As primeiras obras de Antonio Fraguas antes do franquismo, recollidas nunha edición do Consello da Cultura Galega
Unha ruta virtual elaborada polo recolle case 40 puntos que trazan unha traxectoria pola vida e obra do autor.
Por E.P. | SANTIAGO DE COMPOSTELA | 10/05/2019 | Actualizada ás 14:11
O Consello da Cultura Galega (CCG) publicou unha edición facsímile con 500 exemplares na que recupera o catro primeiros traballos como etnógrafo de Antonio Fraguas (1905-1999), o autor homenaxeado con motivo das Letras Galegas de 2019.
En rolda de prensa en Santiago, a presidenta do Consello da Cultura Galega, Rosario Álvarez, explicou que se quixo "pór o acento" nos seus primeiros traballos etnográficos en galego, "antes do drama persoal e colectivo" que supuxo o alzamento franquista, a Guerra Civil e a posterior represión que padeceu o mestre e escritor de Cotobade, que supuxo "a interrupción da vida e os soños de tantos".
Este catro pezas, elaboradas entre 1930 e 1932, na súa etapa inicial de pertenza ao Seminario de Estudos Galegos son: 'Ou entroido nas terras do Sul de Cotobade', 'Ou culto ós mortos', 'Do folk-lore de Aremeses-Listanco' e 'As lêndas dá Fonte Pormás'.
Nesta presentación tamén tomou a palabra o presidente do padroado do Museo do Pobo Galego e da Fundación Antonio Fraguas, o historiador Xusto Beramendi, quen mostrou a súa "satisfacción" por esta "fermosa" edición. Así mesmo, remarcou a "sintonía" entre diversas institucións que permitirán actos como o simposio que se celebrará en novembro (en colaboración entre a RAG, CCG e Museo do Pobo Galego). O encargado de presentar esta edición foi Clodio González Pérez (autor do estudo crítico e biográfico), quen coñeceu a Antonio Fraguas e compartiu proxectos na desaparecida Sección de Antropoloxía Cultural do CCG.
Clodio González trazou un percorrido pola biografía de Fraguas, sobre o que lembrou como se "espertou o seu interese por Galicia" na súa mocidade en Pontevedra antes de comezar a estudar en Santiago, cun gran compromiso co galego, a quen marcou na súa traxectoria vital a figura de Antón Losada Diéguez. A esta presentación tamén acudiron tres familiares de Fraguas, como José Carlos Fraguas, sobriño do autor.
PEZAS
Segundo explica o Consello da Cultura Galega, 'Ou entroido nas terras do Sul de Cotobade', de 1930, marca o punto de inicio das publicacións etnográficas de Fraguas e sobre a súa terra natal, con tradicións de entroidos xa desaparecidas.
En 'Ou culto ós mortos' hai crenzas, lendas e devanditos de Loureiros, que pronunciou nunha conferencia no Ateneo de Vigo. En 'Do folk-lore de Aremeses-Listanco' fai unha homenaxe á terra da súa nai, a aldea de Listanco, na parroquia de Armeses, con trabalinguas e un cancionero. Finalmente, en 'As lêndas dá Fonte Pormás' fai un percorrido polo seu saber sobre as fontes a partir do punto de partida da fonte situada na Castañeda, no Concello de Arzúa.
'ROTEIRO FRAGUAS'
Pola súa banda, nesta presentación o profesor Manuel Gago deu a coñecer o 'Roteiro Fraguas', unha ruta virtual con case 40 puntos "moi ambiciosa" polo interior da provincia de Pontevedra e o occidente da de Ourense, elaborada co coñecemento de Clodio González Pérez sobre a traxectoria vital e da obra do autor.
Gago explicou que non só figuran os espazos que poidan ser máis "previsibles" na súa biografía, senón espazos singulares "menos coñecidos" e achegados por Clodio González. Percórrense ríos, camiños e tradicións de lugares como o mosteiro de San Pedro de Tenorio (Cotobade), Terra de Montes ou Beariz.
REPRESIÓN
Esta edición facsímile recolle os traballos que realizou Fraguas antes de sufrir na súa pel as consecuencias do alzamento militar. O profesor refuxiouse na súa parroquia de Loureiro, escondéndose nos montes, e volvendo a casa cando a súa nai acendía un farol nunha das xanelas, segundo relata Clodio González na biografía publicada pola Academia na súa web. A pesar diso, os seguidores do novo réxime franquista atopárono.
"Foi unha etapa moi dura e moi difícil para el. Escapou ao monte por medo, e estaban a matar a xente, que logo aparecía nas cunetas", lembraba en conversación con Europa Press Malores Villanueva, escritora da biografía que publica a Editorial Galaxia sobre Fraguas. Un día que regresaba para facer os exames de recuperación os seguidores fascistas buscárono e humillárono publicamente, obrigándoo a cantar a 'Cara ao sol', facéndolle beber aceite de ricino e a limpar as pintadas a favor do Estatuto coas súas propias mans.
A represión continuou tras a depuración do seu cargo, que lle impediu impartir docencia durante dous anos e a empezar de novo. A pesar diso, o franquismo non conseguiu dobregar a súa vocación docente, e nos anos 50 conseguiu recuperar a cátedra de foina apartado "inxustamente".
