O furtivismo en Galicia, un negocio para mafias e turistas

Percebes, navallas, ameixas, berberechos e unha longa lista de invertebrados mariños caracterizan boa parte da gastronomía galega. Con todo, un dos manxares máis cotizados do mar esconde un negocio que este ano xa supera os 100.600 quilos de marisco negro --segundo os datos da Consellería de Mar achegados a Europa Press-- e detrás do que están organizacións que funcionan como "mafias", turistas que dan nome ao 'furtivismo de bañador' e persoas sen recursos.

Este tres tipos de furtivos súmanse aos outros 16 perfís que o grupo de economía pesqueira da Universidade de Santiago de Compostela (USC), no que traballan Hugo Ballesteros, Gonzalo Rodríguez e María do Carmo, advertiu que operan en Galicia.

Ao conxunto dos furtivos galegos incautóuselles, nos sete primeiros meses de ano, un total de 100.648 quilos de marisco, unha cifra que é substancialmente superior á do ano pasado e, respecto diso, os investigadores aseguran que constitúe un "gran impacto económico" na industria e un grave "menoscabo" á profesión.

O equipo de investigación estudou casos similares en Sudáfrica, Australia e Canadá, pero Ballesteros asegura que o furtivismo galego é "único" no mundo e que, a pesar de ser unha práctica "indeseada" dentro do colectivo marisqueiro, susténtase na realidade socioeconómica de Galicia, cun número de incautacións realizadas de xaneiro a xullo que xa ascende ás 9.065.

Respecto das cifras proporcionadas pola Consellería do Mar, o subdirector do Servizo de Gardacostas, Nilo Sexto, advirte, en declaracións a Europa Press, que a cantidade de marisco comisado adoita ser a mesma todos os anos, pero que se se dá algún repunte --como o que se contempla este ano respecto a 2017 (79.000 quilos máis)-- a diferenza débese a que certas actividades ilícitas compútanse como furtivismo, a pesar de non corresponder ás realizadas polos furtivos comúns.

A ACEPTACIÓN DA NECESIDADE

Tanto Hugo Ballesteros como Gonzalo Rodríguez e o presidente das confrarías de pescadores galegos, Tomás Fajardo, coinciden en que o furtivismo é "totalmente indeseado" e rexeitado polos mariscadores e mariscadoras, pero que, en ocasións, existe algún "caso puntual e illado" no que esta práctica é aceptada polos traballadores.

En concreto, o sector consente a recollida de marisco furtivo en casos de "necesidade" --é dicir, a aquelas persoas que teñen problemas coas drogas, de diñeiro ou que sofren unha situación de desemprego de longa duración-- e, en segundo lugar, para o "autoconsumo", así o confirma o estudo que levou a cabo o grupo de economía pesqueira da USC.

Esta permisividade puntual esconde unha delegación de responsabilidade de "axudar ao necesitado" que cae en mans dos mariscadores e que, a xuízo de Ballesteros, non debería corresponder aos traballadores, senón ao Estado, pero que se realiza para lograr o "benestar colectivo", a pesar de ser "inxusto".

Ballesteros relatou un caso nas Rías Baixas que mostra esta tendencia a buscar o beneficio para a sociedade máis aló da legalidade. Trátase dun pacto entre os percebeiros da zona e un grupo de mozos con problemas de drogadicción, aos que se lles cedeu unha zona de pesca para exercer o furtivismo e así evitar actos delincuentes no pobo, xa que para os traballadores tampouco supuña un alto impacto económico.

Respecto diso, este investigador galego argumenta que o marisqueo se está organizando nun marco de "coxestión" dos recursos naturais entre a Xunta, que tutela o sector, e os usuarios dos recursos. De todos os xeitos, tanto Ballesteros como Rodríguez insisten en que é difícil resolver esta problemática "sen contar con políticas sociais" que o Estado debe "lexislar".

O REXEITAMENTO AO BAÑADOR E AO "VICIO"

Outro tipo de furtivismo que afecta á industria é o 'de bañador', o practicado por turistas e veraneantes que se aproveitan do recurso e recollen marisco nas praias de recreo. Unha actividade que Ballesteros cre que se práctica de forma "case lúdica" e que o presidente das confrarías de pescadores tacha de "vicio".

Esta forma de furtivismo non é tan evidente como o 'profesional' --o que exercen sen licenza algunhas persoas para gañarse a vida--, o 'interno' --o que se dá dentro do propio sector-- ou o 'organizado', que pode chegar a actuar como unha "mafia" e recadar até 3.000 euros nunha noite, segundo explica Ballesteros.

En canto a este tres últimos, é necesario resaltar non só os prexuízos económicos que provocan o afundimento dos prezos e a competencia desleal, senón tamén as consecuencias ambientais que supón a extracción incontrolada de marisco.

CONSECUENCIAS

Gonzalo Rodríguez reivindica que a captura destas especies debe "estar regulada" e ser "sustentable" para permitir que os mariscadores vivan "dignamente" e, neste sentido, considera que o aumento do número de licenzas "non tería sentido" porque non se adapta aos recursos dispoñibles.

Entre os efectos deste fenómeno atópase o prexuízo económico que, segundo Ballesteros, "aínda non se valora", pero que, a xuízo de Rodríguez, "desestabiliza os mercados", "reduce os ingresos" dos mariscadores legais e "consolida canles" no mercado negro.

Por outra banda, este fenómeno tamén carrexa consecuencias cualitativas que Rodríguez traduce nunha "maior dificultade para facer cumprir as normas" ao conxunto da sociedade, pola "cultura da permisividade" existente e a consecuente "impunidade" dos furtivos.

A LOITA CONTRA O FURTIVISMO

Ante esta situación de explotación indiscriminada do marisco galego, as confrarías e a Xunta aúnan esforzos para tentar paliar esta práctica ilegal que afecta, sobre todo, ás Rías Baixas. Existen varias formas para loitar contra o furtivismo, o presidente das confrarías galegas apunta unha delas, que consiste en reforzar os labores dos vixiantes a través da colaboración para avistar aos furtivos.

Outra experiencia coñecida polo investigador Rodríguez baséase na división das mariscadoras en grupos, para traballar e vixiar en diferentes zonas. Desta maneira, unha parte das mariscadoras recollen a súa cota e a correspondente ás súas compañeiras, mentres que as outras se dedican a vixiar as praias nas que non se está colleitando e tratan, así, de evitar a explotación do recurso de forma ilegal.

MULTAS

Á marxe destes actos de autodefensa do sector, Ballesteros explicou que a Administración galega desenvolveu unha serie de políticas para "aumentar o número de accións contra o furtivismo", campañas de "concienciación da cidadanía" e "multas".

Respecto das infraccións que se interpuxeron desde principios de ano até xullo, os datos da Xunta revelan 1.564 infraccións interpostas por un importe que pode chegar aos 30.000 euros en caso de ser unha práctica reiterada, por terceira vez, nun período menor a dous anos desde a primeira multa.

O subdirector do Servizo de Gardacostas entende que en caso dos furtivos reincidentes, moitas veces as multas non se chegan a facer efectivas porque os procesos da Administración son longos e eles decláranse insolventes.

Con todo, Nilo Sexto apunta a que cada vez existe unha maior sensibilización respecto ao consumo deste tipo de marisco, sobre todo, porque leva un risco para a saúde. E aínda que moitos furtivos se justifican alegando que "o mar é de todos", o presidente das confrarías galegas lembra que "todos os que van á mar" fano por "necesidade".