Como a IA moldea a educación: seis tendencias educativas para 2025

O auxe da intelixencia artificial xenerativa ten impacto dentro e fóra da aula. A adopción de novos medios tecnolóxicos está a transformar tanto a aprendizaxe do alumnado como as funcións do profesorado, así como outros procesos educativos. Os expertos do eLearning Innovation Center (eLinC) Desirée Gómez Cardosa e Guillem Garcia Brustenga analizan neste contexto seis tendencias chave en educación que prometen ser protagonistas durante 2025. Entre estas, destacan especialmente as vinculadas á empleabilidade e a contorna socioeconómica global, que inflúen profundamente na experiencia educativa dos estudantes en todo o mundo.

1. Pedagoxías activas 

As pedagoxías activas son o conxunto de metodoloxías educativas destinadas a estimular a participación dinámica do estudiantado no seu propio proceso de aprendizaxe, de forma que se fomente o seu nivel de compromiso. Algúns exemplos son a ludificación, unha aprendizaxe baseada en preguntas, ou o traballo por proxectos, que permite ao estudante ser máis protagonista na súa formación.

Segundo os expertos da UOC, o profesor leva a cabo unha tarefa de acompañamento dentro dun proceso no cal se incrementa a motivación, o pensamento crítico, o traballo colaborativo e a toma de decisións do alumnado. "Os conceptos aprendidos serven ao estudiantado para desenvolver no mundo real tarefas relacionadas coa disciplina estudada", explican.

Os xogos de rol (roleplaying), en concreto, ofrecen a oportunidade de participar en actividades que reflicten escenarios relacionados coa materia ou a disciplina académica, e animan aos mozos a pensar de forma máis crítica e enfocar as situacións desde unha perspectiva diferente. O Barnard College puxo en marcha o xogo Reacting to the Past, no que aos estudantes asígnaselles o rol dun personaxe con obxectivos específicos e deben comunicarse, colaborar e competir de forma eficaz para avanzar nos seus obxectivos.

2. Personalización da aprendizaxe

No mundo competitivo da educación actual os estudantes teñen un gran abanico de oferta formativa onde escoller. "Dentro deste escenario, cada vez é maior o número de usuarios que demandan unha formación a medida para completar o seu perfil de competencias. No futuro, os recomendadores con IA poderían ter un peso importante dentro desta personalización, configurando unha aprendizaxe ad hoc".

Un exemplo de personalización son os graos flexibles da Facultade de Ciencias Biolóxicas da Universidade de Leeds, que, durante o primeiro ano, componse de módulos obrigatorios onde se ofrece unha sólida base científica que introduce ao estudiantado en técnicas prácticas de laboratorio e aprendizaxes teóricas. Desde o segundo ano, ofrécese a oportunidade de elixir entre unha ampla gama de módulos que permiten adaptar o grao á área de interese do estudante.

3. Formación ao longo da vida e microcredenciais

A formación ao longo da vida é o proceso continuo de adquisición de coñecementos, habilidades e competencias durante toda a vida dunha persoa que lle permite adaptarse ás esixencias cambiantes da sociedade e o mercado laboral. "Dentro deste contexto, as microcredenciais emerxen como ferramentas flexibles e específicas que certifican a adquisición de competencias concretas en áreas determinadas e responden a necesidades inmediatas tanto para individuos como para empresas", destacan Garcia e Gómez.

As alianzas entre industria, empresas e educación superior son clave para conectar a formación coas necesidades do mercado, e melloran a empleabilidad dos estudantes, o talento empresarial e a capacidade de innovación da sociedade. 

4. Recursos docentes potenciados coa IA

Grazas aos avances da intelixencia artificial generativa (IAG), a produción de recursos docentes está a experimentar unha segunda revolución. "Esta tecnoloxía transformou a forma na que se desenvolven materiais educativos e achegou unha rapidez e facilidade nunca vistas até agora para crear contido textual, gráfico e audiovisual de alta calidade. Educadores e institucións poden xerar materiais personalizados e innovadores en cuestión de minutos, o cal permite unha resposta máis áxil ás necesidades dos alumnos e mellora a experiencia de aprendizaxe", din os expertos.

Son numerosas as ferramentas que nos permiten crear desde presentacións até imaxes e infografías ou mesmo vídeos mediante a IAG. Neste sentido, as ferramentas integradas nas plataformas maioritarias como o novo Google Vids, unha ferramenta de xeración de vídeo destinada ás empresas e potenciada pola IA que está integrada en Google Workspace (Google Gemini), seguramente teñen moito que dicir.

5. Alfabetización dixital e nos riscos da IA 

A alfabetización dixital é a capacidade de comprender, utilizar e crear información dixital de forma crítica, responsable e efectiva. "Os principais riscos da IA inclúen a privacidade, referida á posible explotación ou vulneración de datos persoais; as alucinacións, que son respostas incorrectas ou ficticias xeradas por modelos de IA, e os rumbos, que se producen cando os algoritmos reflicten ou amplifican prexuízos presentes nos datos de adestramento", alertan Garcia e Gómez.

O marco de competencias de IA para estudantes desenvolvido pola UNESCO representa unha resposta global á necesidade urxente de preparar aos mozos para un mundo cada vez máis influído pola intelixencia artificial. Este marco busca promover unha educación que transcenda o uso pasivo da tecnoloxía, e que capacite aos estudantes para ser cocreadores activos de IA e cidadáns responsables que entendan os aspectos éticos, sociais e técnicos desta tecnoloxía.

6. Educación comprometida coa sociedade e o medio ambiente

A educación para o desenvolvemento sustentable (EDS) baséase en como os procesos de educación e aprendizaxe poden servir para desbloquear os desafíos dos obxectivos de desenvolvemento global para introducir cambios positivos dentro da sociedade e mellorar o medio ambiente.

Segundo os expertos da UOC, os temas vinculados ao compromiso social e ambiental están a introducirse de forma transversal cada vez máis no currículo, e xunto con eles, as habilidades relacionadas con estes, reflectidas dentro dos seguintes trazos da EDS como aprendizaxe: cognitivo (mellora como pensamos e entendemos a información), socioemocional (desenvolve habilidades sociais, empatía e intelixencia emocional) e conductual (fomenta accións e comportamentos positivos). Neste sentido, a UNESCO creou a Recomendación sobre a educación para a paz e os dereitos humanos, a comprensión internacional, a cooperación, as liberdades fundamentais, a cidadanía mundial e o desenvolvemento sustentable.

Ademais, o marco europeo de competencias en sustentabilidade GreenComp, unha das accións políticas establecidas no Pacto Verde Europeo, promove a aprendizaxe sobre sustentabilidade ambiental na Unión Europea.

Conclusións

En definitiva, as tendencias detectadas evidencian como as institucións educativas están a responder ás demandas sociais, empresariais e gobernamentais. Para facer fronte aos retos, estas institucións potencian pedagoxías centradas no estudante como protagonista da súa aprendizaxe, proporcionándolle tamén habilidades de pensamento crítico e ético en ámbitos como a intelixencia artificial e a tecnoloxía. Paralelamente, o profesorado pode aproveitar os avances en IA para crear recursos que lle faciliten a tarefa docente.