Un afeccionado ao patrimonio actualiza con fotogrametría os petróglifos de Poio e Marín aproveitando a corentena

"Rumoreábase que se ía a decretar o estado de alarma e dous días antes fun tomar fotos dos petróglifos de Pedra Grande de Montecelo", decidira o arqueólogo afeccionado Antonio Costa sobre o que sería a súa principal ocupación durante o confinamento pola pandemia do virus Covid-19. Desde entón, dedicouse a dixitalizar coa técnica da fotogrametría 3D os principais gravados dos parques arqueolóxicos da Caeira, en Poio, e de Mogor, en Marín, ampliando con novos achados a información que se coñecía sobre estes xacementos rupestres.

No caso da Caeira, o panel rupestre de Laxe das Lebres xa suma case 60 figuras representadas con respecto ás "42 ou 43 que había rexistradas, que é unha variación moi substancial", destacou. "Nada máis empezar o proceso na Pedra Grande de Montecelo, xa detectei varias espirais", engade sobre leste outro conxunto arqueolóxico. Para o primeiro realizara case un milleiro de fotografías, mentres que o outro necesitou polo menos 1.140 imaxes.

"Son macrofotos feitas, palmo a palmo, a uns 20 centímetros da superficie da rocha porque, desde máis distancia os detalles serían imperceptibles", explicou sobre o "exhaustivo" deste labor, argumentando que traballa "cunha profundidade de suco que non chega ao medio milímetro".

O seu interese por esta materia é "simple curiosidade e afán de coñecemento", aproveitando todas as vantaxes que permite o avance da tecnoloxía con respecto aos seus inicios, na década de 1970, como correspondente na comarca do Morrazo do Instituto de Estudos Galegos Pai Sarmiento e colaborador do Museo de Pontevedra.

CRÍTICA

Pero cos seus descubrimentos tamén dirixe unha "crítica feroz a algunhas empresas que se dedican a montar parques temáticos" en lugares de interese arqueolóxico. "Dispoñen duns medios impensables fai uns cuantos anos", reprochou sobre a falta de rigor nos traballos de musealización realizados na Caeira, Mogor e Tourón, este último en Ponte Caldelas.

No estudo dos petróglifos da Caeira, tras a última revisión por parte da empresa hai aproximadamente unha década, que se supón que ía ser a máis completa, a miña sorpresa é que moitos dos trazos que recollera Antonio da Pena "nin sequera os sinalaron", precisou, citando o calco primigenio realizado a finais dos 70 polo conservador do Museo de Pontevedra, "sen ningún método moderno, só cun anaco de plástico e moito oficio".

"Saben que ninguén lles vai a reprochar nada, que os visitantes dos xacementos van crer o que ven plasmado no panel informativo e non debería ser así", cuestionou Costa sobre a fiabilidade de certas accións de posta en valor do patrimonio.

Así, asegurou que na musealización dos petróglifos de Tourón "tamén hai diferenzas abismais" e denunciou que en Mogor o persoal do Centro de Interpretación "fai caso omiso" dos seus achados publicados sobre estes gravados. "Coñécese que hai representado un cervo e, precisamente, aproveitando esta corentena forzosa, xa vou polo cuarto", precisou sobre o resultado doutro dos seus recentes traballos de fotogrametría de moi alta resolución.

Neste sentido, Antonio Costa afirmou que descubrir representacións inéditas "pode facer cambiar completamente a visión" que se tiña dun conxunto rupestre. Como exemplo, citou "as dúas escenas de equitación recollidas tradicionalmente en Laxe dás Lebres, das cales, unha delas non o é, claramente". As súas dúbidas iniciais sobre a presenza dun xinete confirmounas con esta nova dixitalización, asegurando que se trata de "unha superposición de dúas figuras, unha sobre outra".

Neste mesmo panel rupestre, Costa sostén que a figura elixida como logotipo da área Arqueolóxica da Caeira, con dúas zoomorfos unidos polas patas "como nun espello, interpretouse como unha escena de apareamiento entre cervos, dos cales uno si o é porque ten cornamenta, pero o outro é imposible que sexa unha femia porque tamén ten cornos", xustificou; "un erro que se repetiu na bibliografía ata hoxe", engadiu.

Segundo este experto, trátase de "animais distintos", apelando á posible presenza de bóvidos ou cápridos similares á interpretación que a propio Costa realizou sobre o xacemento arqueolóxico de Laxe do Cuco, en Cerdedo-Cotobade.

AMOR Á TERRA

"Fago estas cousas única e exclusivamente por amor á terra", sinalou Antonio Costa sobre o motivo que lle impulsa a dixitalizar xa un centenar de gravados no últimos catro anos. "Non importa que a maioría da xente non os aprecie, eu se o valor que teñen", engadiu.

"Afortunadamente cada vez somos máis os interesados na arte rupestre e todos os que sentimos moi involucrados na súa catalogación e protección compartimos o mesmo malestar cara á Administración", sinalou sobre "a cantidade de desfeitas patrimoniais que se producen cada día".

"O crecente interese por parte de moita xente é inversamente proporcional ao interese do Goberno galego por preservar e dar a coñecer todo este patrimonio, e cuantos máis petróglifos sabemos que existen, máis desinterese por parte da Xunta mesmo en catalogalos", asegurou quen hai dous anos notificou a existencia dos novos gravados da Tomada en San Xián de Marín e A Cachada en Poio, "sen que aínda hoxe déronse por decatados".

Así, a dixitalización de gravados vén actuar como garantía de rexistro documental para un patrimonio en perigo de desaparecer pola erosión e a degradación, que "son máis fortes nos últimos 50 anos que nos 3.000 anteriores". Entre estes casos, en Marín, o gravado de Pedrouzos 1 descuberto por Costa en 1980 permitía apreciar entón a primeira ollada media ducia de representacións de armas, que resultaron ser case unha vintena tras o proceso de fotogrametría, convertendo esta roca en "a segunda de Galicia" desta tipoloxía, tras Auga dá Laxe, en Gondomar.

"Corenta anos despois os sucos son practicamente invisibles", lamentou Costa, pola forte escorrentía que afecta á roca e o arrastre de materiais debido á apertura dunha pista próxima.

Outros descubrimentos de Antonio Costa, como os petróglifos da Devesa do Rei, en Moaña, e Gondarán, en Cangas, foron vítimas da construción da vía rápida do Morrazo: ambos foron desmontados das súas localizacións orixinais coa "promesa" de trasladalos pero, tras quedar fragmentados, almacenáronse; mentres que o primeiro foi "desenterrado dun vertedoiro" e parcialmente reconstruído, aínda que "non é nin a sombra do orixinal", o segundo "está perdido".

Pola contra, un caso que fai ao seu descubridor ser "algo optimista" é a recente limpeza do petróglifo das Abelaires, en Bueu, que "estivo completamente abandonado durante 30 anos, convertido nun vertedoiro e cun Punto Limpo construído a pouca distancia a pesar de ter un perímetro de protección de 200 metros", ao estar catalogado como Ben de Interese Cultural.

"Despois de todo o tempo dedicado a descubrir e inventariar patrimonio, a deterioración é moi triste", concluíu quen aínda así segue "na brecha", divulgando os seus estudos no blogue Cova de Paralaia, e contribuíndo á promoción e defensa do legado prehistórico a través do colectivo Irmandade Illa de Tambo.

Un afeccionado á fotogrametría Antonio Costa dixitalizou tridimensionalmente máis dun centenar de gravados rupestres, estes mostran os petróglifos de Laxe dás Lebres, na Caeira, Poio. ANTONIO COSTA | Fonte: Europa Press