Os restos de catro asasinados durante o Franquismo regresan ás súas familias 70 anos despois

Os restos mortais de catro persoas represaliadas durante o Franquismo regresaron a mans dos seus familiares nun "acto solemne" celebrado no Val do Dubra (A Coruña), no que se fixo entrega dos restos recuperados hai dous anos pola Asociación de Recuperación de Memoria Histórica (ARMH) nunha fosa común.

José María Castelo Mosquera, Manuel Pena Camiño, Vicente Pena Tarrasa, membros do 'Destacamento Manolo Bello', pertencente ao Exército Guerrilleiro de Galicia, foron abatidos pola Garda Civil en enfrontamentos en 1949, nos que tamén morreu Manuela Teiga, sobriña da dona da casa de Zas na que se ocultaban.

Os seus restos foron enterrados nunha fosa común no atrio da igrexa de Paramos (Val do Dubra), da que foron finalmente exhumados, a petición dos seus familiares, o 24 de outubro de 2016.

Dous anos despois, e coa música do Himno Guerrilleiro de fondo, os seus restos mortais volveron a mans dos seus familiares, nalgúns casos con presenza de até tres xeracións --filla, neta e bisneta--, nun acto no que relataron as súas vivencias, a dos seus antepasados e as súas propias, e as consecuencias do Golpe de estado franquista de 1936.

Nun acto "moi emotivo e moi bonito", segundo relatou Carmen García Rodeja, membro da ARMH, interviñeron tamén os alcaldes de Val do Dubra e de Negreira, ademais de participar representantes das localidades das que eran oriúndos os falecidos, como Oleiros ou Santiago.

"NON ERAN FUXIDOS, LOITABAN POLA LEXITIMIDADE DEMOCRÁTICA"

A ARMH sinalou que tras a sublevación militar de 1936 "moitos homes e mulleres" ocultáronse nos montes para "evitar a represión e a morte", para "poder sobrevivir" e "loitar contra o sistema fascista".

Na época posterior á Guerra Civil, con case 20.000 homes vinculados coa guerrilla nos montes de León e Galicia, intensificouse a represión franquista. Unha presión que fixo que os membros do 'Destacamento Manolo Bello' se ocultaran no lugar de Zas en Negreira.

Os corpos recuperados pertencen aos membros deste Destacamento, do que Castelo Mosquera era o xefe. En 1949 as forzas da Garda Civil rodearon a casa de Carmen Teiga na que estaban ocultos os guerrilleiros do Destacamento. Unha situación que, segundo expuxo a Asociación, acabou xerando un combate no que "caeu ferida de morte Carmen Tempano Salorio", natural de Iñás-Oleiros, á que tamén se recordou no acto.

Horas despois, os demais compañeiros que fuxiran foron "cercados na estrada de Portomouro a Santa Comba". Nun novo enfrontamento, foron "abatidos todos os membros do destacamento", xunto con Manuela Teiga, sobriña da dona da casa de Zas. Ramiro Souto logrou fuxir pero morreu en 1952 nun novo enfrontamento coa Garda Civil en Mesía.

No acto celebrado este sábado non só lembrouse e homenaxeuse a historia destes guerrilleiros, senón tamén daqueles que acabaron no cárcere en Negreira, A Baña e Val do Dubra, ou aqueles que acabaron "desaparecidos", como Erundino Vieto Baña, e "ao que a familia segue buscando a día de hoxe". "Non eran bandidos nin fuxidos, loitaban pola lexitimidade democrática referendada polas urnas en febreiro de 1936", concluíu a ARMH.