"O Concello de Ferrol ten que poñer medios para protexer esta obra atribuída a Banksy"

A aparición dun graffiti en Ferrol que semella ser obra do enigmático artista Banksy ten revolucionado e marabillado os habitantes desta cidade e, sobre todo, os veciños do degradado e esquecido barrio de Canido, que se colocou no centro do foco mediático. É unha das noticias do día, en prensa, radio, televisión, medios en liña e redes sociais. A obra aparecida é unha adaptación dun dos murais máis coñecidos de Banksy, Kissing Coppers, orixinalmente pintado en 2004 no exterior do pub Prince Albert na rúa Trafalgar de Brighton, en Inglaterra, como mensaxe contra o homofobia, amosando dous policías británicos dándose un bico na boca. Agora, no barrio ferrolán de Canido aqueles personaxes transmutaron en dous gardas civís encariñados. Pero ninguén é quen de confirmar ou desmentir se se trata dun Banksy orixinal. 

Banksy, artista —ou grupo (ninguén sabe se se trata dunha persoa ou colectivo)— é coñecido mundialmente pola súa mensaxe antisistema e por actuar á marxe das correntes tradicionais e contra o mercado. Ao deixar as súas obras nas rúas e en espazos públicos, Banksy cede a súa obra ao dominio público e son numerosas as galerías e traficantes de arte que se dedican a apropiarse delas para vendelas a prezos mareantes.

Os que mellor coñecen a súa obra considérano un hacker das rúas que, como tal, se mantén no anonimato e procura, mediante a curiosidade e un espírito brincadeiro, transformar as paisaxes urbanas e usar os muros como medio de comunicación, para enviar mensaxes con profunda carga social e política.

A idea de que Ferrol poida ter a primeira obra de Banksy en Galicia e España emociona a moitos, ao primeiro, ao artista Eduardo Hermida, promotor do proxecto cultural 'As Meninas de Canido', unha iniciativa que comezou en 2008 e que, ano tras ano, foi medrando co único obxectivo de dignificar e rexenerar mediante a arte un barrio absolutamente degradado, con intervencións de artistas urbanos nos muros dos edificios e casas desta área de Ferrol, onde artistas de distintas procedencias deixan as súas singulares interpretacións do famoso cadro de Velázquez. Este martes alí apareceu, na rúa Muíño do Vento, un suposto Banksy. E isto mudou xa para sempre este barrio anónimo e esquecido, do que hoxe se fala en medios de toda España e de medio mundo.

A obra respondería así o chamamento que desde o pasado verán a marca cervexeira 1906 (Estrella Galicia) fixo ao famoso artista, ao que convidou, mediante unha campaña publicitaria internacional, a participar no evento organizado por Hermida, para o cal reservou a Banksy ese espazo agora ocupado polas figuras de dous gardas civís bicándose.

Galicia Confidencial falou con Eduardo Hermida sobre a aparición desta obra. Unha conversa na que explica os detalles que coñece e confesa os que tamén ignora, e na que critica o Concello de Ferrol por non terse posto aínda en contacto con el sobre este acontecemento —daría sona mundial á cidade de confirmarse a autoría de Banksy— e por manter unha débeda de 10.000 euros co proxecto artístico. Estas son as súas reflexións.

"Eu non podo asegurar que ese mural sexa de Banksy", confesa Eduardo Hermida, promotor do proxecto 'As Meninas de Canido'. 

Que garantías ten de que este mural sexa obra de Banksy?

Eu non podo asegurar que ese mural sexa de Banksy. E ademais, a miña misión non é esa, non é asegurar que esta obra sexa un orixinal, iso teno que facer quen a fixo.

Pero houbo contactos co artista ou a súa contorna?

Si. Nós recibimos un correo electrónico, hai dous meses aproximadamente, dun dominio UK [Reino Unido], en nome de Banksy Crew no que se nos pedía a localización exacta do espazo reservado para o graffiti. Era unha frase moi curta e directa, e falaban en plural. Entón, eu o que fixen foi enviarlles a ubicación exacta. Pero nunca máis souben deles nin me deron as grazas nin "nos veremos" nin "estaremos alí" nin nada. Nunca máis volvín recibir nada deles. 

Si teño que dicir tamén que logo de poñer en marcha a campaña internacional recibimos moitas mensaxes de artistas de Bristol e vinculados á contorna de Banksy para participar no noso proxecto; mesmo nos chamou un tipo de Bristol que é representante de artistas urbanos, cunha oferta de varios deles, e enviounos un dosier.

Estas son as únicas referencias que teño para buscar unha relación, unha mínima pista en todo isto.

Logo de aparecer a obra, tentaron contactar con quen está detrás desa dirección de correo electrónico?

Si. De feito, onte mesmo enviei a esa dirección as fotos da obra en Canido, pero non recibín de momento resposta.

"Se non é un Banksy orixinal, eu agardo que a persoa que o fixo teña a dignidade de dicilo".

Agarda unha reacción, unha confirmación ou desmentido de Banksy por comunicación persoal ou por algunha canle pública?

Eu creo, e agardo, que con todo o que está acontecendo, coa repercusión que está tendo nos medios, chegue aos seus oídos e haxa algún tipo de comunicado para confirmar ou desmentir que se trata dun Banksy auténtico.

E se o desminte?

Pois se non é un Banksy orixinal, eu agardo que a persoa que o fixo teña a dignidade de dicilo, que confese que é a autora dunha travesura artística.

Nese caso, se fose unha falsificación, seguiríase considerando esta obra parte do conxunto 'As Meninas de Canido'?

Si, por suposto. Principalmente porque quen o fixo demostrou ter unha técnica caralluda e é a súa intervención. Eu respecto todas as obras, cada artista é totalmente libre e non se me ocorrería nunca tocar ningunha das meninas que hai no barrio, sexan de quen sexan.

O que chama a atención é que a obra aparecida en Canido é unha copia, ou máis ben unha adaptación dun dos graffitis máis famosos de Banksy, Kissing Coppers, mais agora as persoaxes que se bican na boca, no canto de ser policías británicos, son gardas civís españois.

Si. O molde é practicamente igual. Estamos analizándoo agora e estamos comprobando que ten os mesmos detalles e moitos elementos moi parecidos. E coma se tivesen utilizado a mesma plantilla en ambas as dúas obras, só cambiándolle os cascos e os uniformes.

"O que fixemos coa campaña foi convidar a Banksy a coñecer o noso proxecto, non xogamos a outra cousa. Estrella Galicia pagou a campaña para facer ese chamamento, pero a nós non nos deu un só euro para o festival".

Pero, que saibamos, Banksy non repite as súas obras. Isto non sería un indicio de que se pode tratar dun plaxio, falsificación ou adaptación doutro artista alleo a Banksy? Teñen algunha hipótese sobre a natureza desta obra aparecida en Ferrol?

Pode ser. Pero tamén está claro que ten que individualizar ou personalizar a súa obra para o evento. Xa que non pintou unha menina, pois pensamos que usou a figura dos gardas civís para expresar a súa relación con España. Ademais, hai un detalle importante: no ángulo xusto no que está a obra [Eduardo Hermida atópase xusto fronte a esta no momento da conversa con este xornal], hai un punto visual no que se ven ao mesmo tempo esta suposta obra de Banksy e de fondo as meninas dándose un bico que fixo outro graffiteiro para este proxecto; están na mesma liña. Dá a impresión de que quen fixo esta obra asinada co nome de Banksy está buscando precisamente iso, un xogo visual entre os gardas civís e as meninas xigantescas, que ocupan toda unha fachada dun edificio de tres plantas, case na mesma postura que están eles.

E isto para vostede sería un indicio de que pode ser un Banksy...

Isto fainos pensar que puido vir antes algún equipo a mirar todo o que aquí estaba pasando, a mirar toda a iniciativa, o proxecto, a contorna... E dá a impresión de que procuraron precisamente esa figura.

Pero tamén sorprende que Banksy —sexa quen for, unha persoa ou un colectivo— se preste a poñer a súa obra no dominio público baixo o paraugas dunha marca comercial, neste caso, Estrella Galicia e 1906, que sería beneficiada promocionalmente. Isto non sería tamén un indicio para a hipótese de que non se trata dun Banksy orixinal?

Iso xa o pensamos antes mesmo de poñer en marcha a campaña. Mais é tamén certo que o que fixemos foi convidalo a coñecer o noso proxecto, non xogamos a outra cousa. O que fixo Estrella Galicia foi pagar a campaña para facer ese chamamento a Banksy a participar, pero a nós non nos deu un só euro para o festival nin para o evento. O noso é un proxecto moi humilde, cun orzamento pequeno e mesmo tiven que poñer eu por adiantado os cartos e aínda estou agardando a que o Concello pague os 10.000 euros do convenio que asinamos para o festival. Isto non é un rollo comercial como o Festival celta de Ortigueira. Se el ou eles [Banksy] se enteraron de que vai 'As Meninas de Canido', puideron ver que se tratra dun proxecto de implicación veciñal, comprobarían que os propios veciños ceden os seus espazos para que se desenvolva a arte urbana e, o máis marabilloso, verían como a arte urbana está recompoñendo unha área tan degradada como este barrio. Supoño que iso lle puido afectar a Banksy, sexa quen for, un tipo ou un grupo de traballo.

"Comigo todavía non se puxo en contacto ninguén do Concello para ver que medidas se poden tomar".

Non descarta que sexa un colectivo...

Para nada. Podería ser un grupo de traballo de artistas que ao mellor enviou a algúns deles a facer isto aquí, en Ferrol. E eles mesmos estudarían a contorna e verían que se trata dun barrio humilde nunha cidade extremadamente castigada pola crise económica e que non dá levantada a cabeza, que sofre e padece, e non damos saído da merda. Eu penso que ao mellor contribuíu por esa carga emocional a darnos unha pinga de esperanza.

En todo o mundo existen mercenarios que se apropian das obras de Banksy nas rúas, extirpando literalmente os murais para vendérllelos a galerías e coleccionistas por cifras mareantes. Temen que a obra aparecida en Ferrol poida ser tomada por outros? Pensaron en aplicar algún sistema de protección? Houbo contactos con Concello ao respecto?

Comigo todavía non se puxo en contacto ninguén do Concello para ver que medidas se poden tomar, sexa ou non sexa un orixinal de Banksy; absolutamente ninguén.

Con todo, non é o mesmo que sexa ou non un orixinal de Banksy. 

Efectivamente. Mais eu penso que agora o de menos é se a obra é ou non de Banksy. O importante é a repercusión que está tendo, a xente que está vindo a Canido a vela, a curiosidade que vai suscitar... Iso xa é moi importante. Pero supoño que se mañá se coñecese que non é un Banksy xa ninguén de ningún medio vai seguir vindo por aquí; xa sabes, as noticias son tan efímeras coma a arte urbana.

E por iso, mentres se agarda confirmación, dada a gran repercusión que está tendo, algún mercenario podería adiantarse e tentar roubala ou algún vándalo mesmo estragala...

Claro. E por iso alguén, desde o Concello, ten que poñer determinación e medios para protexer esta obra atribuída a Banksy. Protexela con metacrilato, falar co propietario da casa... Non sei, pero algunha medida se debería tomar, porque é o único Banksy en España, se se confirma que é del, claro, polo que debería quedar protexido como patrimonio desta cidade. Pero iso supoño que xa habería que negocialo co dono da casa en cuxo muro foi debuxado; eu aí xa perdo todo o control sobre a obra.

"Aínda estou agardando a que o Concello me pague nove meses despois os 10.000 euros do convenio que asinamos".

Coa enorme repercusión que está a ter nos medios, sorprende que o Concello non teña feito nada até o de agora, nin sequera contactar con vostede...

A min non me sorprende nada, porque, como xa comentei, aínda estou agardando a que o Concello me pague nove meses despois os cartos do convenio que asinamos, e que tiven que adiantar eu do meu peto, para celebrar o evento das 'Meninas de Canido'. A min xa non me sorprende nada.

E que vai facer ao respecto?

Eu non me vou meter en xuízos co Concello para cobrar os 10.000 euros que me ten que pagar. Pero é moi forte que estea acontecendo isto, que eu, que só son un artista de barrio, e que teño dous infartos enriba miña e vivo co xusto, co que me dan para vivir as clases de pintura que imparto e algún cadro que vou vendendo, estea así, agardando a que o Concello me pague. Eu nunca gañei un só euro co proxecto das 'Meninas', por ningún lado, porque é imposible gañar aquí, xa que é unha intervención artística nas rúas. E eu penso que tamén por iso, porque se trata do proxecto dun artista soñador, dun romántico, talvez Banksy, quen sexa que for, decidiu poñer aquí a súa obra.

Como é ese acordo co Concello?

Até o de agora, até esta edición, se lle presentaban as facturas. Primeiro poñían 4.000 euros e xa nos dous últimos anos se incrementou a 10.000. E pagábanse as facturas aos provedores; por exemplo, o que provía a pintura enviaba a factura ao Concello e este pagáballe. Pero para esta última edición decidiron asinar un convenio, supoño que para telo ben atado, coma se fose unha acción do propio Concello. Pero algo deberon facer mal que non pagan e non son quen de rectificar, e aí téñenme sen cobrar.

Unha curiosidade: no muro hai unha inscrición que chama moito a atención, unha frase que di, "Banksy no existe, son los padres", entre o logotipo de 1906 e a figura dos gardas civís. Que lle parece esa inscrición no conxunto do mural?

Esa inscrición xa levaba tempo aí, antes de aparecer o graffiti, talvez uns cinco meses, non estou seguro. Hai máis inscricións e pequenos gravados no muro que poñen rapaces e xente que pasa por aquí. E decidimos deixala porque semella parte do mural, forma parte xa de todo o conxunto. E paréceme absolutamente marabilloso ler esa frase, "Banksy no existe, son los padres" e ao carón ver esa figura de dous gardas civís bicándose [risas].