Cales son as preguntas sobre a independencia de Escocia?

¡Vaia orxía de insultos e que empacho de xeneralidades e lugares comúns á mantenta da Diada! Xa citamos aquí que ao pulso escocés e ao desafío catalán fáltanlle neuronas e sóbralle testosterona (Mais dixit). Por momentos o debate escurécese e chega a un punto en que xa ninguén sabe de que estamos falando, como aqueles pobos veciños que levaban tantos séculos de inimizade que non recordaban por que seguían en guerra.

Alex Salmond, líder dos independentistas escoceses

Propóñolles que suprimamos do debate o termo “independencia”, provisoriamente. Como outras moitas palabras gastadas –volveremos sobre esta cuestión–, “independencia” é un significante baleiro, carente de contido, que recorda á cabeceira do xornal máis drogodependente do IBEX35, que se proclama a si mesmo “diario independente da mañá”. ¿E pola tarde?

Non sei si lles queda algún lector inxenuo que crea nesa milonga, pero falar de “independencia” en xornalismo e en política é como crer en serafíns e querubíns. Non sabemos si Escocia, Quebec, Cataluña e a República Saharauí chegarán algún día a ser “independentes”; pero sabemos que España non o é, como ningún outro país, fóra dos tres que mandan –EEUU, Rusia e China–, e aínda entre eles teñen relacións de dependencia profunda e se realimentan mutuamente.

España, como outros 190 Estados con cadeira na ONU, non ten independencia económica (nin sequera temos moeda propia nin capacidade de decidir o noso déficit nin as políticas sectoriais, da pesca ao viño pasando polo naval ou a minería, etc.), tampouco temos independencia financeira, como ben sabe Mr. Draghi. A nosa constitución financeira chámase MoU, Memorándum of Understanding.

España carece de independencia enerxética; basta mirarse no espello de Ucraína: si nos cortan os gasodutos e o petróleo exterior, este inverno pasaremos moito frío. Estamos conectados, ou colonizados, por sonda ao fío informático global; desde logo, España non é unha illa sanitaria independente a efectos da Sida, a gripe aviar ou o Ébola. A nosa Patria tampouco ten independencia militar, nin para declarar a guerra a Andorra, porque a nosa soberanía militar real reside na OTAN; e en canto á Matria, non temos independencia xudicial, pois en última instancia o Tribunal de Luxemburgo impera sobre o Tribunal Supremo e sobre o Constitucional: vexan a súa recente sentenza sobre as cláusulas abusivas en hipotecas e centos de sentenzas que obrigan aos nosos tribunais, e así sucesivamente. 

A incerteza

En resumo: a independencia é unha mentira groseira, unha moeda falsa coa que non se compra o paraíso: todos somos interdependentes e iríanos mellor si a política e o dereito constitucional aplicasen algúns principios científicos, por exemplo, o da incerteza. 

No seu marabilloso tesouro de aforismos, “Si a Natureza é a resposta, cal é a pregunta?”, Jorge Wagensberg explica que hai dúas actitudes ante o mundo: “a mente A ponse a si mesma no centro do universo e pregúntase o porqué ou o para que das cousas. Por este camiño chégase, máis cedo que tarde, ao coñecemento revelado e ás crenzas. A historia das crenzas é a historia das boas respostas”. Na outra actitude -prosegue Wagensberg– “a mente B exclúese a si mesma do centro e preocúpase máis sobre o como das cousas. Este camiño conduce, máis tarde que cedo, ao coñecemento científico e á investigación. A historia da ciencia é a historia das boas preguntas”. Fin da cita, que diría Mariano. 

Antes que contestar si ou non á pregunta “¿Debería Escocia ser un país independente?”, ou á dobre pregunta catalá, “¿Queres que Cataluña sexa un Estado?” e, en caso afirmativo, “¿Queres que ese Estado sexa independente?”, debemos cuestionarnos as preguntas. Acórdense do referendo felipista da OTAN (en Cataluña e Euskadi gañou o NON): “¿Considera conveniente para España permanecer na Alianza Atlántica nos termos acordados polo Goberno da Nación?”. Unha pregunta digna da Historia universal da infamia.

A ciencia avanza con boas preguntas tanto como a historia e a política retroceden a base de malas preguntas. A ciencia e a filosofía pisan as areas movedizas da dúbida e a incerteza alí onde a política abraza a fe. Ás preguntas dos referendos escocés e catalán fáltalles definir antes que cousa son Escocia e Cataluña e, sobre todo, que se entende no ano 2014 por independencia. Sen isto, o debate viciado se crispa ata a exasperación, a descualificación mutua e o ridículo. E o medo.

A balsa de pedra

O FMI e os bancos de Londres lanzaron xa ameazas contundentes (si gaña o SI, ímonos de Escocia; un insulto aos seus clientes escoceses), que se suman ás de Westminster esta semana, dando a entender aos votantes –e esta é a clave de bóveda– que corren o perigo de se converter nunha balsa de pedra, en expresión de Saramago. 

Ninguén vai cortar Escocia cunha tesoira telúrica pola liña de The Borders para separala fisicamente de Inglaterra, nin sequera o máis parvo dos independentistas escoceses quere construír unha nova muralla romana como o Muro de Adriano, 117 kms. fortificados de costa a costa para defender Inglaterra de Escocia. 

Xa non estamos para fronteiras físicas como o limes britano, nin moito menos para fronteiras mentais. Nas propostas independentistas de Alex Salmond e o seu partido [Scotland´s Future] fálase sobre todo de interdependencia, de planear un futuro xuntos, en común coa súa familia e amigos, expresamente con Inglaterra, Gales e Irlanda do Norte.

Entón, ¿por que todo este balbordo? Pois porque unha cousa é a convivencia de mutuo acordo, entre iguais, e outra distinta o matrimonio para toda a vida, sen opción ao divorcio, con violencia doméstica e con dereito de pernada. Pero iso require outro artigo que lles enviarei o luns desde a escaleira do avión. @ValentinCarrera