Os orfos por violencia de xénero: medo, trauma e secuelas para toda a vida

Psicólogos especializados en violencia de xénero explican que "é habitual" que os fillos que presencian o asasinato dunha nai a mans do propio pai, ou ben dunha parella ou exparella dela, desenvolvan un trastorno de tensión postraumática. "Xera un trauma moi grave, un trauma é unha ruptura de todo o seu mundo, dos seus esquemas mentais previos sobre si mesmos, sobre como é o mundo e como son os demais", explica a Europa Press a psicóloga Bárbara Zorrilla.

Esta última semana, en apenas 48 horas, dúas mulleres foron asasinadas polas súas parellas ou exparellas, e en ambos os crimes os fillos de pouca idade das vítimas foron testemuñas do asasinato. De acordo aos datos oficiais, os orfos menores de idade por violencia de xénero ascenden a 32 no que vai de ano e a 263 desde 2013, momento no que comezou a contabilizarse aos menores que quedan sen nai por este tipo de violencia.

Dos 32 orfos que forman parte do reconto oficial no que vai de 2019, polo menos sete presenciaron o crime, o que supón aproximadamente o 22%. Trátase das dúas fillas, de 8 e 10 anos, da última muller asasinada en Madrid; outros dous, de 4 e 7 anos, da muller asasinada en Valga (Ponteverdra) o pasado luns; outro neno, de 7 anos, cuxo pai asasinou presuntamente á súa nai e irmán nunha cova de Adeje (Tenerife) o pasado mes de abril; outro, de 15 anos, que foi testemuña do crime en Estepona (Málaga) en marzo; e outro, de 16 anos, que foi ferido tentando defender á súa nai en Fuengirola (Málaga).

Á parte dos que foron testemuña do crime en 2019, polo menos outros catro atoparon o corpo sen vida da súa nai tras o crime, tras o que pediron auxilio. Isto sucedeu o pasado mes de marzo, en Loeches (Madrid), onde dous menores, de 11 e 5 anos, acharon os corpos dos proxenitores con feridas de arma branca --o home suicidouse tras matar á súa muller--. En abril, a filla adolescente dunha muller asasinada pola súa parella en Olot (Xirona) achou o seu cadáver ao regresar a casa; do mesmo xeito que lle sucedeu a outra, de 14 anos, en Agüimes (As Palmas) o pasado mes de maio.

En todo o ano pasado rexistráronse 48 asasinatos por violencia de xénero. Polo menos catro menores de idade estaban presentes no escenario do crime, segundo os datos solicitados por Europa Press, tendo en conta que as estatísticas oficiais non segregan as cifras (nin por idade, nin diferenza entre os que viron ou non o asasinato, entre outros aspectos).

CONSECUENCIAS PSICOLÓXICAS

A psicóloga sinala que o trastorno de tensión postraumática maniféstase de maneira diferente en función da idade, a personalidade ou o tipo de crime, aínda que hai unha serie de síntomas xerais. Un deles, chamado 'reexperimentación', tradúcese en "flashbacks, pesadelos e recordos intrusivos, unha e outra vez" das escenas do asasinato. "Os máis pequenos poden facer debuxos sobre o tema ou sobre as emocións que lles evocan e mesmo, ás veces, observamos un xogo repetitivo con elementos do suceso violento", precisa en declaracións a Europa Press.

Outro dos síntomas é a evitación de calquera estímulo que eles asocien ao feito violento; e o terceiro é a hiperactivación porque "a ansiedade se dispara, están sempre alerta, sen baixar a garda porque senten continuamente baixo ameaza". "O apoio psicolóxico é fundamental para tratar que as secuelas non se cronifiquen, porque poden chegar a arrastrarse para sempre", apunta, matizando que debe ser "un apoio a longo prazo e sostido no tempo" e individualizada para cada neno.

Para a especialista, é relevante ademais o "sentimento de inseguridade" que produce a estes nenos e nenas o feito de que o pai sexa o asasino, tendo en conta que esa persoa, que "ten a misión de coidalos e protexelos", fai todo o contrario. "O primeiro que necesitan estes nenos e nenas é sentirse seguros e a salvo, polo que hai que protexerlles da persoa que lles fixo o dano e garantir un espazo libre de violencia", subliña.

"Un neno o que necesita é seguridade e amor", defende tamén o psicólogo Javier Urra, primeiro Defensor do Menor na Comunidade de Madrid desde o ano 1996 ata 2001. Ademais de darlle "agarimo", tamén necesitan "un bo profesional á beira" e "un acompañamento afectivo", declara a Europa Press.

"O que hai que facer é protexelo e buscar a normalidade, os horarios, ir aos colexios, que xoguen con outros nenos, iso despexaralles, aínda que haxa momentos que choren e non entendan nada ou que estean golpeados polas imaxes", engade. Para o especialista, "aínda que o diagnóstico é malo porque están crebados", o seu "prognóstico" non o é.

Doutra banda, Urra recalca o "dilema" que se xera neses menores ao redor da figura paterna, do mesmo xeito que destaca Zorrilla. "Esa figura é a causante do medo e a violencia pero, ao mesmo tempo, sobre ela recaen sentimentos de afecto, porque é o seu pai e edúcanos para querelo", recalca a psicóloga.

A FAMILIA, TAMÉN PROCESO DE RECUPERACIÓN

Zorrilla destaca que estes menores, a pesar da súa vulnerabilidade, "son persoas altamente resistentes, cunha gran capacidade de adaptación e de superación das reaccións adversas". En calquera caso, afirma que a axuda das institucións e da contorna máis próxima "é fundamental" no proceso de recuperación destes nenos, así como da familia directa da vítima mortal.