Feminismo anónimo

«Non foi ata o día de hoxe que lle contei a alguén que a meu pai o mataran, sabes?»

Son as tres da mañá dunha noite de inverno no Ferrol. O nordés fai golpear bruscamente as

contras da ventá do cuarto do matrimonio de Ramón e Teresa. Rapidamente Ramón érguese

da cama e alcanza o revólver que colgaba xunto co resto do seu uniforme cor oliva do armario

do cuarto. «Que pasa?» Pregunta Teresa alarmada. Ramón restitúe a arma na funda xusto

antes que Teresa acenda a luz. «Nada, volve durmir. Vou mirar se espertaron as nenas». Dúas

semanas máis tarde Ramón é detido e fusilado. Era un militar no exército franquista que

realizaba labores de espionaxe para o goberno inglés, corría o ano 1944. Na casa quedan a

súa muller e dúas fillas, a máis pequena, de catro anos chamáse Clara.

Hoxe, Clara ten case oitenta anos, abre a porta da súa casa de Compostela. Viste uns

vaqueiros e un xersei vermello, invitanos a pasar e senta na poltrona da súa sala e comeza a

pelar unha mazá.

Clara pasou os primeiros anos da súa vida no Ferrol do nacionalcatolicismo. Eran tempos de

penurias, e máis para as familias dos represaliados. «Pasamos tempos duros: recordo

algúnhas veces, que miña nai, repartía un ovo entre miña irmá e eu, ela quedaba sen comer».

A nai de Clara abriu unha escola na casa, onde lle ensinaba aos nenos do barrio a ler, escribir

e máis as nocións básicas de matemáticas. Con sete anos Clara caeu enferma e os médicos

recomendáronlle aire fresco e campo asique Teresa mandouna a Asturias a vivir coa familia

paterna.

A montaña asturiana tróuxolle a Clara outra visión do mundo, onde o franquismo do hermético

Ferrol se facía menos abafante. Alí os adultos da súa familia non iban a misa, un

comportamento arriscado na época.

«Na miña familia estiveron presos todos. Meu avó estivo só tres meses pero perdeu o emprego na fábrica, recórdoo como un home forte e duro pero de gran corazón. Queríame moito. Eu chorei cando morreu Franco, chorei porque meu avó non chegou a velo».

A muller casada era unha propriedade máis do marido. “Tiñan que depositarme, como se fose un moble”

Despois duns anos, Clara retornou a Ferrol. A súa nai conseguiu obter unha das casas baratas que ofertaba o Estado. Alí transcorreu gran parte da súa vida, alí casou e alí naceu a súa filla.

«O meu matrimonio foi normal nos primeiros anos. Porén, todo cambiou cando quedei

embarazada. Os seus comportamentos volvéronse agresivos. Un día que me retrasei un

pouquiño baixou a preguntarlle ao condutor do autobús que de onde viña e se viña con alguén, cando iamos pola rúa, eu tiña que andar mirando sempre ao chan. Era unha anguria e

negueime a que a miña filla tivese que sufrir iso».

Foi desta maneira que Clara e a súa filla marcharon á casa da avoa Teresa, finxindo unha

enfermidade. Mentres ela quedaba na cama, en falsa convalecencia, Teresa acudiu a un

avogado. O letrado indicoulles que nestes casos o que procedía solicitar era unha institución

propia do dereito de familia, hoxe xa derogada, coñecida como o depósito da muller casada.

«Isto, obviamente, foi antes de que houbese lei do divorcio, nin nada que se lle parecese.

Daquela o teu marido podía chamar a Garda Civil para traerte pola forza a casa. Nunca me

olvidarei desa palabra: depósito. Tiñan que despositarme, como se fose un moble!»

Pouco despois, o seu marido foi ingresado nun centro psiquiátrico e diagnósticado cunha

enfermidade mental, o que permitiu a nulidade eclesiástica do matrimonio.

Como moitos galegos, Clara, a súa nai e a súa filla, víronse obrigadas a abandonar a súa terra natal en busca de mellores oportunidades, este vieiro levounas a Barcelona.

A xa de por si triste realiade da diáspora, víase multiplicada exponencialmente se, como no

caso de Clara, eras unha muller cunha filla que manter.

«A situación da muller traballadora era un verdadeiro inferno naqueles anos. Acudín a unha

axencia de colocación que me concertaba entrevistas con diversas empresas para traballar de

secretaria. Fun a varias: catro ou cinco. En todas e cada unha delas repetíase a mesma

situación: insinuacións, tocamentos... en todas había que ceder algo e eu non estaba disposta

a ceder nen un dedo! Fun á axencia e queixeime da situación. Sabes o que me respondeu o

xefe? ‘Mujer, si eres tan tiquismiquis no te vamos a encontrar trabajo en ningún sitio’. Unha

verdadeira locura!»

Por fin, na última entrevista que fixo, todo trascurriu con normalidade e conseguiu emprego

como secretaria nunha empresa que se acababa de trasladar a Barcelona.

Era de noite, a oficina estaba en completo silencio. Á luz dun flexo, Clara estaba ordeando un

arquivador antes de marchar a súa casa.

«Oín un ruído ás miñas costas e case ao instante vin ao meu xefe, que me agarraba por detrás e achegábame contra o seu corpo. Coa man dereita agarroume un peito. Púxenme tensa, presa do pánico. Só acertei a dicir ‘faga o favor de soltarme’. Por sorte el retroceu e marchei para casa. Á mañá seguinte díxenlle a miña nai ‘Mamá, volvémonos a Galicia’»

De volta no seu Ferrol natal, pouco depois da súa chegada, Clara atopou a un vello coñecido

seu. Este era xefe dunha empresa de venta de libros, falando un pouco, de todo e de nada,

Clara preguntoulle, se se podía adicar a venda de libros ela tamén.

«Percorría toda Galicia nun Fiat 126. Eu tiña moita facilidade de palabra e enseguida me

ascenderon a xefa de equipo. Foi neste traballo onde me sentín verdadeiramente realizada».

Nestas viaxes polos máis diversos puntos da xeografía do país, foi onde Clara comezou a falar

galego. «A Cataluña débolle dúas cousas: a comprender que nós aquí, tiñamos unha cultura e

lingua propias que tiñamos que poñer en valor... e a subir a saia.»

Nunha destas viaxes, Clara coñeceu á que sería á súa parella, un profesor instituto. Xuntos

mudáronse a Compostela onde segue vivindo ata o día de hoxe.

«A situación actual? Moi preocupante, penso que a clave é que nunca logramos enterrar o

fascismo, sempre estivo aí. Na pasada campaña electoral un rapaz de VOX duns vintepoucos

anos achegóuseme cun folleto. Díxenlle que non se molestase, que eu nacera na posguerra,

que xa sabía de que iba. Penso na miña neta e quero que disfrute dos dereitos cos que eu non contei. A min non me quedou máis remedio que ser forte, era unha cuestión de sobrevivir, tiña que sacar adiante a miña filla e estaba soa, non quero que ela perda os dereitos que a

nosoutras nos costou tanto obter».

Roi Gómez Paz