“A golfaradas” ou “a golfarón(s)”, equivalentes á castelá “a borbotones”
O lingüista Xosé Antonio Pena Romay publica unha nova entrega da sección de fraseoloxía "Verbas sisudas non queren testemuñas".
Por Xosé Antonio Pena | Compostela | 22/09/2024 | Actualizada ás 12:00
Naqueles casos en que un líquido (inda que ás veces tamén se pode aplicar a outras entidades) brota ou sae para fóra con forza e de xeito violento e atropelado, e nomeadamente tamén descontinuo, en castelán acostúmase a falar de que sae (ou brota, mana...) a borbotones.
Vexamos que locucións temos en galego que fornezan esa mesma significación:
(Salir # Brotar # Manar # Sangrar...) A borbotones
(Salir # Brotar # Manar # Sangrar...) A borbollones
{= (Saír # Brotar # Manar # Sangrar...) De xeito tal que un líquido –ou, en ocasións, algunha outra entidade– sae con forza e de modo violento e/ou atropelado (e moitas veces tamén descontinuo, coma a pulos).}
A golfaradas
A golfarón & A golfaróns
[E MAIS]:
A cachón
Ex.: Al extraerle la flecha del muslo, la sangre comenzó a brotar a borbotones.
Ó lle extraer a frecha da coxa, o sangue comezou a brotar a golfaradas ‡ a golfarón(s) ‡ a cachón.
Ex.: Debido a las intensas lluvias, el agua salía a borbotones por el alcantarillado.
Por mor das intensas chuvias, a auga saía a golfaradas ‡ a golfarón(s) ‡ a cachón polos sumidoiros.
E tamén, con extensión do uso destas locucións ó as aplicar a entidades non líquidas:
Ex.: Los sentimientos más profundos y recónditos se transmiten en cada palabra del poemario brotando a borbotones del corazón del autor.
Os sentimentos máis profundos e recónditos transmítense en cada palabra do poemario abrollando a golfaradas ‡ a golfarón(s) ‡ a cachón do corazón do autor.
Ex.: En el vídeo se aprecia perfectamente el denso humo y como la gente sale a borbotones del edificio.
No vídeo apréciase perfectamente o denso fume e como a xente sae a golfaradas ‡ a golfarón(s) ‡ a cachón do edificio.
● Mesmo tamén:
A callón && A gallarón && A gallarope && A gallaropes && A boullón && A gurgullo
NOTAS:
1. Nótese que hai bastantes contextos en que tamén acaen, ou poden acaer –posiblemente perdendo en certos casos algún matiz con respecto ás secuencias expresivas que aquí estamos a abordar–, locucións que veremos nunha das próximas entregas e que se corresponderían coa castelá a mansalva.
Ex.: Al extraerle la flecha del muslo, la sangre comenzó a brotar a mansalva.
Ó lle extraer a frecha da coxa, o sangue comezou a brotar a esgalla ‡ a embute ‡ a mazo ‡ a moreas ‡ etc.
Ex.: Debido a las intensas lluvias, el agua salía a mansalva por el alcantarillado.
Por mor das intensas chuvias, a auga saía a esgalla ‡ a embute ‡ a mazo ‡ a moreas ‡ etc. polos sumidoiros.
Ex.: Los sentimientos más profundos y recónditos se transmiten en cada palabra del poemario brotando a mansalva del corazón del autor.
Os sentimentos máis profundos e recónditos transmítense en cada palabra do poemario abrollando a esgalla ‡ a embute ‡ a mazo ‡ a moreas ‡ etc. do corazón do autor.
Ex.: En el vídeo se aprecia perfectamente el denso humo y como la gente sale a mansalva del edificio.
No vídeo apréciase perfectamente o denso fume e como a xente sae a esgalla ‡ a embute ‡ a mazo ‡ a moreas ‡ etc. do edificio.
2. As expresións e solucións galegas están tiradas das seguintes fontes, ou inspiradas nelas:
- Recolleita propia documental (artigos de prensa, artigos ou comentarios na Rede, obras escritas, folletos publicitarios, etc.).
- Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega: Sección “Palabras con memoria”, á que se pode acceder a través de Internet no enderezo seguinte: https://www.aelg.gal/palabras-con-memoria.
- García González, Constantino: Glosario de voces galegas de hoxe, publicado en 1985. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Hermida Alonso, Anxos: “Fraseoloxía de Matamá (Vigo)”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 11, 2009, páxs. 283-304. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Leiras Pulpeiro, Manuel: Vocabulario datado en 1906. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Lugrís Freire, Manuel: Gramática do idioma galego (2ª edición, corrixida e aumentada). A Coruña, Imprenta Moret (Galera, 48), 1931.
- Martíns [antes, Martínez] Seixo, Ramón Anxo: “Hai cousas que parecen lousas. Unha nova achega á fraseoloxía do Cachafeiro”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 18, 2016, páxs. 211-247. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Otero Álvarez, Aníbal: “Hipótesis etimológicas referentes al gallego-portugés”, CEG XVII, pp. 83-114. Ano 1951.
- Otero Álvarez, Aníbal: “Contribución al léxico gallego y asturiano”. Archivum (Oviedo), III, pp. 113-134. Ano 1953.
- Otero Álvarez, Aníbal: “Vocabulario de San Jorge de Piquín”. Universidade de Santiago, 1977 (Verba, anexo 7).
- Real Academia Galega: Diccionario gallego-castellano, de entre 1913 e 1928. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Real Academia Galega: Dicionario da Real Academia Galega (versión en liña).
- Rodríguez González, Eladio: Diccionario enciclopédico gallego castellano, vols. I (1958), II (1960) e III (1961). Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Santamarina, Antón (dir.) / Ernesto González Seoane / María Álvarez de la Granja: Tesouro informatizado da lingua galega (TILG). (Versión 4.1). Santiago de Compostela. Instituto da Lingua Galega.
- Sobreira Salgado, Juan: Material lexicográfico elaborado entre 1787 e 1805. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
