As teorías da conspiración incrementan o populismo

Na última década, e paralelamente ao aumento do apoio aos partidos populistas en todo Occidente, aumentou o número de estudos sobre temas relacionados co populismo, incluíndo as causas e consecuencias do voto aos partidos que defenden este tipo de postulados, ou as razóns e efectos que poida ter a aparición e intensificación das actitudes que as sustentan.

Outro aspecto que espertou moito interese son os vínculos que existen entre as ideas conspiradoras e o populismo. Carolina Galais, investigadora do Departamento de Ciencia Política e da Administración da Universitat Autònoma de Barcelona (UAB), e Marc Guinjoan, profesor asociado e investigador do Departamento de Dereito e Ciencia Política da Universitat Oberta Catalunya (UOC), analizan posibles conexións en o seu estudo Quero crer: A relación entre as crenzas conspirativas e as actitudes populistas en España.

"No noso artigo argumentamos e demostramos empíricamente a través de diferentes estratexias metodolóxicas —incluíndo un experimento— que as teorías conspirativas explican os cambios nas actitudes populistas”, explican.

Aínda que isto non quere dicir que non se produza tamén o fenómeno inverso e que as actitudes populistas poidan ser un factor que fomente a crenza nas teorías conspirativas. De feito, hai evidencias que demostran que o discurso de certos partidos pode favorecer o desenvolvemento destas ideas. "Ambas as rutas son factibles e suceden ao mesmo tempo, para unhas persoas funcionará nunha dirección e para outras noutra”.

O ESTUDO

Para levar a cabo este estudo, os seus autores confiaron, en primeiro lugar, nunha enquisa en liña a 2.887 adultos. Pretendíase establecer se había unha relación entre os que cren en catro teorías conspirativas diferentes —vinculadas ao 11-S, á industria farmacéutica, á existencia de grupos secretos que dominan o mundo ou á vida extraterrestre— e unha serie de declaracións populistas como “moitos dos membros do goberno son canallas” ou “a xente que non comparte as miñas ideas políticas está mal informada. E demostrouse que, efectivamente, existe unha correlación e as persoas que defenden as teorías conspirativas adoitan ter actitudes populistas.

A segunda parte do estudo consistiu nun experimento de enquisa no que un grupo de participantes foi seleccionado aleatoriamente e exposto a unha historia de conspiración relacionada cos ataques do 11-S. Posteriormente, fíxoselles preguntas para ver como se posicionaban ante unha serie de declaracións fortemente populistas e comprobouse que o seu grao de acordo con estas ideas era moi superior ao das persoas dun grupo de control que non estiveran expostas á conspiración.