O CSIC valida con datos de xacementos galegos un novo método para deseñar software arqueolóxico

O Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC) deseñou, no marco dunha tese doutoral realizada no Instituto de Ciencias do Patrimonio (Incipit), en Santiago de Compostela, unha nova metodoloxía que permite crear todo tipo de aplicacións software para axudar aos investigadores na análise de información arqueolóxica, ofrecéndolles mellores sistemas de visualización dos datos existentes e guiándolles no proceso de razoamento e estudo dos mesmos. A súa autora é Patricia Martín Rodilla, quen defendeu recentemente a tese 'Xeración de coñecemento asistido mediante software en patrimonio cultural: un marco conceptual', na Universidade Politécnica de Valencia (UPV), dirixida por César González Pérez, científico titular do CSIC no Incipit, e por Óscar Pastor López, director do Centro de Investigación en Métodos de Produción de Software e catedrático no Departamento de Sistemas Informáticos e Computación da UPV.

"Esta investigación enmárcase na liña Tecnoloxías Semánticas e Patrimonio Cultural, que desenvolvemos no Incipit desde o 2008 co fin último de deseñar e poñer a punto novas e innovadoras ferramentas software para o patrimonio cultural", explica César González Pérez.

En primeiro lugar, na tese realizouse un estudo acerca da relación entre software e patrimonio cultural para coñecer que tipo de programas empregan as organizacións e que características reúnen.

"Xeralmente, trátase de software comercial (por exemplo, sistemas de información xeográfica) ou centrado na captación de datos ou diseminación de resultados patrimoniais (por exemplo, sistemas de rexistro ou publicación). Constatamos que había unha carencia de software dirixido á comunidade investigadora en patrimonio que lle permitise analizar, mediante visualizacións software adaptadas, datos procedentes do seu labor con facilidade, e lles asistise en todo o proceso de razoamento en base a eles. Este tipo de metodoloxías deron bos resultados noutros dominios, como en bioinformática, pero existía unha carencia de enfoque e adaptación das súas particularidades para datos patrimoniais, que foi cuberta por este traballo", explica Patricia Martín Xeonllo, a autora da tese.

TRABALLO CON DATOS DE XACEMENTOS GALEGOS

Nun segundo bloque, a tese centrouse en concibir e deseñar un marco conceptual para construír aplicacións software dirixidas a resolver esa necesidade. O resultado foi a creación dunha metodoloxía completa, ilustrada mediante unha aplicación software, denominada SAKG, implementada xa en tablets e que se puxo a punto tomando como referencia datos procedentes de traballos arqueolóxicos realizados en dous xacementos nos que o Incipit interveu no seu estudo: o da Romea (Lalín, Pontevedra) e o de Forno dos Mouros (Toques, A Coruña).

"A través dun estudo empírico con profesionais do sector arqueolóxico que desenvolven o seu labor en institucións públicas e privadas de España e Portugal, constatamos que esta metodoloxía é útil e viable. Permite que o usuario analice os datos con máis facilidade que usando software tradicional, como follas de cálculo. Os resultados en termos de precisión e produtividade na análise de datos melloran significativamente coa nosa metodoloxía, así como o nivel de satisfacción dos investigadores en patrimonio", destaca a autora da tese, quen apunta que "este estudo tamén nos permitiu coñecer como os investigadores analizan datos e constrúen coñecemento no ámbito do patrimonio cultural, polo que se abren agora novas liñas de traballo para nós".

Entre estas novas liñas de investigación figura "incluír asistencia software mediante minería de datos e textos en Humanidades e Ciencias Sociais, así como desenvolver melloras visuais para os datos patrimoniais", avanza Martín Rodilla, enxeñeira en Informática (2010) e máster en Sistemas Intelixentes (2011) pola Universidade de Salamanca.

A autora do traballo incorporouse en 2012 ao Incipit para realizar a súa tese doutoral, obtendo o grao de doutora recentemente pola UPV. As súas principais liñas de investigación engloban diversos aspectos en conceptualización, modelado e desenvolvo software, como xeración e xestión do coñecemento mediante software, interacción humano-máquina, visualización de información e aplicación de paradigmas de minería de datos, textos ou procesos, incluíndo procesado de linguaxe natural. Na actualidade, traballa no Incipit-CSIC como parte do equipo de investigación no proxecto ARIADNE, cuxo obxectivo é a creación de infraestruturas tecnolóxicas e de datos para mellorar a interoperabilidade e a investigación colaborativa entre entidades europeas en arqueoloxía.