Os primeiros visitantes civís ao Pazo de Meirás, "encantados" de que "a historia volva onde pertence"

Máis de 80 anos tiveron que pasar para que a sociedade civil volvese pasear polos máis de mil metros cadrados que ocupa o Pazo de Meirás, no concello coruñés de Sada. Este domingo, guiados polos expertos na construción sadense, Carlos Babío e o historiador Manuel Pérez Lorenzo, tres parellas --e outros tantos xornalistas-- accederon por primeira vez ao pazo desde o seu paso ao patrimonio público.

Polo momento, dadas as restricións de aforamento provocadas pola pandemia de covid-19, as visitas guiadas, dúas cada día --ás 10 horas e ás 12 horas-- son para un máximo de 20 persoas. "Hoxe fallaron dous grupos, pero as prazas están todas reservadas para os próximos días", comentou a concelleira de Cultura de Sada, Paola Mondaca.

Carlos Babío puntualizou ademais que esperan que "máis adiante, o acceso sexa libre, ademais das puntuais visitas guiadas que se poidan programar". Ese "futurible" modo de proceder depende tamén da decisión xudicial sobre os bens inmobles do Pazo de Meirás que, a falta de resolución e, por tanto, de "dono legal", non poden contemplarse durante a visita.

Con todo, os xardíns e os exteriores do emprazamento --diferentes aos orixinais debido ás expropiacións levadas a cabo polo Goberno de Franco-- albergan suficiente historia como para manter a atención dos visitantes durante case dúas horas. Tal e como destacou Lorenzo ao comezo da visita, "máis aló do papel de Pardo Bazán e do Franco, en Meirás pódense observar detalles históricos desde o S.XIX, momento da súa fundación".

O pazo de Meirás nace como fortaleza medieval da man do cabaleiro Roi de Mondego --enterrado na capela do Pazo--. O lugar irá pasando de xeración en xeración e de vicisitude en vicisitude --como o incendio provocado polos franceses en plena Guerra de Independencia, no S.XIX--. Será o avó da escritora naturalista, Miguel Pardo Bazán, quen reconstruirá o edificio aínda que, dadas as súas inclinacións liberais, acomete as obras "eliminando todo sinal de nobreza" e denominándoo "granxa de Meirás".

AS TORRES DE EMILIA

Neste edificio, máis modesto e independente da capela e as recoñecidas Torres de Meirás-- será onde, anos despois, a súa neta, a escritora Emilia Pardo Bazán, creei obras como 'La Tribuna', 'Madre Naturaleza' ou 'Los Pazos de Ulloa'.

"Con todo, Pardo Bazán quería unha residencia máis cómoda e cun aspecto máis señorial, e por iso, entre 1894 e 1910, manda construír o edificio das Torres, de estética medieval", explica Lorenzo. A parte máis reconocible do Pazo debémosllo, tal e como remarcou o historiador, a dúas mulleres, á propia Emilia e á súa nai, "responsables do deseño, planos incluídos, e da decoración".

Para Bazán, tan importante como a súa ascendencia nobre, "que se encargou de remarcar por todo o edificio, mediante escudos e emblemas", era a súa faceta como escritora, e como muller; un pensamento feminista exemplificado, entre outros, nas vidreiras, "onde mandou incluír os títulos das súas obras", ou nas cadeiras do seu estudo, bordadas pola súa nai coas caras de pensadores da antigüidade. "A de Emilia, con Catalina de Alexandría", comentou Lorenzo.

"O lugar ten moita historia, unha historia moi rica, moito máis do que se adoita coñecer", comentou Ana, unha das visitantes, que se mostrou "sorprendida" por todo o que "esconde" o pazo. Para Ana, de Valladolid, era a súa primeira visita, igual que para o seu marido Jose, a pesar de ser do concello. "Encantounos a visita, espero que consigan sacarlle todo o partido posible en beneficio de Sada", comentou a parella.

CAPITAL ESITVAL DA DITADURA

Ana e Jose si se mostraron algo máis críticos co paso do Franco polo pazo. "Creo que deberían deixarse ao carón aspectos máis partidistas e contalo todo máis obxectivamente", sinala Ana, ao que Jose puntualizou que debería enfocarse "como se enfocan outros feitos históricos". "Os Reis Católicos son os Reis Católicos, co que fixesen ou deixasen de facer, e Franco exactamente o mesmo", indicou o home.

"A historia é a que é", apunta Ana. E como a historia foi como foi, é innegable o paso da familia Franco polo Pazo de Meirás. En 1938, varios coruñeses influentes, crean o 'Xunta Prol Pazo do Caudillo' para comprar o terreo e entregarllo a Franco como agasallo. "A operación finaciouse con donativos forzosos. Un xeneral de Franco aconsellou deter a operación --mediante a que tamén se sufragaba a remodelación-- porque, de coñecerse as cifras, o Caudillo quedaría en moi mal lugar", explica Lorenzo na entrada do edificio.

O recibidor do edificio das Torres é un dos poucos espazos interiores permitidos para os visitantes, xunto coa entrada á Capela. "Aínda que de momento é pouco, chega para ilustrar o paso da familia Franco", comenta outra das visitantes. E é que o ditador converteu Meirás en non só a súa residencia familiar de verán, senón tamén, durante a época estival, na "capital administrativa da ditadura".

'La Granja de Meirás' volveu estar en uso co Franco, por exemplo, pois era onde se establecían os funcionarios da administración e onde o ditador tiña a súa propia explotación agropecuaria, "pola que cobraba ao Estado e da que se alimentaba".

Ademais, en Meirás, Franco celebraba Consellos de Ministros e audiencias a mandatarios estranxeiros no comedor e na biblioteca das Torres de Meirás, onde se decidiu, por exemplo, sobre o coñecido como 'Proceso de Burgos' --xuízo sumarísimo polo que en 1970 condenouse a 16 membros de ETA--.

Este dato, foi un dos que máis sorprendeu aos visitantes, así como as "mostras" dos "espolios ao patrimonio cultural galego". Foron varias as exclamacións e suspiros que se escaparon --así como moitas as fotografías disparadas-- ao ver unha das pilas bautismales da igrexa de Moraime, en Muxía, utilizada como macetero; os restos do pazo de Bendaña, no concello vigués de Dodro, "dispersos ao longo do peche do pazo" --incluídas dúas gárgolas empregadas para elevar un banco--; ou as esculturas dos profetas realizadas polo Mestre Mateo que pertencían ao Pórtico da Gloria da Catedral de Santiago de Compostela.

PATRIMONIO PÚBLICO

Tras a morte do ditador, colectivos veciñais comezaron a reclamar a devolución do pazo ao patrimonio público. O proceso viviu un dos seus momentos clave en 2017 coa declaración do enclave como Ben de Interese Cultural (BIC), impulsada pola 'Xunta Provincial Prol-devolución' --creada como metáfora da asociación que llo entregou ao Caudillo--.

Esta nova situación obrigaba ao Franco a abrilo catro veces ao mes. Unha das parellas que visitou este domingo Meirás, procedentes de Ávila, estiveran nun deses paseos organizados pola Fundación Francisco Franco. "Ambas as historias son moi diferentes", indicou a parella, que felicitou a Babío e a Lorenzo "polo enorme traballo realizado".

Unha felicitación á que se sumaron Jesús e Pilar, de San Sebastián, que se mostraron "moi contentos de que a historia volva a quen lle pertence" e que advertiron ademais de que volverán cando se poida visitar o interior.

"Este é un momento moi especial, tras todo o proceso xudicial --que en 2020 decidiu o paso do pazo ao patrimonio público--, por fin estamos aquí", concluíu a visita Carlos Babío, diante da fachada máis reconocible para os alí presentes que, desde este domingo, pasarán a formar parte da vasta historia do Pazo de Meirás.

Varios representantes de colectivos de memoria histórica e vítimas do franquismo, durante a súa visita ao interior do Pazo de Meirás o día da súa reapertura ao público, a 1 de xullo de 2021, en Sada, A Coruña, Galicia (España). O goberno de Sada ha rese. M. Dylan - Europa Press | Fonte: Europa Press