Como evitar a indefensión de persoas discapacitadas nos xulgados
Os xulgados galegos solicitaron case 70 adaptacións de documentos en 2024, pero a limitación de recursos só permitiu atender o 60%.
Por Europa Press / Redacción | SANTIAGO DE COMPOSTELA | 06/12/2024 | Actualizada ás 14:00
O sistema de 'adaptación a lectura fácil', dispoñible nos xulgados de Galicia desde 2019, converteuse nunha ferramenta "chave" para facer realidade o concepto de Xustiza Inclusiva e, segundo os expertos, tanto do ámbito xurídico como social, "pode supor a diferenza entre unha situación de indefensión e unha de comprensión e plena consciencia" dunha resolución que afecta á vida dunha persoa con discapacidade.
O servizo, dispoñible en virtude dun convenio asinado -que se renova anualmente-- entre a Xunta e Fademga Plena Inclusión (que aglutina asociacións en favor das persoas con discapacidade intelectual ou de desenvolvemento), permite adaptar documentos xurídicos a un modo de 'lectura fácil', é dicir, que sexa comprensible para esas persoas.
Nos últimos días deuse a coñecer un exemplo de como funciona esa ferramenta, aínda que non é o primeiro nin o único. Así, o xulgado do Social 2 de Vigo ditou unha sentenza na que recoñece a unha persoa con discapacidade o seu dereito a percibir unha pensión de orfandade, a pesar de haberlla negado a Seguridade Social, xa que os informes médicos evidencian que non ten capacidade para traballar.
Para a súa comprensión, a sentenza está dividida en varias partes, baixo diferentes epígrafes: "que é este documento?, por que presentaches unha demanda no xulgado?, que fixo o xuíz para tomar as súas decisións?, que din todos estes documentos sobre ti?, que explica o xuíz nesta sentenza?, que decisións explica o xuíz?, que pasa se non estás de acordo con esta sentenza?".
O documento explica por que o xuíz, Germán Serrano (que ademais de decano dos xulgados de Vigo é delegado de discapacidade da sala de Goberno do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, TSXG), adoptou esa decisión e mesmo expón o motivo polo que o maxistrado solicitou a adaptación da súa resolución: "A lectura fácil é unha forma de escribir para que os documentos sexan máis fáciles de entender. O xulgado pediu esta adaptación porque tes dereito a entender a información que afecta á túa vida", recolle a sentenza.
PROCESO DE ADAPTACIÓN E VALIDACIÓN
Para que un documento sexa 'adaptado' debe haber unha solicitude por parte do xulgado, pero non necesariamente do xuíz ou xuíza, tamén pode facelo a Fiscalía ou a propia persoa interesada, a través do seu representante procesual, que debe transmitir esa solicitude ao tribunal. A partir de aí, o documento (sentenzas, autos, resolucións de medidas, etc.) pasa a Fademga, onde o seu equipo se encarga de facer a conversión a modo de lectura fácil.
Segundo explicou a Europa Press Sheila Varela, técnica de integración social de Fademga e encargada deste servizo no ámbito xurídico, o trámite non pasa só por 'traducir' o documento a termos comprensibles, senón que leva a cabo un coidadoso proceso de validación por parte de varias persoas con discapacidade ou problemas de comprensión lectora "para asegurarse de que, realmente, a adaptación enténdese, e comprenderon os termos do documento e as súas consecuencias".
Todo ese proceso está supervisado tamén en Fademga por un xurista, antes de enviar de volta o documento ao xulgado para que constate que, efectivamente, a adaptación correspóndese coa decisión xudicial adoptada.
"DISPOÑIBLE E GRATUÍTO", PERO NON MOI UTILIZADO
Con todo, e a pesar da utilidade deste servizo, que defenden tanto desde Fademga como desde os xulgados, a súa utilización non está aínda moi estendida. Así, neste 2024 remitíronse a Fademga 67 solicitudes de adaptación de documentos, das que puideron resolverse unhas 40, en base aos recursos dos que dispón a propia Federación. "É moi importante que os xulgados o reclamen e que a xente saiba que está dispoñible, que é gratuíto", incidiu Varela.
