Servizo de Axuda no Fogar: o incerto futuro dun programa fundamental para axudar ás familias galegas

O pasado dez de xuño o presidente da Xunta, Alfonso Rueda e o presidente da Federación Galega de Municipios e Provincias (FEGAMP), Alberto Varela, chegaron ao acordo de “revisar” o financiamento municipal e en concreto o do Servizo de Axuda no Fogar (SAF). Alberto Varela sinalou que os concellos reciben da Xunta e do Goberno central 12€ por hora fronte aos “20 ou 21€” que pagan de media as administracións locais galegas habendo casos de “24€ hora”. A diferenza entre as cifras cóbrena os entes municipais mais de seguir así “o SAF non ten futuro”. A conclusión desde a FEGAMP é a necesidade de subir o importe dos fondos destinados a esta parte dos servizos sociais. Mentres, desde a Administración autonómica, o conselleiro de Presidencia, Diego Calvo, anunciaba unha “revisión” do SAF mais aclaraba que “xa se fixo” algo igual en 2021, “a pesar de que a competencia non é da Xunta”. Isto non quita, segundo Calvo, que o goberno galego se comprometa a “seguir axudando aos concellos”.

FINANCIACIÓN DO SAF: “TI MÁIS”

O titular de Presidencia, logo de anunciar o apoio da Xunta aos entes locais, mostrou o malestar do goberno galego pola asunción “con fondos propios” do “60% deste servizo”, cousa que entraría en conflito coa Lei de Dependencia. Segundo este texto o Estado debería ter achegado a metade dos orzamentos. Porén, a pesar destas queixas, Diego Calvo anunciaba unha “achega histórica” de 130 millóns de euros para apoiar os municipios cos orzamentos para o SAF.

As queixas sobre a falta de financiación para o SAF estaban entre os diferentes puntos integrantes da axenda que os concellos querían presentar ao gabinete Rueda, polo menos entre algúns entes locais gobernados polo PSdeG-PSOE. Así o declaraba en abril deste ano o secretario provincial socialista da Coruña e alcalde de Pontedeume, Bernardo Fernández, cando acusou ao goberno autonómico de querer “afogar” economicamente os concellos facéndolles asumir cada vez máis “competencias impropias”.

“A Xunta 'convida' cada vez a máis asuntos aos concellos mentres estes deben pagalos” apuntaba Bernardo Fernández. “O Goberno galego carga os concellos con máis da metade dos custos do SAF” e “a factura das 'competencias impropias' que asumen os municipios supera os 600 millóns de euros”. Fronte a estas afirmacións a Consellería de Política Social respondía que “somos a administración que máis colabora cos concellos para o funcionamento dos servizos sociais”.

Aínda máis, o mesmo departamento da Xunta engadía: “o Goberno central ten unha débeda cos Servizos Sociais de Galicia por un valor de 2.500 millóns de euros polo seu reiterado incumprimento da Lei de Dependencia”. Segundo a consellería que dirixe Fabiola García, a Xunta vese na obriga de “financiar o 50% dos servizos” ademais de que a Xunta asume o 70% dos 625 millóns destinados para dependencia e o 30% restante vén do Estado.

COMPETENCIAS E REPARTO

A Ley 39/2006, de 14 de diciembre, de Promoción de la Autonomía Personal y Atención a las personas en situación de dependencia (Lei de Dependencia) fixa nos artigos 32 e 33 o financiamento correspondente. Así, segundo a información aportada pola FEGAMP, a “financiación será suficiente para garantir o cumprimento das obrigas que correspondan ás Administracións públicas competentes”. Este aporte debe figurar nos orzamentos do Estado, por tanto a Administración central carga coa financiación dos diversos puntos recollidos na Lei de Dependencia, incluíndo o SAF.

O artigo 32 desta lei abunda en que a financiación debe ser suficiente para cubrir as obrigas de cada administración pública neste terreo e baseándose no artigo 9, o Estado asume todo o custo derivado desta lei. A lei prevé convenios coas Comunidades autónomas onde estarán determinadas as obrigas de cada unha das partes para financiar servizos e prestacións do Sistema. “A aportación de cada Comunidade Autónoma será, para cada ano, polo menos igual á da Administración do Estado”. Por outra parte, os beneficiarios participarán na financiación segundo o tipo e custo do servizo e a capacidade económica persoal.

Desde o gabinete de prensa da Consellería de Política Social informan que “o Servizo de Axuda no Fogar é de competencia municipal. O Goberno galego axuda a financiar o seu funcionamento, de feito, este ano 2024 destinamos un orzamento récord de 130 millóns de euros”. Tamén destaca que o “Goberno central non financia directamente o Servizo de Axuda no Fogar, senón que financia a atención á dependencia”. Segundo a Lei de dependencia o Goberno central “debería financiar o 50% do custe total destes servizos, pero na realidade só financia o 30%. O 70% restante procede de fondos autonómicos. Por ese motivo, o Goberno central adebeda a Galicia 200 millóns de euros cada ano”.

No caso galego as competencias en materia de asistencia social son exclusivas da Xunta. Mais, a lei de Administración Local de Galicia indica que se se delegan ou transfiren competencias farase co pagamento do custo efectivo do servizo. Os concellos terían algunhas obrigas recollidas na Lei de Servizos Sociais que tamén deben ir acompañadas de correspondente financiación “que agora mesmo é insuficiente”.

Finalmente, e volvendo aos pagamentos para o SAF, a cantidade pagada conxuntamente polas administracións é de 12€/hora, “cando os contratos se están outorgando a 20€ de media por parte dos concellos que deben poñer a diferenza”, cando “o financiamento debería ser asumido na súa totalidade por Estado, Comunidade Autónoma e usuarios” informan desde a FEGAMP.

Actualmente o SAF supón un punto de fricción entre Xunta e FEGAMP a conta da asunción de gastos por unha e outra parte. Queda por ver se a “revisión” comprometida polo executivo de Rueda serve como primeiro paso cara un equilibrio entre as diferentes administracións e o fornecemento orzamentario do servizo.