Carta de Critias a Terámenes (XVIII). Do simple ao complexo, do inferior ao superior

 “A palabra dialéctica vén do grego «dialego», que quere dicir diálogo ou polémica. Os antigos entendían por dialéctica a arte de descubrir a verdade poñendo de manifesto as contradicións implícitas na argumentación do adversario e superando estas contradicións. Algúns filósofos da antigüidade entendían que o descubrimento das contradicións no proceso discursivo e o choque das opinións contrapostas era o mellor medio para atopar a verdade. 

 

Este modo dialéctico de pensar que máis tarde se fixo extensivo aos fenómenos naturais, converteuse no método dialéctico de coñecemento da natureza, consistente en considerar os fenómenos naturais en perpetuo movemento e cambio, e o desenvolvemento da natureza como o resultado do desenvolvemento das contradicións existentes nesta, como o resultado da acción reciproca das forzas contraditorias no seo da natureza. A dialéctica é, na súa base, todo o contrario da metafísica.

 

Por oposición á metafísica, a dialéctica non considera á natureza como un conglomerado casual de obxectos e fenómenos, desligados e illados uns doutros e sen ningunha relación de dependencia entre si, senón como un todo articulado e único, no que os obxectos e os fenómenos áchanse organicamente vinculados uns a outros, dependen uns doutros e condiciónanse os uns aos outros. Por iso, o método dialéctico entende que ningún fenómeno da natureza pode ser comprendido, se se lle toma illadamente, sen conexión cos fenómenos que lle rodean, pois todo fenómeno tomado de calquera campo da natureza pode converterse nun absurdo se se lle examina sen conexión coas condicións que lle rodean, desligado delas; pola contra, todo fenómeno pode ser comprendido e explicado se se lle examina na súa conexión indisoluble cos fenómenos circundantes e condicionado por eles.

 

 Por oposición á metafísica, a dialéctica non considera á natureza como algo quieto e inmóbil, estancado e inmutable, senón como algo suxeito a perenne movemento e a cambio constante, como algo que se renova e desenvólvese incesantemente e onde sempre hai algo que nace e desenvólvese e algo que morre e caduca. Por iso, o método dialéctico esixe que os fenómenos se examinen non só desde o punto de vista das súas relacións mutuas e do seu mutuo condicionamento, senón tamén desde o punto de vista do seu movemento, dos seus cambios e do seu desenvolvemento, desde o punto de vista do seu nacemento e da súa morte. O que interesa, sobre todo ao método dialéctico non é o que nun momento dado parece estable pero comeza xa, a morrer, senón o que nace e desenvólvese aínda que nun momento dado pareza inestable, pois o único que hai insuperable, segundo el, é o que se acha en estado de nacemento e de desenvolvemento.

 

 Por oposición á metafísica, a dialéctica non examina o proceso de desenvolvemento dos fenómenos como un simple proceso de crecemento, en que os cambios cuantitativos non se traducen en cambios  cualitativos, senón como un proceso en que se pasa dos cambios cuantitativos insignificantes e ocultos aos cambios manifestos, aos cambios radicais, aos cambios cualitativos; en que estes se producen, non de moda gradual, senón repentina e súbitamente, en forma de saltos dun estado de cousas a outro, e non dun modo casual, senón conforme leis, como resultado da acumulación dunha serie de cambios cuantitativos inadvertidos e graduais. Por iso, o método dialéctico entende que o proceso de desenvolvemento debe concibirse non como movemento circular, non como unha simple repetición do camiño xa percorrido, senón como un movemento progresivo, como un movemento en liña ascensional, como o tránsito do vello estado cualitativo a un novo estado cualitativo, como o desenvolvemento do simple ao complexo, do inferior ao superior.

 

 Por oposición á metafísica, a dialéctica parte do criterio de que os obxectos e os fenómenos da natureza levan sempre contradicións internas, pois todos eles teñen o seu lado positivo e o seu lado negativo, o seu pasado e o seu futuro, o seu lado de caducidade e o seu lado de desenvolvemento; do criterio de que a loita entre estes lados contrapostos, a loita entre o vello e o novo, entre o que agoniza e o que nace, entre o que caduca e o que se desenvolve, forma o contido interno do proceso de desenvolvemento, o contido interno da transformación dos cambios cuantitativos en cambios cualitativos. Por iso, o método dialéctico entende que o proceso de desenvolvemento do inferior ao superior non discorre a modo dun proceso de desenvolvimiento harmónico dos fenómenos, senón poñendo sempre de relevo as contradicións inherentes aos obxectos e aos fenómenos, nun proceso de «loita» entre as tendencias contrapostas que actúan sobre a base daquelas contradicións….”

 

Texto do  pensador e pastor J. Stell  analizado  no  curso: O Medo Social: situación actual, mantemento  e futuro.