A desmemoria de Internet: o 40% das sites do 2013 xa non existen

A afirmación "todo o que hai en internet, permanece en internet" é cada vez máis cuestionable. A realidade é que gran parte da web desaparece sen deixar rastro. En só unha década, case o 40% dos sitios web deixaron de existir, segundo un informe de Pew Research Center. "Este fenómeno coñécese como decadencia dixital e refírese a cando un recurso dixital deixa de estar dispoñible, totalmente ou en parte", afirma César Córcoles, profesor dos Estudos de Informática, Multimedia e Telecomunicación da UOC. Esta decadencia dixital afecta o acceso á información e borra fragmentos da nosa historia colectiva.

Existen múltiples causas para a desaparición de contidos dixitais: fallos en servidores, obsolescencia tecnolóxica, cambios en políticas web, eliminación de contidos ou peche de servizos dixitais. "Actualmente temos a moitos usuarios e institucións fuxindo de Twitter e borrando as súas tuits, iso tamén é decadencia dixital. Recentemente, en Estados Unidos observouse a eliminación de contido científico relevante de sitios web de organismos públicos", comenta Córcoles, tamén director do máster de Desenvolvemento de Sitios e Aplicacións Web.

"Pode ser que se retire un sitio web, que cambie a organización do sitio e as ligazóns que apuntaban aos recursos que contiña deixen de funcionar, que se eliminen algúns deses contidos", explica Córcoles. Pero a desaparición de contidos ten consecuencias na historia, o xornalismo e a educación. "Se certos contidos desaparecen, a nosa percepción dos acontecementos recentes pode cambiar, a decadencia dixital fai que moitas veces algunha información pública non teña opción de recuperación", comenta Silvia Martínez, profesora dos Estudos de Ciencias da Información e da Comunicación da UOC e investigadora do grupo GAME. "Por exemplo, se se actualiza a composición dun comité asesor nunha empresa e elimínase a referencia anterior, poida que non quede constancia pública da versión previa", engade. De feito, segundo Pew Research, o 21% das páxinas web de sitios gobernamentais conteñen polo menos unha ligazón rota. As páxinas web dos gobernos locais son especialmente propensas a ter ligazóns rotas.

QUE TRAE O ESQUECEMENTO?

A desaparición parcial de información pode comportar que o contido restante sexa incorrecto ou descontextualizado, aínda que o afectado poderá exercer o dereito de rectificación recollido no artigo 16 do RGPD. "Este dereito lexitima ao interesado solicitar a corrección de datos inexactos para evitar interpretacións erróneas?, sinala Mònica Vilasau, profesora dos Estudos de Dereito e Ciencia Política da UOC, experta en dereito dixital.

Esta decadencia dixital pode ter un impacto negativo na memoria colectiva e no acceso á información e implicacións na historia, a educación ou o xornalismo. Segundo o informe de Pew Research, o 23% das páxinas web de noticias conteñen polo menos unha ligazón rota. Por iso, plataformas como Internet Arquive trataron de preservar información dixital, pero o volume de datos xerados diariamente fai que esta tarefa sexa complexa. Ademais, "a desaparición de contido tamén expón desafíos na conciliación entre o dereito á información e a privacidade", sinala Martínez, que engade "o Regulamento Xeral de Protección de Datos xa establece excepcións para a preservación de certos contidos con fins xornalísticos, artísticos ou académicos, con todo, segue sendo difícil equilibrar a liberdade de expresión coa protección da privacidade".

Aínda así, que internet perda a memoria pode ter algún efecto beneficioso, por exemplo, que existan certos espazos para o dereito ao esquecemento. "A decadencia dixital podería converterse nunha posibilidade desta eliminación de datos e, por tanto, de garantir este dereito ao esquecemento porque non existe unha permanencia, unha continuidade desta información na rede", afirma Martínez, tamén directora do máster de Social Media: Xestión e Estratexia da UOC.

Con todo, Vilasau insiste na importancia de establecer criterios claros para a conservación e eliminación de datos nos sistemas dixitais. "O dereito ao esquecemento non debe confundirse coa desaparición arbitraria de información. A regulación actual busca equilibrar a privacidade co acceso á información, e é necesario definir mecanismos adecuados para o seu implementación".

É POSIBLE EVITAR A DECADENCIA DIXITAL?

Segundo os expertos, aínda que é inevitable que parte de internet desapareza, existen estratexias para mitigar o problema. "As institucións e empresas deben ser conscientes da necesidade de preservar os seus contidos. Iniciativas como Internet Arquive fixeron un traballo incrible, pero fan falta máis esforzos para conservar o noso patrimonio dixital", explica Córcoles, que afirma que a clave está nas bibliotecas e nos arquivos. A web Arquive teñen a finalidade de preservar, de capturar contido da rede para poder consultala en posterioridade aínda os cambios. Estas iniciativas tentan capturar e almacenar contido da web para que estea dispoñible no futuro, preservando unha parte do que doutro xeito se perdería.

Doutra banda, a dependencia de plataformas privadas agrava o problema da decadencia dixital. "Publicar dentro de redes sociais e plataformas pechadas é unha moi mala idea para a preservación de contido", advirte Córcoles. Case un 20% dos tuits desaparece da vista pública poucos meses despois da súa publicación. No 60% dos casos, isto ocorre porque a conta que os publicou fíxose privada, foi suspendida ou eliminada. No 40% restante, o tuit foi borrado polo seu autor, aínda que a conta seguiu activa, segundo Pew Research.

"Estamos a darnos conta, lentamente e demasiado tarde en ocasións, de que o que se publica en internet só permanece en internet se facemos os esforzos necesarios. E, como consecuencia, estamos a facernos conscientes da necesidade de preservar esa memoria colectiva tamén no ámbito dixital", advirte Córcoles. A nivel público, existen algúns exemplos para protexer certos contidos; a Biblioteca Nacional de España, por exemplo, xa conserva os videoxogos como o fai con outros formatos culturais.

A decadencia dixital está a transformar a maneira como lembramos e accedemos á información. "Estamos a deixar a nosa memoria en mans de axentes que, por descoñecemento ou falta de conciencia sobre a importancia do arquivo dixital, non están a facer o mellor traballo posible", conclúe Córcoles. Garantir que a nosa memoria colectiva non se dilúa no esquecemento dependerá dos esforzos de gobernos, empresas e a sociedade no seu conxunto.