O camiño á invisibilidade

Con frecuencia a verdade encóntrase nos paradoxos. Nesta primeira quincena do século 21, estamos máis visibles que nunca debido a plataformas dixitais como facebook e YouTube, pero de cara ao futuro semella que podemos quedar máis desaparecidos que alguén de séculos pasados.

 

Isto é así a causa das atractivas novas tecnoloxías que acaban de entrar nas nosas vidas. Os teléfonos móbiles poden ser moi útiles e valiosos, por exemplo en situacións de emerxencia, pero tamén nos separan. Por todas partes vemos xente mirando para abaixo ao seu móbil. A unión que establecen amosa a triste realidade da soidade, con todos esperando con ansia unha mensaxe, un comentario ou un “me gusta”. 

 

O uso masivo a nivel mundial dese medeiro de información que é a wikipedia, facendo obsoletas en certa medida a algunhas enciclopedias, restará en breve orixinalidade e variedade aos estudantes, profesores, investigadores, e amantes da cultura de todo o mundo, convertendo en uniforme – e en ocasións errónea - a que se considera como verdade oficial sobre calquera tema, animal, lugar, concepto ou persoa.

 

Da mesma maneira, os libros electrónicos dan e quitan. Dan a oportunidade de ter centos de obras a man e nun espazo reducido, pero aparte de tal vez facer dano á vista, quitan moitos detalles importantes: os ulidos particulares, os apuntamentos e comentarios nas marxes, a posibilidade de emprestar ou regalar un libro. E que libros quedan dos pais para os fillos? O encanto das vellas edicións, en libros que as nais e os pais tocaron e experimentaron, todo iso queda cambiado por metal e cristal, dous materiais que, como se ve no novo aeroporto de Santiago, non transmiten precisamente moito calor e acollemento.

 

Outro tanto acontece coa progresiva desaparición das cartas de correo. Claro que dá preguiza escribilas tendo a opción de comunicarse por escrito na rede, obtendo a resposta ó momento e mesmo contando coa posibilidade de tanto ver como escoitar á outra persoa. Pero todos eses comunicados – a non ser que exista un monstruoso ente, ó estilo do Gran Irmán de George Orwell no libro 1984, que controle en secreto o que enviamos ao ciberespacio – quedan perdidos para sempre. Os fillos, netos e descendentes nunca poderán ler sobre as emocións e os eventos nas vidas dos seus pais e antepasados. Tampouco o poderán facer os biógrafos e historiadores nos casos de persoeiros destacados, perdendo así fontes de primeira man. E nós mesmos, sen caer no fetichismo, quedamos sen fotos e sen cartas de amor que a persoa amada bicou en papeis que tal vez gardan a marca de auga dunha bágoa.

 

Estou a ler cartas que amigos mariñeiros coma el enviaban ao meu pai Manuel Torrado Escurís (1 abril 1922 – 11 febreiro 2015) nos anos 50. Son cartas reveladoras e emotivas que constitúen unha intrahistoria da emigración. Agora que hai programas televisivos de éxito sobre españois e galegos no mundo nos cales adoitan aparecer casos prósperos xa se desvelou algo do misterio que os tópicos do sufrimento escondían. Un emigrante non se dedicaba só a traballar, comer  e durmir. Na película Titanic aparece un baile na zona dos pasaxeiros humildes. Buscar a felicidade nesta vida que asesta tantos golpes é unha característica humana, e así dentro das cartas pódese ler que xunto coas descricións de soldos e condicións laborais tamén se anotaba o número de cines e bailes dun lugar da emigración determinado. 

 

Xorden para a reflexión dúas cuestións. Unha é sobre que representa para unha terra que a enerxía e o talento de moitos vaia para outro país, e a outra é sobre os límites da intimidade e a natureza confidencial das misivas. Son temas para tratar con prudencia, respecto e delicadeza. É certo que poden encontrarse nos relatos da emigración casos de racismo, pobreza, humillación ou abusos diversos. Aínda así, son problemas menos graves ca os que retrata nas zonas marxinadas do noso mundo actual, con imaxes de aterradora beleza, o mestre fotógrafo do Brasil Sebastiao Salgado.

 

En suma, parece que serán precisas profundas reflexións sobre o uso dos avances tecnolóxicos no noso paso por este mundo. Amizades que non son tales, riquezas e comodidades que non nos fan máis felices, excesos de información que non deixan respirar ó cerebro, degradación do erotismo, histérico afán de velocidade, impedimentos indirectos para fomentar o esforzo persoal e reducións de postos de traballo: son estes algúns dos lastres que poden traer os excesos da dependencia tecnolóxica cando cumpre, como sempre, valorar a luz, o coñecemento, o pensamento, a beleza, o amor, o cariño, a empatía, a solidariedade e a verdade que son parte da esencia ideal do ser humano.