Os galegos, entre os que menos confían na información do Goberno central sobre a pandemia, segundo un estudo

A xestión da comunicación da pandemia de covid-19 por parte do Goberno central xerou máis desconfianza que certezas entre os cidadáns. Cando menos iso é o que se desprende dun estudo estatal sobre a percepción social da xestión gobernamental da información sobre a covid-19, no que os enquisados galegos se sitúan entre os máis desconfiados.

“A nosa primeira e máis básica observación é a apreciación negativa que teñen os cidadáns españois sobre a xestión comunicacional do Goberno durante a crise da covid-19”, destacan os autores do estudo, da Universidad de Salamanca e da Università degli Studi di Milano (Italia).

O estudo consistiu nunha enquisa a cidadáns entre 14 e 82 anos, de todos os territorios do Estado, durante novembro de 2020, mes no que se alcanzou o pico de casos diarios da segunda onda de covid-19 en España, antes de iniciarse a vacinación, a finais de decembro.

Isto, explican os investigadores, “permitiunos estudar a comunicación gobernamental, non só durante a primeira onda da pandemia na primavera de 2020, o momento máis duro para España, cun dos bloqueos máis fortes do mundo, senón tamén durante o verán, cando se suavizaron as restricións, e o outono, cando golpeou unha segunda onda, o cal confirmou que a pandemia era un problema a longo prazo”.

A calidade da información brindada polo Goberno español durante a pandemia considerouse “bastante baixa”

A avaliación da comunicación gobernamental durante a pandemia mediuse preguntando sobre o nivel de acordo –entre 1, totalmente en desacordo, e 5, totalmente de acordo– con sete afirmacións. Esas declaracións foron: 1) Os datos publicados son correctos. 2) O Goberno proporcionou información sobre a pandemia actual a tempo. 3) O Goberno está a facer un bo traballo informando sobre a prevención de pandemias nos diferentes medios. 4) Transmitiuse unha sensación de seguridade na rolda de prensa do Goberno sobre a pandemia. 5) Os políticos transmitiron maior seguridade á hora de dar a coñecer as estatísticas. 6) Os expertos transmitiron maior seguridade á hora de dar a coñecer as estatísticas. 7) A información proporcionouse de maneira oportuna, clara, comprensible e precisa.

En conxunto, a calidade da información brindada durante a pandemia considerouse “bastante baixa”, do mesmo xeito que a calidade dos medios utilizados para a transmisión desa información.

“Todos os ítems e indicadores da nosa investigación mostraron valores baixos; só a percepción sobre a seguridade transmitida polos expertos tivo unha apreciación lixeiramente mellor”, constatan os investigadores.

Detalladamente, “o nivel de desacordo é bastante forte en case todos os casos, e só cando a subministración de información se refire a expertos e non a políticos ou ao Goberno hai unha percepción menos negativa. Ao mesmo tempo, é a información proporcionada polos políticos a que se percibe de forma máis negativa”, engaden os autores do estudo.

Por sexos, non se observaron diferenzas significativas nas percepcións de homes e mulleres da comunicación da pandemia por parte do Goberno, de igual xeito que por idades e niveis educativos.

POR AUTONOMÍAS

Porén, si se observaron algunhas diferenzas entre comunidades autónomas no indicador de calidade da información e no ítem “Os datos publicados son correctos”, sendo Navarra onde houbo unha peor percepción e Baleares, coa mellor opinión.

Ademais, o enunciado “A información entregouse de forma oportuna, clara, comprensible e precisa” mostrou diferenzas significativas, sendo unha vez máis, Navarra a que mostrou o nivel máis baixo de acordo, “significativamente menor que Catalunya, Comunidade Valenciana e Madrid”, subliñan os investigadores.

Á pregunta sobre se os datos publicados son correctos, Galicia situouse como a segunda autonomía coa peor percepción sobre estes

No caso de Galicia, os resultados mostran que é a quinta comunidade autónoma na que os enquisados mostraron menos confianza na calidade da información. A desconfianza é mesmo maior respecto á declaración “Os datos publicados son correctos”, situándose Galicia como a segunda autonomía coa peor percepción sobre estes. Mentres que sobre a declaración “A información proporcionouse de forma oportuna, clara, comprensible e precisa”, aquí os enquisados galegos sitúanse como os décimos con peor valoración sobre o labor do Goberno central.

IDEOLOXÍA E POLARIZACIÓN

O estudo tamén revela que “a ideoloxía política foi un factor determinante” na percepción da información proporcionada polo Goberno central, de xeito que “as persoas cunha posición máis de esquerda tiñan unha imaxe máis positiva sobre a comunicación do Goberno”, formado por PSOE e Unidas Podemos.

“Desta forma, a calidade da información, a calidade dos medios utilizados para a transmisión desa información e a xestión da comunicación do Goberno durante a pandemia foron percibidas mellor por persoas con ideoloxías políticas de esquerda”, explican os expertos.

“De acordo coa nosa hipótese, a ideoloxía si xogou un papel relevante na confianza na comunicación gobernamental durante a pandemia, coas persoas situadas na esquerda do espectro político mostrando máis confianza na información brindada polo Goberno, formado por unha coalición de esquerda, que aqueles con ideas políticas máis dereitistas”, inciden os investigadores.

“Sorprendentemente, a polarización non xogou un papel significativo” na percepción da información gobernamental sobre a covid-19

Pola contra, e, segundo estes autores, “sorprendentemente, a polarización non xogou un papel significativo” na percepción da información gobernamental sobre a covid-19.

“A polarización, a pesar da súa presenza, non ofrece resultados similares para ambos os polos, especialmente no contexto dun goberno percibido como de extrema esquerda e, por tanto, parte desa polarización”, argúen.

En conxunto, os resultados do estudo mostran que a percepción foi negativa en todos os aspectos da xestión da comunicación realizada polo Executivo central: “O nivel de confianza na información que vén brindando o Goberno foi moi baixo, algo que puido afectar o nivel de cumprimento das normas ou, polo menos, reforzar a polarización afectiva. Todo isto pode conducir ao que poderiamos chamar «falta de comunicación política», unha forma de comunicación política influenciada por sentimentos  polarizados e a ameaza de desinformación con niveis de confianza moi reducidos”, explican os investigadores, que interpretan que “esta desconfianza se xeneralizou en toda a sociedade”.

O CONTROVERTIDO PAPEL DE FERNANDO SIMÓN

No estudo tamén apuntan á figura de Fernando Simón Soria, director do Centro de Coordinación de Alertas e Emerxencias Sanitarias do Ministerio de Sanidade, e portavoz do Goberno durante a pandemia, quen “tivo a responsabilidade de manter aos cidadáns españois informados durante este tempo co obxectivo de reducir a mala información e a desinformación”. Para estes autores, este tipo de estratexia foi “moi útil para afrontar a fase aguda da infodemia  [sobreabundancia de información] e aumentar a visibilidade das fontes oficiais, e ten como obxectivo restaurar a credibilidade do Goberno,  reconectando cos cidadáns”. Con todo, como recordan, Simón “converteuse nunha figura moi  polarizada”, criticada especialmente por partidos de dereita e extrema dereita.

Sobre a figura e o papel de Fernando Simón é moi crítico o profesor Carlos Elías, catedrático de Xornalismo na Universidad Carlos III de Madrid e experto en xornalismo científico. Segundo Elías, a Simón hai que recoñecerlle unha “loable experiencia como médico de ONG en África, pero cuestiona que “con ese currículo –sen produción científica– poida servir para unha estratexia comunicativa baseada en expertos científicos”, xa que, “aínda que pareza obvio, ás veces esquécese que un experto científico é quen ten produción científica propia, non un burócrata do Estado sen produción coñecida, e un científico de prestixio é aquel a quen os seus pares o recoñecen (en forma de citas, por exemplo)”.   

“A estratexia de comunicación estaba clara: ante a falta de pedigrí científico de Simón, optouse por convertelo en «celebrity»"

En opinión de Elías, “elixir un perfil como Simón no canto dun catedrático con produción propia e prestixio internacional non foi un tema trivial na estratexia do Goberno”.

“Ao ser Simón funcionario «médico do Estado» dunha unidade cuxo responsable elixe o Goberno, implica, ademais, que está sometido á autoridade xerárquica do Estado, máis que á verdade científica. O seu xefe non é a ciencia, senón o Estado español. E as súas opinións nunca son científicas ou técnicas, porque a súa función é sustentar a narrativa gobernamental de cada momento (como a dun diplomático de carreira, por exemplo)”, argúe Elías, quen considera que, como o resto do funcionariado do Estado español, Simón tamén “debe lealdade ao Goberno”. “É dicir, Simón ten que sustentar a narrativa do poder e, por tanto, fixo ben o seu traballo: tanto na crise do ébola (2014) onde defendeu a narrativa do PP, como coa da covid-19, onde defendeu a do Goberno PSOE-Unidas Podemos. Pero con el falla unha estratexia de parapetarse en expertos científicos e a ciencia perde moitísima credibilidade”.

Elías lembra, ademais, que esa “baixa cualificación, en termos de produción científica, de Fernando Simón, deu lugar a boatos, como que nin sequera tiña o MIR ou que non era doutor”, e que foron desmentidos, xa que “os médicos  pre-95 non necesitaban o MIR”.

Talvez no punto no que se mostra máis crítico o catedrático de xornalismo é no feito de que se convertese a Simón nunha sorte de “celebridade” mediática: “A estratexia de comunicación estaba clara: ante a falta de pedigrí científico de Simón, optouse por convertelo en «celebrity»; porque as celebrities inflúen na opinión pública e, quizais, se lles fai máis caso que a un científico”.  

Para Elías, esta é unha estratexia que “favorece ao poder, pero desprestixia a ciencia”.  

O catedrático da Universidad Carlos III de Madrid deixou plasmadas as súas duras críticas á estratexia comunicativa do Goberno español sobre a pandemia da covid-19 nun traballo de revisión no que carga contra a “elite política española”, que “segue pensando o que o ministro de Franco dixo na inauguración do CSIC en 1940: a ciencia é un poderoso instrumento posto ao servizo do Estado”, cando “para os científicos, a ciencia ten que estar ao servizo da verdade”. Por iso, conclúe,” se o Estado se pode aproveitar diso, ben; pero nunca pode estar ao servizo da propaganda política”.