Cando as luces das orquestras apagan: un sector "precario" e no que poucas sobreviven
As orquestras galegas, moi damnificadas tras 30 meses en branco, enfrontan agora, aínda que con demanda, un contexto económico adverso.
Por Europa Press / Redacción | SANTIAGO DE COMPOSTELA | 26/06/2022 | Actualizada ás 13:18
A piques de acabar o mes de xuño, moitos municipios e aldeas galegas xa celebraron --ou prepáranse para celebrar-- festas parroquiais, romarías e outros festexos similares, gran parte deles coas súas respectivas verbenas. Aínda que este era o transcorrer normal do verán en Galicia, a pandemia da Covid-19 paralizou "por completo" durante dous anos uno dos sectores que máis se vincula con Galicia.
Empresas e traballadores da verbena empezan agora a ver a luz ao final do túnel e, aínda que se mostran esperanzados, recoñecen tamén estar reticentes polo contexto económico actual, provocado pola crise do coronavirus e agravado pola guerra en Ucraína.
Con todo, coinciden en aplaudir a "brutal" resposta do público galego, sobre todo o máis mozo, e confirman que hai demanda. "A resposta está a ser fantástica, hai máis xente que nunca. Pero haberá que ver se isto se sostén no tempo ou se é o furor de estar encerrados tanto tempo", comenta a Europa Press Nico Marrero, da Asociación de Orquestras de Galicia.
Aínda que prefire ser positivo -- "en comparación ao ano pasado, isto é fantástico, sobre todo o que vén para xullo, agosto e setembro"--, Marrero alberga dúbidas da saúde real da verbena galega. "Os números son relativos. A cantidade de traballo pode ser enganosa porque a realidade é que hai menos formacións para as datas que existen. Quedaron orquestras polo camiño, e non poucas", explica.
"FALTA SEGURIDADE NUN SECTOR XA INESTABLE"
Coinciden as fontes desta reportaxe en apuntar que "o que non hai é oferta", unha situación na que se mestura a falta de persoal, a subida de prezos e os efectos da pandemia. Os traballadores acusan a falta de seguridade nun sector xa de seu inestable. Se antes se traballaban catro ou seis meses e "se estiraba" o diñeiro que se recadaba durante a tempada para vivir o resto do ano, "agora o que se consegue en catro ou seis meses igual dá para vivir oito".
O secretario da Asociación de Empresarios da Música da Verbena Galega (Asevega), Pablo Franco, discrepa na falta de persoal porque "sendo Galicia unha potencia a nivel verbena, se non hai músicos aquí, virán doutros lugares". Si asegura que hai "moito traballo e poucas orquestras".
"Máis da metade das orquestras que estaban en marcha antes da pandemia non puideron sobrevivir. O problema é que todo o mundo quere facer a verbena o sábado, o 15 de agosto e o 25 de xullo. E así, hai moita xente que vai quedar sen orquestra", argumenta.
CUSTOS DIFÍCILES DE ASUMIR
Ao que todos apuntan é a unha falta de empresarios --máis que de músicos-- e ás dificultades económicas que enfrontan agora. "Non temos empresarios con capacidade de investir. Hai situacións tan tristes como que moita xente ten o seu escenario para saír pero non ten a capacidade financeira de pór ao día a ITV ou os seguros", lamenta Franco.
O portavoz da Asociación de Músicos e Profesionais do Espectáculo de Galicia (Amproega), Carlos Ferrant, cualificou a situación de "precaria". "Levan dous anos sen gañar un céntimo, co material parado, deteriorándose. Non todo o mundo está en situación de afrontar o reinicio da actividade", comenta.
A isto hai que sumarlle a idiosincrasia da propia verbena galega con, entre outras características, grandes infraestruturas que, ademais de custosas, "hai que montar, e é complicado sen persoal". Forman parte destas montaxes os tráileres ou camións que acollen os escenarios e que necesitan grandes cantidades de combustible. Vistos os prezos destes, explican, moitas optaron por reducir o número de tráileres --"as que tiñan tres, igual un ou dous"--.
ADAPTACIÓN "PERIGOSA" AO CONTEXTO ACTUAL
"Hai que adaptar o negocio á situación actual", asegura Nico Marrero. Unha situación aínda máis voluble que fomenta a aparición de novos fenómenos, "antes impensables na verbena galega" e que moitos ven con preocupación. Explica que dun tempo para aquí están a aparecer o que se coñece como orquestras de fin de semana; formacións que, ao limitar as súas actuacións ao sábado e domingo --en ocasións os venres-- permiten que os seus integrantes poidan compaxinar a súa actividade con outros empregos.
Coa escusa deste contexto, lamenta Ferrant, tamén empezan a proliferar agrupacións que reducen ao máximo os seus integrantes --onde priman as gravacións--, co que resulta máis barata a súa contratación. Isto, con todo, é unha "fraude", opina o portavoz de Amproega. "Unha orquestra sen músicos non é unha orquestra; é calquera cousa menos iso. Pero una con músicos, claro, tan barata non pode ser", apunta Ferrant, que critica que sexa o propio sector o que fomenta este tipo de prácticas.
Nisto influíu a situación á que se enfrontan agora as comisións de festas, grandes organizadoras e responsables das verbenas. "Moitas quedaron atrás, principalmente por motivos económicos", comenta Nico. Coincide Amproega, que sinala que "non hai o diñeiro que había antes; a situación é complicada".
AS AXUDAS DA XUNTA, "BENVIDAS PERO INSUFICIENTES"
As tres asociacións consultadas por Europa Press reprobaron a xestión autonómica do sector durante a pandemia. "O sector sempre estivo moi abandonado, autoxestionándose dunha forma regular", concede Amproega. E nesta situación, "a pandemia, que ninguén esperaba, afectou brutalmente".
"Pecháronnos completamente. Non tiñamos aforamentos, como outros sectores. Estivemos dous anos e medio totalmente en branco porque, cando se declarou o estado de alarma, estabamos ademais neses meses do ano aos que nos referimos como malos", explicou Nico, que asevera que o da verbena "foi o sector máis castigado".
O responsable de Amproega vai un pouco máis aló e asegura que se lles deixou morrer, "sen máis". "Un sector con tanta relevancia cultural e económica. Imaxina Galicia sen festas!", interpela. Aínda que é certo que a Xunta de Galicia aprobou durante a pandemia liñas de axuda para o sector das verbenas, todos deslizan ou aseguran que non foron suficientes, "aínda que sempre sexan benvidas".
Franco comenta que estas subvencións funcionaron como "unha UVI", xa que foron expostas para "empresas que estaban ben e era viable que puidesen sobrevivir á pandemia". "A esas compañías mantívoas con respiración asistida toda a pandemia e son as que agora están a funcionar", comenta.
Matiza ademais que toda aquela empresa que tivese unha débeda con Facenda, coa Seguridade Social ou coa Atriga non podía optar ás axudas, polo que foron "excepcionalmente limitadas". Nesta liña tamén se expresou Ferrant, aínda que de forma máis contundente. Afirma que as axudas foron "máis ben míseras", cunhas condicións de acceso "que as facían practicamente inviables".
Segundo os rexistros de Amproega, das máis de 5.000 persoas que viven do espectáculo, "unhas 200 escasas puideron acceder ás subvencións, o que é miserable", insiste Ferrant.
Así, e pese ao optimismo que lles inxecta o fervor co que o público acolleu as primeiras verbenas da tempada, inciden no complicado do futuro. "Frear é moi sinxelo. Apertas un botón e paralízalo todo, pero activalo é moito máis laborioso. Se se xestiona como se está xestionando agora, isto non vai por bo camiño. A este paso non haberá nin a metade do pouco que queda", conclúe Ferrant.
