Jaione Camborda: "en Galicia faise un cinema moi potente desde hai bastante tempo, moi comprometido coa vida"

A cineasta vasca Jaione Camborda (afincada en Galicia desde hai 14 anos) recoñece estar aínda procesando o impacto, "inesperado", de recibir a Cuncha de Ouro no Festival de San Sebastián por 'O Corno', galardón que recolleu fai xusto agora unha semana. "É moi importante pero bo, entendo que nin era menos antes nin son máis agora; pero si teño máis altofalante e, co cal, máis responsabilidade", reflexiona.

Para a directora, o máis importante é que leve ao público ao cinema (onde se estrea o próximo 11 de outubro). "Creo que está a ter resultados porque moitas salas se adheriron. E iso é de celebrar", insiste nunha entrevista concedida a Europa Press.

Mentres espera a que "se asente" e ver "que trae a nivel de proxección e de liberdade creativa para o futuro", Camborda recoñece o especial de recoller un premio na súa cidade natal, onde descubriu o cinema. "A miña nai era moi asidua ao festival e aí empecei a ver filmes diferentes. Lembro esa sensación de dicir: isto non o viu antes; esa cousa estraña que che sucede cando ves algo ao que non estás adoitado e que che esperta algo".

Pecha o círculo volvendo ao Kursaal cunha cinta --rodada en galego, idioma que adoptou hai 14 anos cando se instalou en Galicia-- que narra a fuxida cara a Portugal de María, comadrona na Illa de Arousa en 1971, tras participar nun aborto clandestino que sae mal.

P: A túa é a primeira película que gaña a Cuncha de Ouro nunha lingua cooficial. Co debate que se está producindo agora ao redor disto, que supón este premio?

R: Eu creo que o cinema, como calquera arte, sempre vai un pouco por diante, ser punta de lanza. O cinema hai tempo que tenta normalizar esta situación, apostando por reivindicar que é unha riqueza ter moitos idiomas, crear desde eses idiomas. Nese sentido creo que imos por diante, e agora o seo político tamén se está tentando asentar, e paréceme unha boa noticia.

P: Outra 'barreira' que rompe é a do xénero. Es a primeira muller española que gaña no certame. Dixo algunha vez que quere falar de cinema e non de xénero...

R: A ver, ser a primeira sempre significa que non está normalizado, co que aínda hai traballo que facer e eu creo que todas as mulleres estamos moi dispostas aínda a falar do feito de ser muller creando pois por esa razón. Porque non está normalizado aínda, pero si que ansiamos ese momento no que iso non sexa noticia. Queremos falar de cinema tamén.

"TEMOS UN ALTOFALANTE QUE NON TIVERAMOS"

P: A ti e a outras coetáneas é habitual que se vos poña a etiqueta de 'historia feminina' ou 'feminista'. Espérase que as mulleres directoras fagan un cinema máis reivindicativo?, notades presión?

R: Eu non o tomaría tanto como unha presión, senón como unha lóxica dos nosos tempos. Estamos nun momento histórico. Está en ebulición esa necesidade de pór sobre a mesa os nosos dereitos. Agora, máis que nunca, temos un altofalante a través do cinema que non tiveramos para expresar as nosas inquietudes.

Non é tanto reivindicación como que estamos, dalgunha maneira, explorándonos a nós mesmas, como si nos vísemos por primeira vez nun espello. Obviamente temos referentes, houbo mulleres que nos abriron camiño, pero agora por fin temos unha xeración máis forte. Nese sentido xa non é unha cuestión unicamente política, é unha cuestión existencial.

P: Unha cuestión existencial na vida dunha muller pode ser o aborto ou o nacemento dun fillo; temas que se abordan na película nun contexto patriarcal e opresivo, pero ambiguo para o espectador (pola imaxe, a historia podería ser actual). Agora que tamén están a debate certos dereitos sobre o corpo das mulleres, hai unha intencionalidade nesta ambigüidade?

R: Para min é importante que a narrativa fluíse dentro do existencial, entre Eros e Tánatos, esa capacidade de concibir da muller, esa parte animal do ser humano. Pero claramente, dentro diso, facíase necesario pór sobre a mesa ese control histórico sobre a muller e como necesitamos os nosos dereitos e liberdade para decidir sobre o noso corpo.

En efecto, utilizamos todos os recursos cinematográficos para traelo ao presente, para establecer un diálogo coa actualidade e que dalgunha maneira esta cuestión estea sobre a mesa hoxe en día. Creo que non debemos esquecelos porque non está tan lonxe e hai voces que dalgunha maneira están a pornos en perigo, nesa situación.

P: Unha das partes máis comentadas da película é a secuencia do parto, moi pura e de case 10 minutos, e que provocou algún desmaio nas proxeccións de San Sebastián. A que se debe esa elección estética?

R: En efecto, é inmersivo, é meterche nunha cuestión emocional forte, é moi físico. Pero é un parto que está traballado desde o fóra de campo, non ves nin unha pinga de sangue. Que pasa? Que creo que o fóra de campo é máis poderoso que o que ves. De feito, estamos nunha sociedade moi adoitada a ver moita violencia explícita. E, de súpeto, un parto, que nin sequera mostra grandes cousas, e a xente se desmaya. De todos os xeitos, creo que facía moita calor na sala.

"EN GALICIA FAISE UN CINEMA MOI POTENTE"

P: As fronteiras tamén teñen unha gran importancia na cinta (a protagonista foxe pola 'raia' que separa Galicia e Portugal). Como foi o proceso de localización?

R: O parque natural do Carreirón (Illa de Arousa) sempre foi un lugar de inspiración. No verán sempre me quedaba moi impresionada co espazo, case como se fose extraterrestre do especial que era. E despois, tamén a idea de illamento, de non ter ponte nunha época en que xa comezaba a haber máis medicalización nos partos. E logo a raia como lugar fronteirizo. As fronteiras son algo tamén que percorre o filme. Fronteiras políticas, non reais, non culturais, impostas, na que a xente se deixou a vida.

P: A diferenza do teu primeiro longo Arima (2019), para Ou Corno xuntáchesche con outras dúas produtoras (Miramemira e Elástica). Que che achegaron?

R: Formamos unha familia de produtoras, para min iso é clave, xuntas podemos mover moito máis. Tamén para sentir a calor do acompañamento. E tamén é verdade que o filme ten máis posibilidades económicas, por tanto, temos máis tempo de rodaxe. Todo cambia un pouco. Pero bo, atopei moita liberdade para crear.

P: A María, a protagonista, non a interpreta unha actriz ao uso, senón unha bailarina de danza contemporánea (Janet Novás). Por que esta elección?

R: Cando facía o casting sempre convidaba a actrices profesionais e non profesionais, e para a principal convidei tamén a varias bailarinas porque pensaba que aí podía atopar algo. E de Janet coñecía o seu traballo, moi potente. Creo que ela tiña esa capacidade de habitar as emocións a través do corpo, de ter presenza, que moito deste personaxe é ser unha muller forte corporalmente e ademais coñecer ben o mundo do rural (é de Cans, do Porriño). E é ademais unha persoa moi intelixente en todos os sentidos.

P: A túa Cuncha de Ouro engádese á lista cada vez máis ampla de películas galegas recoñecidas internacionalmente. Como ve á industria aquí en Galicia?

R: En Galicia faise un cinema moi potente desde hai bastante tempo, moi comprometido coa vida, co cinema. Nese sentido, creo que estamos nun momento de bonanza, que tamén fixo cambiar incluso as propias institucións para poder financiar mellor este tipo de films. Dalgunha maneira, caía polo seu propio peso, que estas cintas estaban a romper fronteiras. Creo que debemos coidar ese cinema, a eses creadores, e celebralo tamén.

Jaione Camborda durante clausúraa do 71 Festival Internacional de Cinema de San Sebastián no Kursaal, en San Sebastián (Guipúzcoa, País Vasco, España). Raúl Terrel - Europa Press | Fonte: Europa Press