Os letrados do Tribunal Constitucional conclúen que as comunidades están lexitimadas para recorrer a amnistía

Os informes elaborados polos letrados do Tribunal Constitucional (TC) para determinar se as comunidades autónomas están lexitimadas para recorrer a lei de amnistía conclúen que si o están, despexando así o camiño ás impugnacións presentadas polas rexións gobernadas polo PP e o Goberno socialista de Emiliano García Page en Castela-A Mancha, segundo informan fontes xurídicas a Europa Press.

O presidente do TC, Cándido Conde-Pumpido, encargou a un grupo de catro letrados da corte de garantías que elaborasen un estudo sobre a lexitimación das comunidades autónomas para impugnar a amnistía, co obxectivo de que esta cuestión quedase resolta con carácter xeral para os 15 recursos de inconstitucionalidade presentados polos gobernos e asembleas rexionais. As fontes consultadas indican que este informe se pronunciou a favor da lexitimación dos territorios, mesma conclusión á que chegou o letrado adscrito a Laura Díez, a maxistrada relatora do primeiro recurso de inconstitucionalidade presentado por unha comunidade autónoma (o das Cortes de Aragón), no seu propio informe, o que se emite habitualmente.

Con estes dous informes, o Pleno decidirá a próxima semana sobre a admisibilidade do recurso asinado polas Cortes de Aragón. Fontes da corte de garantías avanzan que os maxistrados o admitirán a trámite, marcando así o camiño aos outros 14 recursos presentados polas comunidades autónomas. Anteriormente, os maxistrados admitiron a trámite a cuestión de inconstitucionalidade presentada polo Tribunal Supremo (TS) e o recurso asinado por deputados e senadores do Partido Popular. En total, contra a amnistía presentáronse catro cuestións (a do TS e tres do Tribunal Superior de Xustiza de Cataluña) e 16 recursos: o rexistrado polo PP, o de Castela-A Mancha e os de Cantabria, Madrid, Galicia, Murcia, Andalucía, Valencia, Castela e León, A Rioxa, Estremadura e Baleares.

Tribunal Constitucional | Fonte: CAIB - Arquivo

UNHA INTERPRETACIÓN FLEXIBLE

O informe encargado por Conde-Pumpido explica que "o concepto de lexitimación é un dos máis debatidos e discutidos na doutrina procesalista, afirmándose a dificultade de elaborar unha teoría xeral da lexitimación, pois se trataría da teoría nun proceso 'xeral' (arquetípico, cabería dicir) inexistente, debendo por tanto o estudioso limitarse á máis modesta tarefa de elaborar a propia de cada un das ordes xurisdicionais". Céntrase por tanto nos procesos constitucionais, onde parte da premisa doctrinal de que o TC "non pode nin debe acoller lexitimacións procesuais que non proveñan directamente da Constitución". E lembra que no seu artigo 162 establece "taxativamente" quen poden interpor recursos de inconstitucionalidade e amparo, mentres que para os demais procesos constitucionais remítese á Lei Orgánica do Tribunal Constitucional (LOTC).

Os letrados precisan que o artigo 162.1.a) da Constitución establece que están lexitimados para interpor o recurso de inconstitucionalidade "o presidente do Goberno, o Defensor do Pobo, 50 deputados, 50 senadores, os órganos colexiados executivos das comunidades autónomas e, no seu caso, as asembleas das mesmas". Non entanto, matizan que "esta previsión constitucional concretouse no artigo 32 da LOTC, precepto cuxo apartado 2 precisou que a legitimación activa dos órganos colexiados executivos das comunidades autónomas e das asembleas lexislativas destas o é exclusivamente para interpor o recurso de inconstitucionalidade contra as leis, disposicións ou actos con forza de lei do Estado que poidan afectar ao seu propio ámbito de autonomía".

Para os catro letrados, esta limitación contemplada na LOTC "non pode ser interpretada de forma restritiva, senón a favor do recoñecemento da lexitimación". Así, entenden que non se trata de denunciar a vulneración dunha competencia autonómica, nin de defendela, senón de que haxa "un punto de conexión material entre a lei estatal e o ámbito competencial autonómico". "Desta maneira, os executivos e parlamentos das comunidades autónomas están lexitimados para interpor recurso de inconstitucionalidade fronte a leis estatais en todos os casos nos que exista unha mínima conexión coa actividade da comunidade autónoma", indican.

PARA A "DEFENSA INSTITUCIONAL"

O informe sinala que "o requisito da afectación da lei ao propio ámbito de autonomía" tamén se interpretou de forma flexible. "Non se identifica coa defensa das propias competencias, senón que ten un alcance de defensa institucional máis amplo e coherente coa propia natureza do recurso de inconstitucionalidade, que non ten por obxecto reivindicar unha competencia, senón depurar o ordenamento xurídico de normas inconstitucionais", aclara.

Así, sostén que "a lexitimación dos gobernos e parlamentos das comunidades autónomas para interpor recurso de inconstitucionalidade contra leis estatais non o é tanto para a preservación ou delimitación do propio ámbito competencial, como para a depuración obxectiva do ordenamento mediante a invalidación da norma inconstitucional". En concreto, destaca que "o Tribunal Constitucional recoñeceu lexitimación ás comunidades autónomas naqueles supostos nos que o punto de conexión constitúeno regulacións que afectan á arquitectura constitucional do Estado, isto é, á armazón institucional constitucionalmente previsto e ao sistema de principios e valores que lle son inherentes".

A xuízo dos letrados asinantes, "resulta patente que as medidas que se adoptaron afectan e involucran a todas as comunidades autónomas polo que resulta inescusable vincular os anteriores puntos de conexión de carácter material co contido da propia lei coa finalidade de recoñecerlles lexitimación para impugnar a Lei Orgánica 1/2024" de amnistía. A iso suman que os recursos de inconstitucionalidade alegan que, "ao establecer a exención da responsabilidade contable a través da Lei Orgánica 1/2024, o lexislador estatal estar a atribuír a competencia para dispor de créditos ou fondos de titularidade autonómica, vulnerando con iso a súa autonomía financeira", co que estiman que "concorre o interese na defensa do ámbito propio de autonomía".