EN FOTOS | Así se turistificou Santiago: o antes e o agora de sete pequenos comercios da capital galega
A globalización e o turismo deixa a súa pegada sobre o espazo, e o paso do tempo permítenos ver os procesos económicos e sociais sobre os lugares que habitamos. Galicia Confidencial fai unha viaxe no tempo a algúns dos comercios míticos de Santiago, agora convertidos en locais turísticos.
- Dos ultramarinos ás tendas de souvenirs: como cambia o comercio local e a economía das cidades
- Nin polbo, nin marisco... Os dilemas de agricultores e restauradores nunha cidade turistificada
Por Uxía Iglesias | Santiago de Compostela | 18/06/2019 | Actualizada ás 14:00
Os espazos que antes eran ocupados por ferraxerías, mercerías, comercios de artesanía, ultramarinos, librarías ou restaurantes locais agora son invadidos por tendas de souvenirs, bares ou restaurantes que pertencen a cadeas. É unha tendencia que se foi asentando á par que a economía se foi redireccionando cara ao turismo e cara ás políticas globalizadoras.
Así pois, dixemos adeus ao Ultramarinos El Dubres, á librería Galí fronte á que ten posado Valle-Inclán, á libraría Médica que visitaban os estudantes de Medicina, á histórica droguería Pérez Labarta ou ao lexendario restaurante Alameda que acollera tantas tertulias políticas e culturais. Hoxe no canto de debates, hai un Döner Kekab. No canto de libros, hai souvenirs de cunchas ou gaitas traídos da China; e no canto deses tendeiros que te atendían dende esa idiosincrasia tan propia, agora hai bares que colgan os seus carteis en idiomas alleos.
O PEQUENO COMERCIO QUE (SE) RESISTE
Mais hai quen aínda mantén as forzas. Algúns comercios emblemáticos, coa aura de perseveranza e profesionalidade que os fai engaiolantes, seguen hoxe en pé e reforzan a identidade de toda unha cidade. Ultramarinos Cepeda - na praza de Cervantes, antiga praza do Pan - é un deles. "É difícil resistir á competencia dos grandes, a xente marcha da zona vella, os apartamentos alúganse por tres ou catro días e a clientela fixa vaise reducindo" - José Luís Cepeda fala dende detrás dun mostrador de madeira dende o que leva atendendo á clientela case 60 anos - "Loitamos como podemos. Tampouco hai queixa".
Xastrería Pepecillo, Calzados Carmo, Confecciones Riande... E outros máis novos: a Libraría Lila de Lilith, Chan da Pólvora, a tenda de conservas Catrineta... A lista aínda é longa. Son comercios que rompen con estas tendencias que aquí fotografamos. Comercios que nos permiten exercer o noso dereito á cidade. Segundo o xeógrafo Xosé Constenla, "este dereito hai que loitalo e conquistalo. Non é algo que nos sexa dado e que non vaiamos perder. As corporacións financeiras tamén consideran que teñen dereito á cidade e os turistas tamén. Polo tanto, que dereito prevalece sobre o outro? No capitalismo, o do máis forte".
Fronte a isto, a vía para que sobreviva o pequeno comercio urbano, para Constenla, pasa por unha emancipación en clave de País, "nun xogo moi activo de corresponsabilidade e alianzas co rural próximo e con outras vilas e territorios". Na base popular, nos colectivos e comunidades, nos "vínculos emocionais que son quen de crear lugares" están as claves "fronte ás lóxicas do capitalismo". Di Constenla que "a militancia no local debe tecerse e contruír unha malla máis ampla" para que o pequeno comercio, e polo tanto, tamén as cidades, gocen de mellor saúde.
FUXIR DO MODELO "MARISCO E POLBO"
Aos agricultores e restauradores con proxectos propios e diferenciados tamén lles afecta a turistificación das cidades. Fuxir do modelo de carta que solicitan os visitantes implica un posicionamento. O Restaurante A Moa é un bo exemplo disto. Un dos seus fundadores, Manuel Fernández, teno claro: "non teño nin arroz nin polbo porque teño un proxecto e quero seguir defendéndoo. Se me meto niso podo seguir traballando e facendo cartos, pero este proxecto convertiríase nun simple medio para facer cartos". Dilemas semellantes teñen os agricultores da contorna que abastecen de produtos este tipo de locais. Por unha banda, o modelo macro que funciona na faceta turística colisiona coa agricultura minifundista. Pola outra, acontece que fóra deste circuíto gastronómico quedan unha morea de sabores e saberes: "calquera de nós sabemos que non só de pan, queixo e Tartas de Santiago nos alimentamos, e que non só iso é o que producimos. Para as que levamos un modelo de agricultura familiar... estamos listas!", retruca Carme Freire, produtora e comercializadora agrícola.
En definitiva, os turistas que veñen visitar a cidade provocan cambios nela, pero esas transformacións só as sofren quen habita sempre o lugar. Borramos historias de verdade por outras pasaxeiras. Creamos paisaxes sen contido e sen identidade propia. Producimos escenarios e esquecémonos do territorio, esoutra concepción de quen vive e traballa no lugar. "Cambiamos un mundo sen paisaxes por unhas paisaxes sen mundo" (Marc Badal, 2017).
