Os microplásticos chegados ás costas son tóxicos en exposicións prolongadas e poden causar irritacións nos ollos

Os pélets ou granulados que están a invadir as costas galegas si son tóxicos, alo menos nunha pequena proporción. Segundo un breve informe difundido o día 9 de xaneiro pola Xunta de Galicia, os granulados que se verqueron o pasado día 8 de decembro do barco 'Toconao' de bandeira de Liberia en sacos etiquetados como “UV9000 light stabilizer” importados por Bedeko Europe e fabricados na India pola empresa Coraplast (si, moito do plástico que se consume en Europa se produce en Asia) teñen unha composición determinada.

É a seguinte: a súa matriz é o polímero máis habitual, polietileno, totalmente inocuo, pero conteñen entre un 10 e un 13 % dun aditivo químico empregado como estabilizador ultravioleta (como era de esperar dadas as etiquetas dos sacos). Este aditivo denominado UV622 (número CAS 65447-77-0) é á súa vez un polímero non biodegradable con dous compoñentes: o ácido succínico, un ácido orgánico sin problemas a nivel toxicolóxico, e unha substancia sintética da familia das aminas aromáticas que lle da as súas propiedades antioxidantes (número CAS 52722-86-8).

Esta substancia está clasificada pola European Chemical Agency como substancia con toxicidade crónica (é dicir, só sería tóxica en exposicións prolongadas, que non é o caso dunhas labores de limpeza puntuais), e irritante para os ollos (polo que na limpeza debe terse esta precaución). Segundo este mesmo dossier a súa toxicidade para Daphnia (invertebrado acuático que se emprega como modelo para valorar a toxicidade dunha sustancia) tería una CE50 (concentración que causa un 50 % de mortalidade) de 160 mg/L, o que a catalogaría como pouco tóxica.

Na folla de seguridade do UV622 figura unha toxicidade para Daphnia de CE50=25 mg/L, o cal en contraste co anterior o catalogaría nun nivel medio de toxicidade acuática. En calquera caso, non é de esperar que en costas abertas se alcancen estes niveis. Ningún dos documentos anteriores aporta información experimental sobre toxicidade en organismos mariños. O grupo ECOTOX da Universidade de Vigo (UVigo) está actualmente realizando probas de toxicidade con modelos representativos do fitoplancto e zooplancto para cubrir esta lagoa.

A FISCALÍA XERAL DO ESTADO XA DEU OS PRIMEIROS PASOS NA INVESTIGACIÓN

Pola súa banda, a Unidade Especializada no Medio Ambiente da Fiscalía Xeral do Estado (FGE) encargou xa as primeiras dilixencias de investigación pola vertedura de microplásticos nas costas galegas, reclamando información á Xunta e ao Seprona, así como a colaboración da Garda Civil e das fiscalías de Galicia, Asturias, Cantabria e País Vasco. Nun decreto, ao que tivo acceso Europa Press, o fiscal de sala de Medio Ambiente e Urbanismo Antonio Vercher pide á Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda da Xunta de Galicia que "informe sobre a chegada e detección do material potencialmente contaminante ás costas galegas".

En especial, indica, "da súa incidencia e avaliación en relación ao Parque Nacional das Illas Atlánticas, Parque Natural das Dunas de Corrubedo e as Lagoas de Carregal e Vixán, por ser espazos de especial protección e consideración ambiental". Tamén se dirixe ao Seprona para que, "habendo constancia de que se tomaron mostras e practicado analíticas" por parte do seu persoal especializado, "indíquese en que consisten e o seu resultado, se o houbese".

En calquera caso, pide á unidade do SEPRONA adscrita a esta Fiscalía que tome mostras do "material potencialmente perigoso" e analíceas, así como que determine "os lugares de arribada das cantidades de microplásticos detectadas e data temporal do material". Así mesmo, solicita á devandita unidade que se comunique coas comandancias da Garda Civil territorialmente implicadas para solicitar a súa colaboración de modo que "acheguen as actuacións practicadas por elas ata a data" para sumalas ás pescudas. Igualmente, diríxese ás fiscalías superiores de Galicia, Asturias, Cantabria e País Vasco para que "remitan cantas actuacións practicáronse no ámbito das respectivas fiscalías superiores" en relación á vertedura.

"INDICIOS DE TOXICIDADE" E "FONTE DE CONTAMINACIÓN POR MICROPLÁSTICOS"

Foi o pasado luns cando a Unidade Especializada no medio Ambiente da Fiscalía Xeral do Estado (FGE) acordou investigar a vertedura de microplásticos nas costas galegas ao apreciar "indicios de toxicidade" nestas "bólas de plástico". No oficio onde solicitaba o permiso do fiscal xeral para iniciar as pescudas, Vercher explicou que os pellets "son pequenas bólas de plástico que se utilizan para fabricar produtos de plástico que presentan indicios de toxicidade, non son biodegradables e non poden eliminarse".

A iso sumou que son "fonte de contaminación por microplásticos", cuxa loita "constitúe un obxectivo para a Unión Europea". Este mesmo mércores, Bruxelas advertiu de que a vertedura "ameaza" ao medio mariño e a pesca. O fiscal tamén destacou que, ademais de á costa galega, estendéronse ás de Portugal e Francia, polo que "resulta necesario delimitar a súa afección e extensión a outros territorios".

Por todo iso, considerou necesario abrir unha investigación por un posible delito contra os recursos naturais e o medio ambiente do artigo 325 do Código Penal (CP), castigado con ata 7 anos e 6 meses de cárcere no seu suposto máis grave. O Ministerio Público adoptou esta decisión tendo en conta que desde o pasado decembro nos areais das Rías Baixas e da ría de Muros e Noia apareceron "grandes cantidades" de bólas de plásticos, en bolsas de ao redor de 25 quilos, co nome dunha empresa con sede en Polonia.

A ORGANIZACIÓN MARÍTIMA INTERNACIONAL ACONSELLA USAR MEDIOS AÉREOS

Un informe da IMO (Organización Marítima Internacional) relativo aos microplásticos aconsella medios aéreos e non buques para o seu avistamento. A IMO é o organismo especializado das Nacións Unidas responsable da seguridade do transporte marítimo e da prevención da contaminación mariña e atmosférica polos buques. O seu informe, de 70 páxinas, conclúe respecto da detección destes residuos de plásticos que "se non se localizan os sacos íntegros ou o propio colector, a detección é difícil polo tamaño minúsculo dese material" e recomenda "medios aéreos, non buques, para tratar de avistalos".

Ademais, o documento afirma que a recollida destes microplásticos no mar "non é a mellor opción", para estas verteduras cando se atopan flotando, "a diferenza dos hidrocarburos". A Organización Marítima Internacional describe neste informe tres posibles escenarios na perda de colectores con microplásticos. Nos dous primeiros, os colectores rompen en cuberta, ao contacto coa auga ou posteriormente, tras liberar a carga. Nestes casos, "o máis probable" é que a notificación da perda da carga sexa "demasiado tarde" como para permitir unha contención e unha recuperación efectiva.

"Dado que a deriva dos gránulos de plástico está influenciada polas condicións do océano, dispersaríanse rapidamente desde o lugar do derrame. Como resultado desta dispersión, así como dos desafíos descritos ao observar pélets flotantes, é pouco probable que a recuperación efectiva no mar sexa efectiva, se é que leva a cabo", explica a OMI.

No caso de que un colector afunda ata o fondo do mar "completamente intacto", este organismo recomenda "aseguralo o máis rápido posible" e, se é factible, "recuperalo". Só se os colectores e a carga dos mesmos pérdense nun porto, e se a notificación prodúcese a tempo, recoméndase o emprego de "barreiras flotantes convencionais ou barreiras petroleiras" para conter os gránulos. Da superficie, pódense recoller cunha rede.