Yasmín, diagnosticada de autismo aos 36: "Se a sociedade fose respectuosa, non habería que expoñer o diagnóstico"

O autismo é unha condición caracterizada por retos na comunicación, a relación social e a presenza de patróns ríxidos de pensamento, conduta ou interese e/ou alteracións sensoriais que condicionan a flexibilidade e a funcionalidade da persoa. A pesar dos avances na súa comprensión, segue habendo moitos estereotipos e descoñecemento. Como defenden dende a Federación Autismo Galicia, que está a desenvolver a campaña #SomosInfinitos con motivo do Día Mundial do Autismo 2025, "non hai dúas persoas con autismo iguais, cada persoa autista é única e ten as súas propias necesidades, capacidades e intereses, polo que cada unha necesita uns apoios especializados e adaptados á súa situación persoal e ao seu momento vital". Hoxe temos a oportunidade de coñecer de primeira man a experiencia de Yasmín, que nos fala sobre o seu día a día, os desafíos que enfronta e as fortalezas que desenvolveu dende que foi diagnosticada, tardiamente, aos 36 anos. A través desta entrevista, Galicia Confidencial busca ampliar a mirada sobre o autismo, dando voz aos que mellor poden explicalo: as propias persoas autistas.

Como nos conta Yasmín, o seu diagnóstico foi tardío. "Eu recibín o diagnóstico cando tiña 36 anos, no 2019, e despois de que meu irmán recibise o seu, porque meus pais pedíronme que investigase e, durante a miña investigación, atopei anécdotas doutras mulleres autistas nas que me vin reflexada, coma se estivese escoitando por boca doutras persoas vivencias semellantes ás miñas", explica. Ata ese momento, Yasmín sabía que tiña comportamentos que non encaixaban cos do resto da sociedade, pero non sabía poñerlle nome, e nin sequera sabía que iso tiña un nome propio. "Pensaba que era certo aquilo que tanto me dicían de que era rara e diferente, porque eu dende pequena xa souben que era distinta, ao sentir que nunca cumpría cos requisitos precisos para ser parte do grupo", sinala. Así foi como "fun construíndo unha personalidade en base a ese mantra de que era diferente", resalta, apuntando que, pouco a pouco, "fun internalizando que non era como o resto, pero que iso non estaba mal, porque todos somos distintos, e así o aceptei".

"É CERTO QUE HAI SITUACIÓNS QUE LLE PODEN PASAR A CALQUERA, PERO A DIFERENZA ESTÁ NA INTENSIDADE E NA CANTIDADE"

Foi cando falou por primeira vez cun psicólogo cando se deu verdadeiramente conta de que aquilo que a facía sentir distinta non era derivado diso de que 'todos somos distintos', senón que había moito máis detrás. "Ata que non comecei a falar co psicólogo non me din conta do distinta que era", afirma, sinalando que "eu fago cousas e teño feito cousas pensando que os demais tamén as facían, e non me enterei ata os 36 anos de que o que a min me pasaba non lle pasaba aos demais". En concreto, e por poñer algún exemplo, apunta a que, cando tes que falar con alguén nunha reunión ou simplemente achegarte a felicitar a un coñecido nun cumpleanos, "prepáraste moito mentalmente, podes estar tres ou catro días antes pensando no que vas dicir nese momento". E aínda que ela agora mesmo conta con ferramentas para superar estas situacións, asegura que outras persoas con autismo, como é o caso do seu propio marido, "sofren moito" e, "ao mellor, chegado o día, non son quen de dicir o que planearon, din outra cousa ou equivócanse e, despois, machácanse polo acontecido". "Non quixera eu ter que pasar por iso, porque de verdade que é moi difícil", asegura. E aínda que ben é certo que, ante situacións semellantes, hai persoas que experimentan unha especie de nervios, Yasmín destaca que a diferenza está "na intensidade e na cantidade de veces".

Por iso, considera que é moi perigoso que se pense que cousas coma esa son normais e que todo o mundo as experimenta algunha vez na vida, porque, "pensar así dá pé a que a xente trivialice co que nos pasa, tendo que escoitar frases como 'iso tamén me pasa a min e non son autista'". Así, Yasmín insiste en que "é certo que hai situacións que lle poden pasar a calquera, pero a diferenza está na intensidade e na cantidade, non a todo o mundo lle pasa sufrindo tanto nin tantas veces ao longo da súa vida", de maneira que "iso que tanto se di de que hai que pasar páxina despois, para nós é moi difícil, non somos quen de pasar páxina". A explicación atópase tamén noutra característica da condición autista: a inflexibilidade. Que é iso? Yasmín toma as palabras do seu psicólogo para explicalo: "Non é igual soster un obxecto na man un tempo curto que ter que sostelo durante días, meses ou anos, porque chega un intre no que o músculo non responde, sofre e remata rachando; iso é o mesmo que nos acontece ás persoas autistas a nivel mental, aínda que ninguén poida velo".

"DESPOIS DO DIAGNÓSTICO DO MEU IRMÁN CHEGOU O MEU, PERO, DESPOIS DO MEU, TAMÉN DIAGNOSTICARON AO MEU PAI, XA CON CASE 70 ANOS"

Pero Yasmín e o seu irmán non foron os únicos diagnosticados dentro da familia. "Despois do diagnóstico do meu irmán chegou o meu, pero, despois do meu, tamén diagnosticaron ao meu pai, xa con case 70 anos", conta. E é que esta é tristemente a realidade de moitas persoas autistas aínda hoxe en día: os diagnósticos tardíos fan que pasen toda a súa vida sufrindo en certas situacións e sentíndose diferentes sen saber o por que. "Meu pai viviu toda a súa vida sen saber que era autista, sentíndose diferente e tendo dificultades para relacionarse", asegura Yasmín. Con todo, afortunadamente, afirma que "iso non lle impediu ter unha vida normal", aínda que si "viviu fóra da norma, sendo illado ou apartado polo resto da sociedade, como se estivese condenado ao exilio". Isto tamén tivo consecuencias en Yasmín, porque "como vía que o meu pai era así aceptei que nós eramos os raros, por cousas como, por exemplo, ver que os veciños se relacionan entre eles e a túa familia non o fai e a ti tampouco che apetece facelo". Así, aceptou estas pequenas cousas do día a día como algo normal para ela.

De feito, máis aló do duro que pode ser sentirse así, Yasmín considera que tivo moita sorte, porque "hai outras persoas autistas que non teñen pais como os que tiven eu, e aos que a súa familia lles obriga a relacionarse cos demais ou a comportarse doutra maneira". "Esas persoas si que sofren, porque a súa autoestima vese máis deteriorada por ese nivel de esixencia", lamenta. No seu caso, cre que para ela "foi positivo ter un pai con autismo, aínda que non o soubese nun primeiro momento, porque si comprendía a miña situación e tenme dado lecturas para axudarse a falar cos demais, aprender a redactar, saber falar en público...". Deste xeito, puido ir crecendo e desenvolvéndose ao seu ritmo, sen ter que facer cousas forzadamente. Ademais, "tamén tiven a sorte de que miña irmá non é autista e era ela a que me mantiña conectada dalgunha maneira co resto de persoas da nosa contorna, na maior parte dos casos".

"ATA TERCEIRO GRAO NON FALABA CON NINGUÉN MÁIS QUE NON FOSEN OS MEUS PAIS E IRMÁNS E NA ESCOLA PREGUNTÁRONLLE A MIÑA NAI SE ERA MUDA"

Botando a vista atrás e retrocedendo no tempo ata a súa etapa na escola, Yasmín considera que tamén foi unha afortunada dentro de todo o malo, pois nunca chegou a sufrir bullying escolar. E cre ter a explicación a iso: "Como sacaba moi boas notas, aos compañeiros interesáballes estar preto de min e levarse ben para que lles fixese favores", chancea. Agora ben, a interacción social de Yasmin foi practicamente nula ata que chegou a terceiro grao. "Ata terceiro grao non falaba con ninguén máis que non fosen os meus pais e os meus irmáns, cos demais moi pouco", sinala. Así, conta que chegou un intre no que "na escola preguntáronlle a miña nai se eu era muda", cando, en verdade, o único que Yasmín facía era "cumprir aquilo que tanto nos dicían de que na escola debiamos estar en silencio estritamente, entre outras cousas, como non levantarme da cadeira". Cando comezou a relacionarse máis cos compañeiros, a partir de quinto grao, tampouco o facía da maneira normal. Máis tarde sería consciente de que "tamén abusaban dos favores que me pedían, porque eu sempre estaba disposta a axudar e non vía a mala intención das persoas, polo que era doado que caese en enganos e manipulacións, porque non as vía vir". Isto levouna a sufrir, porque "aínda que no momento non te das conta, si despois, coas consecuencias, e sofres moito cando te sintes tonto".

"A calquera persoa a poden manipular e enganar, pero eu vía que sempre se repetía o mesmo patrón e eu caía nel unha e outra vez", lamenta, insistindo así no tema da "intensidade e cantidade de veces". De feito, conta que foi de maior cando se deu conta por primeira vez dunha situación de bullying, da cal "non fun consciente ata que me advertiu a psicóloga". "Cando fun diagnosticada decidín facer terapias para poder ver o mundo con outros ollos e, unha das persoas que me estaba axudando, co gallo de facerme un ben, para que espabilase, tratábame mal e dábame malas contestacións, non me proporcionaba o material que precisaba para a terapia ou gritábame e falábame forte cando eu son moi sensible ao ruído", conta Yasmín. "Eu non sei se foi intencionadamente ou non, creo que non, pero estábame facendo dano e chegou a bloquearme", sinala, explicando que, "cando unha persoa autista vive unha situación así, pode experimentar un retroceso social, contraéndose e deixando de facer cousas, perdendo habilidades". No seu caso concreto, "deixei de comunicarme con fluidez, bloqueábame e, aínda que normalmente teño facilidade de palabra, chegou un punto no que non era quen de comunicarme, porque tiña unha inseguridade moi grande, algo que nunca antes vivira", resalta.

"UNHA PARTICULARIDADE QUE TEÑO COMO AUTISTA É QUE NECESITO QUE AS COUSAS ESTEAN BEN E, SE NON O ESTAN, TEÑO QUE DICILO, SON MOI INFLEXIBLE"

A nivel laboral, Yasmín conta que a súa vida laboral ten sido máis ou menos normal, pero confesa que si lle custou moito chegar a ter un traballo. "O primeiro traballo que tiven foi porque unha amiga me recomendou dicíndolle á persoa que me ía contratar que non se ía arrepentir", apunta. Despois de 4 anos traballando en Venezuela, deixou o traballo, retornou a España e fíxose autónoma, pero "tiven moitas experiencias desagradables, con xente que non me pagaba cousas e malas xestións". Posteriormente, chamárona para ofrecerlle outro traballo, "ao que entrei no 2007 e para o que non tiven que facer entrevista laboral". Alí botou dous anos. "Ao mellor, se me tivesen feito unha entrevista, non a pasaría", expón. E é que esta é outra das dificultades que se lle presentan como persoa autista. "Estiven practicando para facer entrevistas laborais e estudando dende que me fixen autónoma", conta. E o esforzo deu os seus froitos, pois ao final o seu traballo actual conseguiuno a través dunha entrevista. Iso si, como ela di, "despois de ter feito máis de 300 entrevistas nun ano". Neste traballo viuse obrigada a informar da súa condición por motivo dun malentendido derivado da mesma.

Como conta, "durante un proxecto, tiña moitos problemas de comunicación co que nese momento era o meu líder, porque el pensaba que eu sinalaba os erros porque tiña algo persoal contra el ou porque quería ocupar o seu posto", cando, en realidade, "unha particularidade que teño como autista é que necesito que as cousas estean ben e, se non o estan, aínda que fago o esforzo, teño que dicilo, porque son moi inflexible". Deste xeito, como dentro do proxecto sinalaba os erros que había, "esta persoa pensaba que tiña algo contra ela, tomábao moi persoal, como se quixese destruíla, cando eu só miraba por facer o meu traballo da maneira máis correcta". Unha vez comunicou á empresa a súa condición, todo cambiou. "A persoa entendeu a miña situación e deulle outra perspectiva ao asunto", sinala. Así, Yasmín asegura que "eu todo o que digo non ten dobreces, dígoo directamente".

"SE A XENTE PARTIRA DO RESPECTO E DA CONSIDERACIÓN, UNHA PERSOA AUTISTA NON TERÍA A NECESIDADE DE EXPOÑER O SEU DIAGNÓSTICO"

Para Yasmín, aínda queda moito por facer a nivel social para lograr unha correcta integración das persoas con autismo e iso non pasa, necesariamente, por ter que expoñer a súa condición. "Na vida en xeral un debe tratar ás persoas con respecto e consideración, algo que a día de hoxe non se fai, porque a xente vive na competitividade, no día a día, no egoísmo, e nesa espiral o respecto e a consideración pasan a un segundo plano", lamenta. Así, considera que "se a xente partira do respecto e da consideración, unha persoa autista non tería a necesidade de expoñer o seu diagnóstico para evitar problemas, porque a xente non malinterpretaría todo o que as persoas din". E é que o certo é que non todas as persoas con autismo queren dar a coñecer que o teñen, o cal é unha decisión persoal. Ao respecto, e volvendo ao tema laboral, Yasmín sinala que, unha vez que contas que es autista, "hai moita xente que non o cre, porque ve que ao final xestionas e sacas o traballo adiante e pensan que o estás inventando". Isto foi algo que experimentou en primeira persoa nun proxecto no que, a pesar de que ela é sensible ao ruído, non tomaron en consideración as súas necesidades e rematou caendo enferma de migraña tres meses.

"O meu drama non só foi estar enferma e botar tres meses de baixa, senón perder a miña fonte de felicidade, que naquel momento era o traballo que facía, porque me gustaba o proxecto no que estaba, pois era un tema de interese para min", explica. Pese a todo, "ao final tiven que cambiarme de proxecto, porque non podían axustarme o ambiente de traballo á miña condición no outro, así que puxéronme nun que me permitía teletraballar, combinando o traballo na casa con algunhas visitas á oficina, pero a unha oficina máis pequena e con menos xente", apunta. Así as cousas, expón que "aínda que a empresa optou por resolver o problema así, eu quedei sen a miña fonte de felicidade, por dicilo dalgunha maneira, sen importar o bo traballo que levase feito". Para evitar este tipo de situacións a futuro, e para evitar que outras persoas pasen polo mesmo, Yasmín convida á sociedade a entender que "cada autista é distinto, ao igual que cada persoa que non ten autismo tamén o é, e cada quen ten os seus niveis de necesidades e a súa diversidade". "Dentro do autismo hai unha diversidade de casos moi grande, non se pode xeralizar, pero si é importante que a xente trate sempre aos demais con respecto e consideración, para que todos poidamos convivir mellor", conclúe.

REIVINDICACIÓNS DENDE A FEDERACIÓN AUTISMO GALICIA

Dende a Federación Autismo Galicia quixeron lanzar este 2 de abril unha mensaxe clave: as persoas con autismo precisan apoios específicos e flexibles ao longo de toda a súa vida, e estes deben estar garantidos polas administracións públicas. A falta de recursos e a precariedade na prestación de servizos comprometen a calidade de vida de moitas persoas e familias, dificultando o acceso ao diagnóstico precoz, educación adaptada, emprego e vida independente. Por iso, piden ás institucións que recoñezan a diversidade do espectro autista en todas as políticas públicas; que aseguren o financiamento estable e suficiente dos servizos especializados; que favorezan a participación das persoas autistas e das súas familias na toma de decisións que lles afectan; que garantan o acceso a recursos de calidade e continuados, independentemente da situación socioeconómica ou do lugar de residencia.