Lawfare e crise da democracia

O caso de Mónica Oltra na Comunidade Valenciana é só un dos moitos exemplos de como o lawfare foi empregado como unha estratexia para desestabilizar e debilitar a figuras políticas incómodas para determinados intereses. Neste caso específico, a campaña de acoso policial, mediático e xudicial despregada desde sectores da dereita non só buscaba desacreditar a Oltra, senón tamén eliminar a unha das súas principais competidoras políticas nesa comunidade autónoma.

 

O preocupante é que este tipo de tácticas non só son empregadas por partidos de dereita, senón que tamén poden ser secundadas por sectores do social-liberalismo, como se evidenciou nalgúns casos. A complicidade de sectores do aparello xudicial, numerosos medios de comunicación, xornalistas corruptos e a conivencia de altos cargos políticos de dereita e ultradereita para alimentar este tipo de campañas revela a fraxilidade da nosa democracia e a necesidade de estabelecer mecanismos efectivos para salvagardar o Estado de dereito.

 

O lawfare non só atenta contra a reputación e a integridade dos individuos afectados, senón que tamén destrúe os fundamentos mesmos da democracia ao perverter o sistema xudicial e convertelo nun instrumento político. A imparcialidade e a independencia do poder xudicial son piares esenciais de calquera sociedade democrática, e a súa manipulación con fins partidistas representa unha grave ameaza para a xustiza e o Estado de dereito.

 

No caso español, a alternancia entre os dous principais partidos, PSOE e PP, consolidou un sistema bipartidista que, en ocasións, priorizou intereses partidistas sobre o benestar e os dereitos da cidadanía. Esta dinámica xerou un ambiente propicio para a manipulación do sistema xudicial con fins políticos, erosionando a confianza nas institucións democráticas e debilitando a calidade da nosa democracia.

 

A aparición de novas forzas políticas -como Podemos– supuxo un desafío para o statu quo bipartidista, porén tamén xerou resistencia por parte daqueles que se benefician do actual sistema de poder. A resposta dalgúns sectores políticos foi recorrer ao lawfare como unha ferramenta para neutralizar aos seus adversarios e protexer os seus privilexios. Esta tendencia representa unha ameaza para a pluralidade política e a participación cidadá, xa que busca silenciar voces disidentes e perpetuar un statu quo inxusto e antidemocrático.

 

Neste sentido, resulta fundamental que a sociedade civil e os actores políticos comprometidos coa defensa da democracia e o Estado de dereito se unan na loita contra o lawfare. É necesario promover unha cultura de respecto á legalidade e a separación de poderes, así como fortalecer os mecanismos de control e rendición de contas para previr o abuso da xustiza con fins políticos.

 

Ademais, é imprescindíbel cuestionar o papel dos medios de comunicación na difusión de campañas de desprestixio e desinformación, así como promover a transparencia e a pluralidade informativa como garantías dunha sociedade democrática e plural. A cidadanía ten dereito a recibir unha información veraz, libre de manipulacións e mentiras.

 

O papel de determinadas corporacións mediáticas, xornais, radios e televisións privadas nas campañas de lawfare é profundamente cuestionábel e merece unha crítica contundente. Estes medios de comunicación, en lugar de cumprir coa súa responsabilidade de informar de maneira certeira e veraz, foron cómplices na manipulación e a instrumentalización da xustiza con fins políticos.

 

Nunha morea de casos, estas corporacións mediáticas actuaron como altofalantes das axendas políticas de determinados elites e sectores de poder, difundindo acusacións infundadas e sementando dúbidas sobre a honorabilidade de persoas e institucións sen un fundamento sólido. Contribuíron activamente á creación e difusión de narrativas nesgadas e tendenciosas, alimentando a polarización e o enfrontamento na sociedade.

 

A falta de ética xornalística e a procura do sensacionalismo e a audiencia custe o que custe levaron á difusión de noticias falsas, rumores e calumnias destinadas a desprestixiar a determinados actores políticos e sociais. Estes medios de comunicación abusaron do seu poder e influencia para manipular á opinión pública e condicionar o debate político en beneficio dos seus intereses particulares.

 

Ademais, a concentración da propiedade mediática en mans duns poucos grupos empresariais contribuíu á falta de pluralidade informativa e ao predominio de determinadas axendas políticas e económicas. A manipulación da información e a imposición dunha única visión do mundo debilitaron a calidade da democracia e destruíron a confianza nos medios de comunicación como gardiáns da verdade e a neutralidade.

 

É necesario denunciar e combater a complicidade destas corporacións mediáticas nas campañas de lawfare, así como promover a transparencia e a independencia dos medios de comunicación como garantías dunha sociedade democrática e plural. A cidadanía ten dereito a recibir unha información veraz e equilibrada, libre de intereses privados e empresariais, e é responsabilidade dos medios de comunicación cumprir con esta esixencia ética e moral, porén tamén é imperativo que o estado artelle mecanismos para impedir a difusión de trolas e noticias falsas.

 

En canto ao sistema político español, urxe avanzar cara a un modelo máis inclusivo e participativo que garanta a representación da diversidade de opinións e a rendición de contas dos consellos de administración das diferentes corporacións mediáticas. A concentración de poder en mans duns poucos partidos políticos, a tardanza na renovación do Consello Xeral do Poder Xudicial (CGPJ) e a falta de mecanismos efectivos de control en determinados conglomerados mediáticos facilitaron a perpetuación de prácticas antidemocráticas e o enfraquecemento das institucións democráticas.

 

É necesario promover unha cultura política baseada no diálogo, a discusión libre e o respecto mutuo, onde a pluralidade de ideas e a diversidade de opinións sexan valoradas e respectadas. A democracia non só consiste no exercicio do voto, senón tamén na protección dos dereitos fundamentais e a participación activa da cidadanía na vida política e social.

 

En definitiva, a loita contra o lawfare e a consolidación dunha democracia plena e transparente require o compromiso e a colaboración de todos os actores sociais e políticos. É hora de defender os valores democráticos e poñer fin ás prácticas antidemocráticas que ameazan a nosa convivencia e o noso futuro como sociedade. A resistencia ao lawfare é unha loita pola xustiza, a liberdade e a dignidade de todas as persoas.

 

A loita contra o lawfare e a intoxicación mediática, que dana a reputación de dirixentes políticos, é un desafío complexo que require tamén de accións contundentes por parte do Estado de dereito. Para evitar que as noticias falsas e a alianza mediática entre xuíces e xornalistas sexan utilizadas como armas políticas, é necesario poñer en marcha e desenvolver unha serie de medidas efectivas que promovan a transparencia, a imparcialidade e a rendición de contas en todos os ámbitos da sociedade. A continuación, preséntanse algunhas medidas que poderían adoptarse para previr o lawfare e protexer a integridade da nosa democracia:

 

* Lexislación contra as noticias falsas: O Estado debería promulgar leis que penalicen a difusión de noticias falsas e a desinformación co obxectivo de danar a reputación de persoas ou institucións. Estas leis deberían estabelecer sancións proporcionais á gravidade do dano causado e promover a responsabilidade ética dos medios de comunicación.

 

 

* Regulación da propiedade mediática: É fundamental garantir a diversidade e a pluralidade no panorama mediático para evitar a concentración de poder en mans duns poucos grupos empresariais. O Estado podería estabelecer medidas regulamentarias que limiten a propiedade cruzada de medios de comunicación e fomenten a competencia e a independencia editorial.

 

 

* Transparencia no proceso xudicial: O acceso público á información sobre os procesos xudiciais e a transmisión en directo dos xuízos poderían contribuír a aumentar a transparencia e a confianza no sistema xudicial. Desta maneira, reduciríase a marxe para a manipulación mediática e promoveríase unha maior rendición de contas por parte dos actores xudiciais.

 

 

* Educación mediática: É fundamental promover a educación mediática en todos os niveis educativos para ensinar á cidadanía a identificar e combater a desinformación. Os programas educativos poderían incluír contidos sobre o funcionamento dos medios de comunicación, o uso responsábel das redes sociais e a importancia de verificar as fontes de información.

 

 

* Fomento do xornalismo de investigación: O Estado podería estabelecer incentivos e axudas para promover o xornalismo de investigación independente e de calidade. Isto axudaría a desvelar casos de corrupción e abuso de poder, así como a contrarrestar a influencia dos intereses políticos e económicos nos medios de comunicación.

 

 

* Creación de organismos de control independentes: Poderíanse crear organismos independentes encargados de supervisar o cumprimento das normas éticas e profesionais no ámbito dos medios de comunicación. Estes organismos poderían recibir denuncias de manipulación mediática e tomar medidas correctivas en caso de infraccións.

 

 

* Protección das vítimas de lawfare: O Estado debería garantir a protección das persoas afectadas por campañas de lawfare, tanto a nivel legal como mediático. Poderíanse estabelecer mecanismos de asesoramento e apoio psicolóxico para as vítimas, así como medidas de reparación do dano causado.

 

 

* Promoción do debate público plural: É necesario fomentar un debate público plural e diverso no que se respecten todas as opinións e evítese a polarización extrema. O Estado podería facilitar espazos de diálogo e participación cidadá nos medios de comunicación e promover a tolerancia e o respecto mutuo no ámbito político.

 

 

* Incentivos para a calidade informativa: Poderíanse establecer incentivos económicos e fiscais para os medios de comunicación que promovan a calidade informativa, a obxectividade e a veracidade da información. Deste xeito, recompensaríase o xornalismo responsábel e disuadiríase a difusión de noticias falsas e sensacionalistas.

 

 

* Fortalecemento da independencia xudicial: Para evitar a instrumentalización da xustiza con fins políticos, é necesario fortalecer a independencia do poder xudicial e garantir a imparcialidade na aplicación da lei. Isto podería lograrse mediante o desenvolvemento de mecanismos de selección transparentes e obxectivos para a designación de xuíces, así como a creación de instancias de control e supervisión independentes. A articulación de mecanismos alternativos para a selección de xuíces e fiscais é esencial para fortalecer a independencia e a imparcialidade do poder xudicial. Ademais dos sistemas tradicionais de oposicións, pódense desenvolver diversos xeitos de selección que promovan a diversidade, a transparencia e a excelencia profesional.

 

 

Unha opción podería ser a creación de comisións independentes de selección, compostas por representantes de diversos sectores da sociedade, incluídos expertos legais, académicos, representantes da sociedade civil e xuíces en exercicio. Estas comisións poderían levar a cabo avaliacións exhaustivas das candidatas e candidatos, considerando non só o seu coñecemento teórico do dereito substantivo e procesual, senón tamén as súas habilidades prácticas, éticas e de resolución de problemas.

 

Outro enfoque sería a posta en marcha de concursos públicos con etapas de avaliación múltiple, que inclúan probas escritas, entrevistas orais, avaliacións psicométricas e exercicios de simulación de casos. Isto garantiría unha avaliación integral das habilidades e competencias dos aspirantes, así como a súa idoneidade para o exercicio da xudicatura ou a fiscalía.

 

En todo caso, non soamente deberían valorarse os logros académicos, senón tamén a experiencia laboral, a formación continua e o compromiso cos principios éticos e democráticos.

 

En última instancia, a articulación destes mecanismos alternativos debe estar acompañada de medidas para promover a diversidade e a inclusión no poder xudicial, garantindo a representación de diferentes xéneros, grupos étnicos, culturais e socioeconómicos. Isto contribuirá a unha xustiza máis equitativa, accesíbel e lexitimada pola sociedade.

 

En conclusión, a loita contra o lawfare e a intoxicación mediática require dun enfoque integral que combine medidas lexislativas, regulamentarias e educativas. É fundamental fortalecer as institucións democráticas e promover unha cultura de transparencia, responsabilidade e respecto aos dereitos fundamentais. Só así poderemos protexer a integridade da democracia e garantir un futuro máis xusto e equitativo para todas as persoas.