As alfombras florais de Galicia, incluídas no censo cultural como patrimonio inmaterial

O Diario Oficial de Galicia (DOG) publicou este xoves a resolución da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, pola que acorda anotar no Censo do Patrimonio Cultural de Galicia as alfombras florais de Galicia como manifestación do patrimonio cultural inmaterial.

Como recolle a publicación do DOG, as alfombras florais en Galicia proceden dunha tradición ancestral que se mantén viva na actualidade, adaptándose aos novos tempos, co fin de festexar comunitariamente celebracións relixiosas ou laicas que forman parte do patrimonio cultural de Galicia. Neste sentido, está a tramitarse o recoñecemento como ben de interese cultural das alfombras florais elaboradas para celebrar o Corpus Christi na vila de Ponteareas, cuxo expediente se incoou en 2023. Manifestación cultural que está recoñecida como unha festa de interese turístico internacional.

Ademais, foron recoñecidas como festas de interese turístico de Galicia, na que as alfombras florais son o elemento principal da celebración: a Festa das Alfombras Florais do Corpus Christi de Ares e a Festa das Alfombras Florais de Bueu. Así mesmo, as alfombras florais participan como parte da celebración doutras festas e manifestacións culturais celebradas e mantidas polas poboacións locais de moitas cidades e vilas ao ancho e longo do territorio galego.

Algunhas destas celebracións, nas que as alfombras florais forman parte, son consideradas festas de interese turístico: a Semana Santa de Ferrol e a Semana Santa de Viveiro, como de interese turístico internacional; e como festas de interese turístico galego: a Semana Santa de Mondoñedo, a Semana Santa de Cangas, a Semana Santa de Paradela (Meis), a Ofrenda do Reino de Galicia ao Santísimo Sacramento e a Festa do Corpus Christi de Redondela.

A análise do contido da documentación que contén o expediente administrativo, realizada polos servizos técnicos da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, conclúe que as alfombras florais de Galicia "configúranse como unha manifestación inmaterial da Comunidade Autónoma de Galicia e, en consecuencia, proponse a súa inclusión no Censo do Patrimonio Cultural de Galicia".

DESCRICIÓN

Desta maneira, no censo recóllese a denominación como alfombras florais de Galicia. Patrimonio inmaterial na condición de manifestación e categoría de "usos sociais, rituais, cerimonias e actos festivos; os coñecementos e usos relacionados coa natureza e o universo, e as técnicas artesanais tradicionais, actividades produtivas e procesos". De interese etnológico, consta dun proceso de elaboración de alfombras, similar en distintas localidades de Galicia.

Nun primeiro momento hai que establecer o deseño da alfombra, que é frecuente que non se revele ata o mesmo día da celebración, co fin de buscar un efecto sorpresa. Unha vez disposto o deseño, cuantifícanse e selecciónanse os materiais necesarios para a creación da alfombra, como flores, plantas e outros elementos e procédese á súa recollida.

O proceso de elaboración máis común de alfombras florais está composto polas seguintes fases: a) esfollar o verde: nesta fase manipúlase manualmente a parte verde das distintas plantas e flores; b)corte da flor: un ou dous días antes da realización da alfombra procédese a realizar manualmente o corte da flor, co fin de evitar a súa deterioración e de que luza o máis natural posible; c) marcado, que se realiza normalmente de noite, unha vez cortado o tráfico. O máis común é o que se realiza con xiz ou escaiola marcando aquelas zonas que previamente foran recortadas nun modelo de plástico; d) perfilado, co obxectivo de diferenciar e separar as diferentes partes do debuxo. Na actualidade úsanse preferentemente sementes, escamas de piña ou cortizas trituradas, entre outros elementos; e e) elaboración, fase na que se coloca a flor no espazo disposto para ela no deseño da alfombra. Finalmente, colócase o verde ou material que se use de fondo no debuxo, que é habitual que ocupe a maior parte da alfombra.

No censo tamén se inclúe o marco temporal en que se desenvolve a manifestación inmaterial, que é maioritariamente na primavera, momento en que abundan as flores, que son a materia prima principal da elaboración das alfombras.

CONTEXTO LEGAL

Galicia ten competencia exclusiva en materia de patrimonio cultural, en virtude da cal a Lei de patrimonio cultural de Galicia define como patrimonio inmaterial os usos, representacións, expresións, coñecementos e técnicas, xunto cos instrumentos, obxectos, artefactos e espazos culturais que lles son inherentes, que as comunidades, os grupos e, nalgúns casos, os individuos recoñezan como parte integrante do seu patrimonio cultural.

En concreto, no apartado 5 deste artigo inclúense os usos sociais, rituais, cerimonias e actos festivos; mentres que no apartado 6 recóllense os coñecementos e usos relacionados coa natureza e o universo e, no 7, as técnicas artesanais tradicionais, actividades produtivas e procesos.

Ademais, o artigo 91 da lei establece que integran o patrimonio etnológico de Galicia os "lugares, bens mobles ou inmobles, as expresións, así como as crenzas, coñecementos, actividades e técnicas transmitidas por tradición, que se consideren relevantes ou expresión testemuñal significativa da identidade, a cultura e as formas de vida do pobo galego ao longo da historia".

Varias persoas pasan á beira das alfombras florais en Ponteareas. Javier Vázquez - Europa Press - Arquivo | Fonte: Europa Press