Medicamentos xenéricos: que son e por que algunha xente aínda amosa receo a elixilos fronte aos de marca?

A pesar da súa importancia na reducción de custos e no acceso aos tratamentos, os medicamentos xenéricos seguen a ser descoñecidos ou mal comprendidos por unha gran parte da poboación. Moitos pacientes aínda manifestan falsos mitos sobre eles a día de hoxe, como unha menor eficacia con respecto aos seus homólogos de marca, aínda que por ley cumpren cos mesmos estándares de calidade e seguridade á hora da súa fabricación e dispensación, e tamén cos mesmos ingredientes ou principios activos. Galicia Confidencial analiza da man da presidenta da Federación de Farmacias de Galicia, María José García, tamén propietaria dunha farmacia en Santiago de Compostela, as características dos medicamentos xenéricos, as dúbidas máis comúns que sobre eles aínda presenta a poboación e como inflúen sobre a súa percepción social outros factores como a información proporcionada aos pacientes polos médicos ou a publicidade de certos fármacos na televisión. Así mesmo, rachamos tamén con esa idea de que son moito máis baratos que os medicamentos de marca, pois dende fai uns anos isto xa non é así.

Como explica a farmacéutica, "os medicamentos xenéricos elabóranse unha vez que a patente do medicamento de marca caducou, o que permite que este poida ser xa fabricado por calquera laboratorio, aínda que non sexa o que orixinalmente o patentou". Deste xeito, para que o entendamos de maneira sinxela, é como se os laboratorios que fabrican xenéricos fixesen unha copia dos medicamentos que fabrican as marcas. "Son copias, pero copias con todas as da lei, xa que levan os mesmos principios activos e cumpren con todos os requisitos que esixe a regulación, tendo así a mesma validez que o medicamento de marca", asegura García. Pero, por que se conceden patentes aos laboratorios unha vez fabrican os medicamentos? "Faise para compensar os anos de investigación e de ensaios clínicos que dende o laboratorio tiveron que empregarse, cos correspondentes cartos investidos, ata chegar a ter o fármaco final", explica, e concede que "isto é algo lóxico, porque, do contrario, non habería laboratorios no mundo interesados en fabricar novos medicamentos". 

Con todo, as patentes non son para a toda a vida, senón unicamente para a estimación de tempo que levaría compensar o investimento inicial realizado pola marca, ata que este quede desquitado. Desta maneira, "as patentes teñen caducidade e, unha vez caducan, dáse por feito que xa están amortizados todos os anos de investigación e que xa outros laboratorios poden comezar a replicar eses medicamentos". Laboratorios que, ao igual que os de marca, "teñen que cumprir con toda a normativa exactamente igual". A diferenza entre o fármaco xenérico e o fármaco de marca simplemente radica no nome, pois o de marca pode levar un nome comercial e o xenérico "sempre leva o nome do principio activo cunha apostila detrás que pon EFG, as siglas de especialidade farmacéutica xenérica", apunta García. Pero, cando caduca a patente dun fármaco de marca? Ou, o que é o mesmo, cantos anos pasa tendo a exclusividade sobre a súa fabricación o laboratorio que o patentou? "Hai distintos tempos, algunhas patentes poden durar 10 anos, outras 15... En calquera caso, iso é algo que lle indican ao laboratorio en cuestión cando lle conceden a autorización de comercialización".

"AS GRANDES DIFERENZAS DE PREZO DO PASADO XA NON EXISTEN; AS MARCAS QUE QUIXESEN SEGUIR FINANCIADAS POLO SNS, TIVERON QUE BAIXAR O PREZO"

A nivel de vendas, resulta innegable que durante moitos anos os medicamentos xenéricos non foron precisamente santo da devoción dos pacientes, que trataban de fuxir deles canto podían e antepoñían a compra dos medicamentos homólogos de marca, dos orixinais, aínda que estes fosen bastante máis caros. Sen embargo, a presidenta da Federación de Farmacias de Galicia considera que ese pensamento, na maioría da poboación, xa está superado, e asegura que, na actualidade, "non vemos que se merquen menos xenéricos, máis ben ao contrario, nos últimos anos houbo unha gran potenciación dos medicamentos xenéricos". Entre outros factores que puideron ter contribuído a esa potenciación, García apunta á igualación de prezos entre os fármacos xenéricos e os de marca, derivado de obrigas legais. E é que "as grandes diferenzas de prezo que se vían no pasado entre ambos agora xa non existen, porque actualmente, se queren gozar de subvencións e estar financiados polo Sistema Nacional de Saúde (SNS), todos os medicamentos deben estar sometidos a uns prezos de referencia que aproba o Ministerio de Sanidade e que deben respectar, tanto se son xenéricos coma se son de marca".

Esa igualación de prezos en España produciuse a raíz de varias reformas na política farmacéutica, sendo a máis relevante o Real Decreto-lei 16/2012 de medidas urxentes para garantizar a sustentabilidade do Sistema Nacional de Saúde e mellorar a calidade e seguridade das súas prestacións, aprobado en abril do ano 2012 durante o goberno de Mariano Rajoy. Ata ese intre, os xenéricos tiñan un prezo máis baixo que os medicamentos de marca para fomentar o seu emprego. Sen embargo, esta nova normativa estableceu que, unha vez o fármaco xenérico entrase no mercado e comezase a comercializarse, o fármaco de marca debía reducir o seu prezo ao mesmo nivel. Isto eliminou o incentivo económico para que as farmacias dispensasen xenéricos, xa que podían optar tamén pola venda da súa versión de marca sen diferenza de custo para o paciente. Aínda con todo, os datos apuntan a que a penetración dos medicamentos xenéricos en España continúa sendo menor en comparación con outros países europeos como Alemaña ou Reino Unido.

Así as cousas, "aínda que nun principio é verdade que os medicamentos xenéricos eran máis baratos que os fabricados polas marcas, na actualidade as marcas tiveron que baixar os seus prezos para non deixar de estar costeadas polo SNS", reafirma a farmacéutica. Ademais, reivindica que "os prezos de referencia que se impuxeron dende o Ministerio de Sanidade son tan axustados que, por moito que queiran, os laboratorios non teñen capacidade para baixar deles". De feito, García comenta que "mesmo nalgúns medicamentos hai laboratorios que din que os están fabricando perdendo cartos, por iso na actualidade temos un problema de desabastecemento moi grande con algúns fármacos, porque os prezos que se estipularon nun principio non están sendo suficientes para que os laboratorios poidan cubrir os gastos da súa fabricación". A consecuencia? A fuxida dos laboratorios cara outros países nos que si poden vender os seus medicamentos a prezos máis elevados que en España, aínda estando dentro da Unión Europea.

"AS RECEITAS ACTUAIS QUE NOS CHEGAN DOS MÉDICOS XA ADOITAN VIR CON PAUTAS DE TRATAMENTO POR PRINCIPIO ACTIVO E NON POR MARCA"

Tamén cómpre lembrar que ao final a maioría dos medicamentos que a xente merca en farmacias son por prescripción médica, é dicir, veñen pautados nunha receita médica, porque, de feito, moitos fármacos non poden adquirirse se non é baixo receita. Deste xeito, é o propio médico o que en ocasións escribe ao paciente o medicamento que ten que adquirir na farmacia. Agora ben, nesa prescripción adoitan figurar máis medicamentos de marca ou xenéricos? Neste senso García confesa que "aínda que no pasado os médicos podían tirar máis por poñer o nome de medicamentos concretos, as receitas actuais chegan con pautas de tratamento por principio activo e non por marcas". E, con todo, "independentemente de que veña escrito o medicamento pola marca ou polo seu principio activo, dende a farmacia podemos dárlle ao paciente unha cousa ou a outra, sen problema, porque neste caso estamos falando de medicamentos que serven exactamente para a mesma cousa, cuxa composición é unha copia". Non sucede isto no caso da forma farmacéutica dos fármacos, pois se un médico receita a toma dun medicamento en cápsulas, o farmacéutico non está autorizado para dárlle ese mesmo medicamento en sobres, por carencia de cápsulas, por exemplo.

A prescripción por principio activo (PPA) foi tamén algo que se fixo obrigatorio coa entrada en vigor dese Real Decreto-lei 16/2012, de maneira que os médicos na actualidade teñen que receitar aos pacientes polo nome do principio activo que leva e non polo nome comercial do medicamento, agás en excepcións xustificadas. Con isto pretendíase que as farmacias sempre dispensasen a opción máis económica, agora ben, na práctica, ao ter practicamente o mesmo prezo o medicamento xenérico que o de marca, hai persoas que adoitan pedir a marca. En concreto, García explica que na súa farmacia non se atopan con este problema, pero que ben é certo que "hai xente que che segue pedindo o medicamento de marca polo simple feito de que é ao que está acostumada, pola cor da caixa, polo envase...".

"OS FÁRMACOS PUBLICITARIOS NON TEÑEN XENÉRICO, PORQUE OS XENÉRICOS XURDIRON PARA REDUCIR O CUSTO DOS FINANCIADOS POLO MINISTERIO"

E que pasa con todos eses medicamentos que nalgún intre da nosa vida temos ido mercar á farmacia sen necesidade de receita? Pharmagrip, Frenadol, Gelocatil, Gaviscon, Fortasec... Eses que vemos practicamente a cada paso na publicidade. Pois neste caso, como conta a presidenta da Federación de Farmacias de Galicia, dáse unha situación ben curiosa, porque "os fármacos publicitarios non teñen xenérico". O motivo? Como sempre, cuestión de cartos. E é que "os medicamentos xenéricos xurdiron e instauráronse como unha maneira de reducir o custo dos medicamentos financiados polo Ministerio de Sanidade, e entre eles non se atopan os publicitarios", que son fabricados polos laboratorios cubrindo en por eles o 100 % do custo da súa fabricación --de aí tamén o caros que resultan ao ser mercados na farmacia--. Ademais, García apunta a que "os publicitarios adoitan ser medicamentos con principios activos diferentes ao convencionais, aos financiados". Deste xeito, nunca un medicamento sen receita vai contar co seu homólogo xenérico, alo menos, non polo momento.