Hai homofobia e transfobia entre os mestres galegos de Infantil e Primaria?

As actitudes dos profesores cara á diversidade de xénero e sexual xogan un papel crucial na educación dos máis novos, configurando en particular a experiencia escolar dos nenos e mozos LGBT+ . Por isto, investigadores da Facultade de Educación da Universidade da Coruña realizaron unha enquisa a profesorado de Educación Infantil e Primaria (182, en total) e estudantes universitarios que cursan estas titulacións (1.133) en Galicia, para analizar as actitudes transfóbicas e homófobas, e a súa relación con outras variables profesionais e académicas, como anos de experiencia ou de estudos, especialización ou programa de grao e lugar de traballo ou estudo.

Os resultados, din, “mostraron que os profesores en exercicio xeralmente mostran actitudes menos tolerantes que os estudantes que se preparan para ser mestres, aínda que a tolerancia aumenta co número de anos de experiencia docente”.

Nos resultados da enquisa tamén atoparon diferenzas entre os estudantes segundo o seu curso de estudos, de xeito que “os que se preparan para a docencia no nivel de Educación Infantil mostran actitudes máis positivas”, explican.

Tamén observaron diferenzas en función da localización do campus universitario, “o que suxire que o deseño do programa e o contexto sociocultural local poden ser factores contribuíntes”, expoñen os autores deste estudo.

“Os profesores xogan un papel crucial na redución das desigualdades sociais, aínda que quizais non estean preparados para abordar a homofobia ou a transfobia nas súas escolas”

Como lembran estes expertos, “a institución escolar é un axente socializador clave, con gran potencial para promover a igualdade social ou reforzar estereotipos que poden derivar en discriminación”. Nesta liña, engaden: “Os profesores xogan un papel crucial na redución das desigualdades sociais, aínda que quizais non estean preparados para abordar a homofobia ou a transfobia nas súas escolas”. É máis, como apuntan algúns estudos previos que recollen estes investigadores, “a investigación demostrou que eles mesmos [os profesores] poden ter este tipo de prexuízos”.

Por todo isto, formularon dúas preguntas para resolver na súa investigación: que actitudes teñen os profesores, activos e en formación, con respecto á transfobia e á homofobia e como varían estas actitudes con outras variables profesionais e académicas, como os anos de experiencia ou estudos, a titulación ou especialización e o lugar de traballo ou estudo.

Para tentar dar resposta a isto, seleccionaron 1.315 enquisados, utilizando como criterios de inclusión o profesorado en exercicio de Educación Infantil e Primaria (182) e o alumnado que cursa estas titulacións nas tres universidades galegas (1.133). Todos os participantes tiñan entre 18 e 64 anos no momento do estudo, que se realizou de abril a xuño de 2018. A maioría dos participantes identificáronse como heterosexuais (91 %), mentres que moi poucos afirmaron orientacións sexuais homosexuais, bisexuais ou indefinidas. Case todos (91%) identificáronse como cisxénero, na súa maioría mulleres (82%).

A enquisa foi deseñada para dez ítems que miden o grao de homofobia e transfobia en cinco áreas: (1) Aspectos cognitivos relativos ás causas da homosexualidade, (2) Aspectos emocionais da homosexualidade en proximidade social, (3) Aspectos educativos, (4) Percepcións das realidades sociais e persoais das persoas homosexuais e (5) Percepcións dos movementos sociais e da “escena” gai. A puntuación máxima representaba o nivel máis alto posible de homofilia (actitudes positivas), mentres que unha puntuación de 0 indicaba o nivel máximo de homofobia (actitudes negativas).

MENOS FOBIA CON MÁIS ANOS DE DOCENCIA

Tras aplicar a enquisa e analizar os resultados, comprobaron que, en canto á homofobia, existen “diferenzas estatisticamente significativas” entre os dous grupos en dous dos cinco ámbitos, “especialmente nos aspectos emocionais da homosexualidade en proximidade social e os aspectos educativos”, detallan os investigadores, que clarifican: “O alumnado obtivo unha puntuación media máis alta nos ítems que miden estes aspectos”.

En canto á transfobia, os aspectos educativos e os cognitivos obtiveron “puntuacións estatisticamente significativas máis altas”. “Do mesmo xeito que coas medidas de homofobia, a puntuación media dos estudantes foi superior á do profesorado en exercicio”, expoñen os autores do estudo.

Os profesores con máis experiencia  mostran maior grao de filia cara á homosexualidade e transexualidade que os que teñen menos anos de docencia

Despois, analizouse o grao de experiencia profesional dos profesores en exercicio, medido en anos. O que observaron foi que existen “diferenzas estatisticamente significativas en homofobia e transfobia dependendo do número de anos de experiencia docente”. Concretamente no que respecta á homofobia, as análises realizadas mostraron un maior grao de filia entre aqueles con 21-25 anos de experiencia, en comparación cos grupos con 1-5 e 6-10 anos de experiencia docente; para o grupo con máis de 25 anos de experiencia, en comparación cos grupos con menos de 10 anos; e para o grupo con 16-20 anos de experiencia,en comparación co grupo con 1-5 anos.

“Noutras palabras, en xeral, os profesores con máis experiencia profesional mostraron maior grao de filia cara á homosexualidade que os que levaban menos anos dando clase”, valoran.

Para a transfobia, os profesores que demostraron maiores graos de filia tamén son os do grupo con máis de 25 anos de experiencia), en comparación cos dos grupos con 1–5, 6–10 e 16-20 anos de experiencia.

Outro resultado destacado polos autores é o feito de que “cantos máis anos de experiencia ten un profesor, máis altos niveis de filia mostra en termos de aspectos emocionais e percepcións dos movementos sociais homosexuais e da escena gai”. Menres que para a transfobia só se detectaron “diferenzas estatisticamente significativas para a área de aspectos emocionais” entre o grupo con máis experiencia e os que menos teñen.

Por outra banda, no caso dos profesores en exercicio, non atoparon diferenzas significativas con respecto á zona xeográfica na que traballan nin ao nivel no que imparten docencia (Educación Infantil ou Primaria).

Pola contra, entre os que se están formando para ser mestres, e tendo en conta que estudaban Educación Infantil, Educación Primaria ou unha dobre titulación, os resultados revelaron “diferenzas estatisticamente significativas” nos os aspectos emocionais e nos educativos. “No primeiro caso, os que cursan Educación Infantil obtiveron a maior puntuación, seguidos dos que cursan unha dobre titulación e, despois, están os de Educación Primaria. Non obstante, en aspectos educativos, mentres que tamén aquí o alumnado de Educación Infantil obtivo a maior puntuación, seguíronlle os que cursan Educación Primaria, ocupando o último lugar o alumnado de dobre titulación”, explican. Mesmos resultados foron obtidos para a proba de transfobia.

Para determinar se existen diferenzas estatisticamente significativas asociadas ao lugar onde se forman os futuros profesores (campus da Coruña, Lugo, Ourense, Pontevedra e Santiago de Compostela, para a homofobia observáronse diferenzas nas percepcións da realidade social e persoal e nos aspectos emocionais e educativos.

“As puntuacións máis altas do primeiro destes tres aspectos corresponderon aos estudantes que estudan en Santiago de Compostela, seguidos dos que estudan en Lugo, Ourense, Pontevedra e A Coruña. En Aspectos emocionais, os estudantes que estudan en Santiago de Compostela volveron ser os máis altos, seguidos, por orde decrecente, dos da Coruña, Pontevedra, Ourense e Lugo. Este patrón repetiuse para os aspectos educativos”, detallan os autores do estudo.

“O profesorado debe estar preparado para deseñar e aplicar un currículo que sexa cientificamente correcto e socialmente xusto”

Para a transfobia, as diferenzas estatisticamente significativas que atoparon foron os aspectos emocionais e educativos: “De novo, os estudantes que estudan en Santiago de Compostela obtiveron a mellor puntuación en ambos os aspectos. No primeiro caso seguíronlles por orde descendente os de Lugo, A Coruña, Pontevedra e Ourense, e no segundo, a orde foi Ourense, A Coruña, Pontevedra e despois Lugo”, aportan.

Por último, non atoparon diferenzas significativas en homofobia ou transfobia para os anos de estudo, é dicir, entre os estudantes que estaban matriculados do primeiro ao cuarto curso académico.

DOCENTES EN ACTIVO VS EN FORMACIÓN

En resumo, os resultados da enquisa entre o profesorado en exercicio “apuntan a unha tendencia xeral que favorece a experiencia: os que levan máis anos dando clase mostran actitudes menos homofóbicas e transfóbicas que os máis novos na profesión” É máis: os resultados obtidos para a área específica dos aspectos emocionais mostran “unha relación especialmente forte entre menos experiencia e transfobia e homofobia”, apuntan.

Para os autores do estudo é substancial a comparación cos datos do profesorado en formación, xa que “as tendencias presentan un curioso contraste”. “Os estudantes, en xeral, mostraron niveis máis baixos de actitudes negativas, o que suxire unha diferenza xeracional global entre estes dous grupos. Polo tanto, mentres os estudantes, que en xeral son máis novos que os profesores en exercicio, mostran actitudes máis tolerantes, as actitudes dos profesores parecen mellorar coa idade, ou polo menos cos anos de experiencia docente”, describen.

Os investigadores da Universidade da Coruña consideran, con base a estes resultados, que “o profesorado debe estar preparado para deseñar e aplicar un currículo que sexa cientificamente correcto e socialmente xusto”, o cal, din, “significa simplemente ter en conta a diversidade humana sen excluír, por razóns de prexuízos, ignorancia ou malentendidos, as moitas formas en que as persoas experimentan e expresan a identidade sexual e de xénero”.

Os resultados deste estudo veñen de publicarse agora na revista científica internacional American Journal of Sexuality Education.

MEDIDAS EN GALICIA

Galicia conta cun plan específico de educación dirixido á prevención e detección do acoso  homofóbico e  transfóbico, incluído no Plan de Convivencia, na prevención, detección e tratamento do acoso escolar.

Existen, ademais, protocolos para a prevención e detección do acoso  homofóbico e  transfóbico, dentro do protocolo de prevención, detección e tratamento do acoso escolar e  ciberacoso expresamente previsto na Lei galega 4/2011, do 30 de xuño, de convivencia e participación da comunidade educativa.

Galicia conta cunha lei "pola igualdade de trato e a non discriminación de lesbianas, gais, transexuais, bisexuais e intersexuais"

Por outro lado, tamén existen plans anuais de formación para o persoal docente e Galicia ten a Lei 2/2014, do 14 de abril “pola igualdade de trato e a non discriminación de lesbianas, gais, transexuais, bisexuais e intersexuais en Galicia, cuxo Capítulo V recolle as “medidas no ámbito da educación”.

No seu Artigo 22 establécese a “inclusión da realidade LGTBI nos plans de estudos”, de xeito que se incorpora “a realidade homosexual, bisexual, transexual, transxénero e intersexual nos contidos transversais de formación de todo o alumnado de Galicia naquelas materias en que sexa procedente” e se anima a “visibilizar na educación os diferentes modelos de familia”.

O Artigo 23, sobre “actitudes”, marca que “a Administración educativa galega, en colaboración co departamento competente en materia de igualdade, fomentará a realización de actividades dirixidas á comunidade escolar para a prevención de actitudes e comportamentos discriminatorios pola orientación sexual ou a identidade de xénero”.

Mentres que o Artigo 24, sobre “formación do persoal docente”, indica que “se establecerán actividades de formación para o persoal docente existente” e “incorporarase a realidade LGTBI e os distintos modelos de familia aos cursos e másters de formación do futuro persoal docente e aos plans de estudos das titulacións de Educación Social, Maxisterio, Pedagoxía, Psicoloxía e Dereito”.