e, finalmente, morran. En Estados Unidos, este mosquito infecta ao cervo de cola branca, causando a súa morte no 90 % dos casos. Prefire, principalmente, especies gandeiras como cabras, ovellas e cabalos. Para previr a enfermidade só hai un remedio: a vacunación. A primeira inxección adminístrase a partir do primeiro mes de idade se o animal nunca estivo exposto á enfermidade, e a partir dos dous meses e medio se a súa nai xa foi inmunizada e presenta anticorpos contra o virus. A segunda inxección viría tres ou catro semanas despois. 

A enfermidade hemorráxica epizoótica, pola súa banda, é unha enfermidade vírica infecciosa non contaxiosa que aínda que afecta a gando bovino, sendo grave ou mortal para el, tamén afecta gravemente aos ungulados salvaxes (cervos, gamos e corzos). Por sorte, non afecta ás persoas. O cadro clínico no gando vacún presenta clínica moderada con febre, anorexia, edema facial (básicamente conxuntival), descarga ocular e/ou nasal, salivación, disnea, eritema ou descamación do fuciño, coxeira e eritema da ubre. O gando ovino, pola contra, é susceptible de infectarse, pero non de presentar a enfermidade clínica, e o caprino inféctase moi pouco. 

En España xa hai 18 casos, que manteñen en alerta aos gandeiros galegos, pois aínda que non chegou a enfermidade a Galicia, xa está nas comunidades lindeiras. De feito, as únicas que se salvan polo momento son Galicia, o norte de Aragón, Cataluña, Navarra, A Rioxa e as illas. En concreto, os focos máis cercanos para a nosa terra serían os detectados nas comarcas de Siero e Lena, en Asturias.

TRECE ESPECIES DIFERENTES DE MOSQUITOS PICADORES

En total, ata a data, grazas á Rede Galega de Vixiancia de Vectores, identificáronse en Galicia 13 especies diferentes de mosquitos picadores. Sete deles podían actuar como vectores de moitas enfermidades, por este motivo, é importante estar atento ás súas poboacións e existen aplicacións como Mosquito Alert.

En total, 21 dos 28 municipios galegos deron positivo en mosquitos picadores (o 75 %). Sanxenxo tivo a maior riqueza de especies (8 taxóns diferentes recolectados); seguido de preto por Xove, con 7 especies; e o concello de Pontevedra, con 6. Baixando a 5 especies diferentes rexistradas atoparíase o municipio de Ortigueira; e con 4 estarían Tomiño e Sandiás; con 3 quedarían O Porriño, Vigo e O Valadouro; e con dúas Monforte.