O día que a música morreu

"A long, long time ago I can still remember how that music used to make me smile (...) but something touched me deep inside the day the music died", extraído da canción American Pie, de Don McLean.

Por F.Glez.Tenreiro | narón | 11/08/2011

Os cabodanos son datas especiais nos que rendemos homenaxe, nun só día, aos seres queridos defuntos, co fin de emendar o resto dun ano no que a nosa rutina cotiá os deu ao esquecemento. Previamente a un pequeno convite cos parentes máis achegados, a imposición católica fixo habitual a celebración dunha cerimonia relixiosa onde se xuntan familiares, amigos, coñecidos e curiosos. Por terreal que pareza e por moi ateo que un sexa, cando a nosa relación con eses seres queridos é tan próxima coma a dun fillo con súa nai, o misticismo relixioso tanxe o máis fondo do peito entre himnos e pezas de órgano misal.

Veño de celebrar un destes cabodanos en honor dunha boa mestra e nai de sete fillos, dona Mª del Carmen Tenreiro Cabana. Ateo como son, non teño máis remedio que buscar substitutos analxésicos racionais para o conxunto de supersticións cristiáns que procuran preservar a vida dos achegados que finaron máis aló do espazo vital que lles confire a natureza.

Logo que é para min a alma? Por enriba de consideracións biolóxicas referidas á nosa herdanza xenética, non me cabe a menor dúbida que a realidade máis próxima á alma é a lingua.

A lingua pervive de pais a fillos; a lingua entendida como poesía propia á hora de enfiar e acentuar as palabras, de abrir ou pechar vogais, de introducir vocábulos e interxeccións... todo iso adobiado cunha expresión corporal e un ritmo especialmente intenso nunha lingua tan musical como a galega.

Cando falamos, pois, falamos en grande medida por boca dos nosos pais e avós, cada un aportando o seu gran de area a esa personalidade "propia" que representa o "eu", labrando unha lingua asucada para suscitar distintos tipos de amor, odio, comprensión, compaixón ou tenrura. Non podemos logo dicir que os nosos antergos transcenden a morte a través da lingua que se transmite de xeración en xeración aos seus descendentes?

Seica é moi difícil subliñar unha soa das razóns polas que unha pequena parte da poboación galega decide, en contra do destino único, reverter o seu rexistro lingüístico do español ao galego. No meu caso particular houbo un pensamento que pesou máis ca ningún outro e foi a proxección estatística que fixen da situación idiomática do meu entorno familiar ao conxunto do país, acadando plena consciencia de cal era o impacto do noso travestismo cultural.

Meus avós só falaban galego; miña nai falaba maiormente en español aínda que tamén utilizaba o galego; meus seis irmáns e eu falabamos unicamente español... A alma de meus avós – e con ela, un pedazo da de miña nai – perdeuse polo medio e eu decidín cruzar o purgatorio para recuperala.

Trala purga – metáfora escatolóxica sobre a reversión lingüística individual e a superación dos seus condicionantes psico-sociais – non é que viñese, precisamente, o Paraíso mais todos os que a pasamos coincidimos en experimentar unha "purificación" semellante expresada como ningún outro por Xosé Chao Rego: un renace galego, que fóra mística é tanto como dicir que se recupera a nacionalidade dos nosos avós e se regresa desa "emigración sen emigrar" á que pareciamos condenados.

O meu caso non é nada excepcional, antes polo contrario é o paradigma da inmensa maioría da poboación galega da miña idade no que unha asimetría político-social causou a ruptura do nexo natural lingüístico de pais e avós cos seus fillos e netos. Mais como acontece con outros moitos que cada día renacen galegos, acreditei que esa ruptura aínda non era irreversíbel e que as musicais voces galegas do pasado cantaruxaban aínda nas voces españolas dos seus netos, como unha boa partitura esperando atopar coa letra axeitada.

Como tratar de xuntar a Veiga e Pondal para crear un himno, como un cabodano laico e perenne, falar galego é render tributo aos nosos durante todos os días da nosa curta vida; contribuír na tarefa indelegábel de preservar a súa música.

E así cho canto, Carmiña.