O Sistema Viogen protexe a 5.746 mulleres: "Que teña algún fallo puntual non quere dicir que non sirva"

Segundo os últimos datos pechados, de finais de outubro, en Galicia hai 5.746 casos activos no Sistema Viogén, dos que 2.631 están na Coruña, 1.754 están en Pontevedra, 802 en Lugo e 559 en Ourense.

Deles, 60 teñen un nivel de risco alto, 937 medio, 2.685 baixo e 2.064 'non apreciado'. Non hai nestes momentos ningún caso de nivel de risco 'extremo', dos 31 que hai no conxunto do Estado. Ademais, do total de casos activos, 42 involucran a vítimas menores de 18 anos. O Sistema Viogén leva activo 17 anos en España, desde 2007, e realizou seguimento neste período a máis de 817.000 casos de violencia de xénero en toda España, dos que 45.329 son galegos.

Nos últimos tempos, o asasinato de mulleres que estaban incluídas neste sistema --a última vítima en Galicia estábao-- abriu o debate sobre a necesidade de perfeccionalo. A última reforma facía referencia a unha das cuestións sobre a mesa, a inactivación de casos sen risco. Tamén se incide na necesidade de perfeccionar a valoración de risco para facela máis precisa e, con iso, máis seguro.

"QUE TEÑA ALGÚN FALLO PUNTUAL NON QUERE DICIR QUE NON FUNCIONE"

En todo caso, os encargados de aplicalo defenden o sistema: "Que teña algún fallo puntual non quere dicir que o sistema non sirva, é importante dicirlle ás vítimas que non teñan medo a denunciar". Dio, nunha entrevista a Europa Press, Sonia Rei Salgueiro, maxistrada no Xulgado de Violencia sobre a Muller da Coruña.

A súa experiencia na materia indica que a pesar de que se detectou algún fallo, o Sistema Viogén "axudou e protexeu a moitísimas mulleres" desde a súa posta en marcha e implica multitude de variables e axentes en coordinación. O máis importante: toda a engrenaxe non pode activarse "se non hai denuncia".

"A denuncia é o elemento sen o que non podemos actuar", sinala a maxistrada, que tamén apela aos testemuños de veciños, testemuñas e mesmo dos axentes policiais para protexer á vítima no caso de que esta decida retirar a denuncia ou non declarar, dado que se necesita ter indicios de que ocorreu o delito para pór medidas.

Neste sentido, as medidas xudiciais van acorde ao nivel de risco, pero non están exclusivamente limitadas por el. "É o habitual nun risco alto, pero iso non quere dicir que algún risco medio ou baixo non haxa indicios que determinen que se necesita unha medida de localización ou pulseira", explica a maxistrada, que é a que entón ten a potestade para activala.

UNHA AVALIACIÓN DE RISCO E UN PLAN PERSONALIZADO

A entrada no sistema, como lembra a maxistrada Rei Salgueiro, arrinca cunha denuncia dun caso. Esta denuncia, con todo, non ten por que estar interposta pola vítima. Familiares, veciños, testemuñas ou os propios axentes poden denunciar episodios violentos e proporcionar os indicios de que o delito ocorreu, aínda que sexa "no ámbito privado".

O primeiro paso é determinar o nivel de risco, competencia dos axentes que instrúen dilixencias, algo que se fai introducindo ítems nun formulario normativizado que inclúe cuestións como a relación actual co agresor, a dependencia económica, os antecedentes do agresor, as circunstancias familiares e sociais e aspectos como a continuación da convivencia, a retirada de denuncias ou a reincidencia.

Cos datos introducidos de cada unha das variables, o Sistema Viogén asigna automaticamente un nivel de risco dos cinco existentes: 'non apreciado', 'baixo', 'intermedio', 'alto' ou 'extremo'. Estes niveis poden ser modificados polos axentes pero só á alza, e debe revisarse periodicamente con novas valoracións.

Os niveis 'baixo', 'medio', 'alto' e 'extremo' implican que o caso permaneza en situación de 'activo', excepto cando haxa unha circunstancia que o modifique -como que o agresor estea encarcerado ou se vaia do país-. Se o nivel de risco é 'non apreciado', os axentes poden cambiar os casos a 'inactivos' sempre que non haxa medidas xudiciais de protección en vigor.

MEDIDAS POLICIAIS

No nivel de risco 'non apreciado', o protocolo do Ministerio do Interior establece que os axentes informarán á vítima dos seus dereitos e os recursos á súa disposición e que facilitarán recomendacións de autoprotección, así como teléfonos de emerxencia.

A maiores, en nivel de risco 'baixo' facilitaranse teléfonos de contacto 24 horas cos corpos de seguridade, e realizaranse contactos esporádicos con vítima e agresor. A vítima terá tamén información sobre o servizo de teleasistencia móbil e derivaráselle a servizos asistenciais.

No nivel de risco 'medio', os axentes realizarán unha vixilancia ocasional do domicilio e lugar de traballo da vítima, así como das entradas e saídas dos fillos do colexio, e comprobarán periodicamente que o agresor cumpre as medidas. A vítima tamén terá acompañamento policial para facer xestións e, se é necesario, recomendaráselle trasladarse a un centro de acollida.

No nivel 'alto', a vixilancia do domicilio, traballo e colexio será "frecuente" e o protocolo recolle que os axentes insistirán á muller sobre a conveniencia de que se traslade a un centro de acollida ou domicilio dun familiar. Neste nivel, se aposta por seguimento do agresor por medios electrónicos --pero non de forma exclusiva-- e por contactos esporádicos tamén con persoas da contorna de ambos.