Acoso sexual na xuventude, unha violencia que golpea máis a mulleres e persoas LGTBI

O acoso sexual parece estar en auxe entre as novas xeracións, sendo as mozas e as persoas non heterosexuais as principais vítimas. Estes delitos tamén son frecuentes contra mozas e mozos no ámbito laboral. Isto é o que se deduce dun estudo mediante enquisa a 2.515 participantes de todo o Estado español con idades comprendidas entre os 18 e os 35 anos.

A enquisa, cuxos resultados se coñecen agora, realizouse durante os días 15 e 28 de outubro de 2020, para coñecer e analizar a prevalencia e os factores asociados ao acoso sexual entre mozos e mozas en España antes da pandemia de covid-19, durante o confinamento e despois deste.

As mulleres teñen case o dobre de probabilidades que os homes de sufrir acoso sexual e as persoas heterosexuais sofren menos esta violencia que o colectivo LGTBI

Os resultados indican que as mulleres teñen case o dobre de probabilidades que os homes de sufrir acoso sexual (49% fronte a 22,2%). Ademais, entre homes e mulleres heterosexuais, a prevalencia estimada foi menor respecto á observada entre bisexuais, gais e lesbianas (31,5% fronte a 53, 39,2 e 34,6% respectivamente).

Ademais, observouse que a prevalencia do acoso sexual é maior canto máis novas son as vítimas, de xeito que no grupo de idade de 18 a 24 anos foi o dobre que a observada no de 30 a 35 anos.

O estudo tamén revela que durante o período de confinamento, o acoso a través das canles electrónicas aumentou un 32,6%, fronte ao 16,5% antes da pandemia e un 17,8% despois do período de confinamento. Como era de agardar, tamén se confirmou que o acoso na vía pública diminuíu durante o período de confinamento, cunha prevalencia do 22,9% fronte ao 63,4% e o 54,4% en períodos previos e posteriores ao bloqueo, respectivamente.

“Estes achados destacan que o acoso sexual presenta unha alta prevalencia entre os mozos, especialmente o ciberacoso e o acoso laboral, e é importante ter en conta que as mulleres novas teñen máis probabilidades de sufrir acoso, e aínda máis se non teñen parella ou teñen orientación LGB (lesbianas, gais e bisexuais). Durante o confinamento o acoso sexual trasladouse dos espazos públicos ás redes sociais”, destacan os autores da investigación.

Este estudo foi desenvolvido en todo o Estado por investigadores do Centro de Investigación Biomédica en Red de Epidemiología y Salud Pública (CIBERESP). Os autores defenden que os resultados “mostran claramente que o acoso sexual é unha manifestación de poder que prexudica principalmente as mulleres, os individuos máis novos, os non heterosexuais e os que teñen un traballo remunerado”.

Como explican os investigadores, o estudo púxose en marcha “coincidindo coa proposta dunha nova lei estatal para abordar a violencia sexual e garantir a liberdade sexual”, e “forma parte dun proxecto máis amplo sobre violencia e acoso sexual e o consumo de pornografía entre mozos e mozas en España”.

“Estes achados destacan que o acoso sexual presenta unha alta prevalencia entre os mozos, especialmente o ciberacoso e o acoso laboral"

O feito de realizar a enquisa en outubro de 2020 deu aos investigadores a “oportunidade de avaliar o impacto do período de confinamento” nestas conductas. “Estudos anteriores xa puxeron de manifesto o aumento de casos e a gravidade das diferentes formas de violencia sexual entre parellas novas e parellas non formais durante o período de confinamento da covid-19. Aínda que durante este período o contacto persoal entre mozos era limitado, o acoso sexual facíase facilmente a través das redes sociais”, destacan os investigadores.

No estudo tivéronse en conta diferentes variables para analizar posibles diferenzas no acoso sexual por tramos de idade (de 18 a 24 anos, de 25 a 29 e de 30 a 35), nivel educativo, orientación sexual, ou convivencia co acosador (convivencia continua ou non convivencia).

Entre os 2.515 participantes, a maioría era mozas e mozos con nacionalidade española (87,8%) e con estudos superiores (69%). O 61,6% afirmou estar empregado no momento da enquisa e o 78,4% traballara nalgún momento durante o ano anterior. A maioría identificouse como heterosexual (75,7%) e o 67,2% afirmou estar nunha relación nese momento, aínda que só o 38,9% convivía coa súa parella.

MÁIS ACOSO EN IDADES MÁIS NOVAS

Máis dun terzo dos participantes (35,7%) afirmou ter sufrido nalgún momento acoso sexual entre outubro de 2019 e outubro de 2020. A prevalencia do acoso sexual foi do 22,2% entre os homes e do 49% nas mulleres.

Preocupa que estas condutas delitivas se dan máis canto máis novas son as vítimas. Así, os datos mostran que a probabilidade de sufrir acoso sexual diminúe coa idade e foi menor entre os participantes que convivían cunha parella (27,3% fronte a 39,6%).

O acoso que sofren as mulleres é maior nas bisexuais, mentres que nos varóns é maior nos que se declaran homosexuais

No caso das mulleres, a prevalencia foi maior entre as que manifestaron orientación bisexual (64,6%) e menor entre as que se declararon lesbianas (34,6%). No caso dos homes, a maior prevalencia foi nos mozos que se declararon homosexuais (39,2%) e menor entre os heterosexuais (18,3%).

Por orientación sexual, o acoso sexual durante os períodos previos e posteriores ao confinamento foi maior entre os bisexuais, mentres que durante o bloqueo foi máis alto entre homosexuais. Respecto disto, os autores do estudo advirten de que “os colectivos máis vulnerables (menores, inmigrantes ou colectivo LGTBI) sofren máis este tipo de acoso”.

O CONFINAMENTO TRASLADOU O ACOSO ÁS REDES SOCIAIS

Ao comparar a prevalencia do acoso sexual antes, durante e despois do confinamento pola covid-19, observouse que diminuíu do 30,4% ao 11,4% durante o bloqueo e aumentou ata o 18% despois do bloqueo.

“Aínda que o peche temporal de centros de traballo e aulas evitou o acoso cara a cara, este tipo de condutas entraron na contorna dixital a través de mensaxes ofensivas, insinuacións ou propostas, provocacións, intentos de contacto con identidades falsas, mensaxes con contido sexual ou chamadas ofensivas, sendo só algúns dos actos de violencia sexual experimentados na súa maioría por mulleres e adolescentes”, comentan os investigadores do CIBERESP, que lembran que “o ciberacoso sexual é un delito contemplado na modificación do Código Penal español de 2015”.

Para estes expertos, “é importante destacar variables como o sexo, a relación de parella, a idade, o país de nacemento e a orientación sexual no contexto do acoso tecnolóxico”, xa que, “como no caso doutros estudos, a nosa análise destaca que as mulleres, normalmente nunha relación estable, son as principais vítimas destas agresións dixitais (66,7% fronte ao 33,3% dos homes)”.

As persoas sen parella ou que non conviven con ela tamén son máis acosadas que as que teñen parella e viven con ela

Por outro lado, non ter parella estivo asociado a unha maior prevalencia deste problema nos tres períodos. Como explican estes expertos, “o acoso nunha relación entre dúas persoas que non conviven ou non están casados ​​é claramente diferente ao que se produce no contexto dun matrimonio ou parellas conviventes; en primeiro lugar, pola idade dos acosadores e das vítimas, que é notablemente máis baixa entre as parellas non conviventes; en segundo lugar, debido a factores relacionados coas responsabilidades parentais, contractuais ou económicas no caso das parellas conviventes”,

Así, cren que “a maior prevalencia de acoso sexual entre individuos sen parella ou que non conviven coa súa parella pode explicarse pola súa idade (que adoita ser maior entre as persoas con parella) ou polo feito de que o acoso que se produce dentro dunha relación adquire un dimensión da violencia sexual que é experimentada e denunciada pola vítima como tal”.

TIPOS DE ACOSO

As condutas de acoso sexual máis prevalentes reportadas polas vítimas foron as miradas insistentes ou lascivas que causaron intimidación, cunha prevalencia do 61,5% (34,8% entre homes e 71,4% entre mulleres). Tamén destacan os que recibiron bromas sexuais ou comentarios ofensivos sobre o corpo ou a vida privada da persoa, cunha prevalencia do 41,6% (37,4% entre homes e 42,4% entre mulleres).

Tamén destacan os sometementos a contacto físico non desexado, como proximidade innecesariamente, tocar partes do corpo, bicos, apertas ou calquera outro tipo de contacto que non quería a vítima, cunha prevalencia do 25,9% (19,4% nos homes e 28,1% nas mulleres). Mentres que o 23,6% dixo ter sufrido comentarios inadecuados, humillantes, intimidantes ou ofensivos a través de redes sociais como Facebook, Instagram ou Twitter. Curiosamente, neste apartado, son máis os homes que as mulleres que din ter sido vítimas de comentarios de acoso sexual nestas plataformas (24,2% vs 22,7%). Ocorre o mesmo entre as vítimas que recibiron correos electrónicos sexualmente explícitos ou inadecuados, mensaxes de WhatsApp ou mensaxes de texto que lle fixeron sentir ofendido, humillado ou intimidado. Son o 19,4% dos enquisados (23,8% homes e 16,9% mulleres).

Ademais, un 20,9% recibiu suxestións inapropiadas para ter unha cita ou algún tipo de actividade sexual e que lle fixeron sentir ofendido, humillado ou intimidado (19,4% homes e 18,2% mulleres). E un 18,9% afirmou ter recibido imaxes sexualmente explícitas que lle fixeron sentir ofendido, humillado ou intimidado (19,4% homes e 18,2% mulleres).

O acoso sexual a través de redes sociais, correos electrónicos, Whatsapp e outras comunicacións electrónicas disparouse durante o confinamento

Outros tipos de acoso sexual que se producen, pero en menor medida, son casos de exhibicionismo (prevalencia do 9,5%, 14,6% en homes e 6,9% en mulleres) e casos nos que a vítima é forzada a ver material pornográfico contra a súa vontade (2,2%, 5,1% en homes e tan só 0,9% en mulleres).

No ámbito laboral, un 1,4% di ter sido vítima de ameazas por rexeitar propostas sexuais, como despedimento, perda de complementos salariais, críticas continuas ao seu traballo, etc. (2,6% homes e 0,8% mulleres).

Por último, un 7,9% afirmou ter sufrido outros tipos de acoso sexual (4,8% homes e 9% mulleres).

Todos estes patróns descritos se mantiveron durante os períodos previos e posteriores ao confinamento; con todo, durante o bloqueo, os comportamentos máis frecuentes, cun aumento notable da súa prevalencia, foron ter recibido insinuacións inadecuadas, humillantes, intimidatorias ou ofensivas en redes sociais como Facebook, Instagram ou Twitter, cunha prevalencia do 35,1% (33,3% entre homes e 36,4% entre mulleres) e ter recibido correos electrónicos sexualmente explícitos e inadecuados, mensaxes de WhatsApp ou mensaxes de texto que fan que alguén se sinta ofendido, humillado ou intimidado, cunha prevalencia do 32,6% (34,2% entre homes e 31,5% entre mulleres).

Pola contra, durante ese período de peche total pola covid-19, houbo comportamentos de acoso sexual que diminuíron, como era de agardar, como ter contacto físico non desexado, tocar partes do corpo de alguén, bicos, apertas ou calquera outra acción non desexada, cunha prevalencia do 9,7 %, (11,4 % entre os homes e 8,5% entre as mulleres), cando a media durante un ano foi do 25,9%, e as miradas insistentes ou lascivas que fixeron que alguén se sinta intimidado, cunha prevalencia do 22,9% (9,6% entre homes e 32,1% entre mulleres), cando a media era do 61,5%.

MÁIS PROBABILIDADES DE SUFRIR ACOSO NAS TRABALLADORAS

Os datos da enquisa alertan de que as mulleres teñen un 84,7% máis de probabilidades de sufrir acoso sexual que os homes. E ponse o foco sobre aquelas que teñen un traballo remunerado, nas que é “un problema especialmente frecuente, tamén nas que non conviven cunha parella e as que nunca tiveron parella".

"O acoso sexual está presente no lugar de traballo e que o acosador adoita ser unha persoa pertencente ao ámbito laboral, como un compañeiro, un xefe ou un cliente”

O estudo, de feito, descobre que a probabilidade de sufrir acoso sexual é maior entre as persoas que teñen un traballo remunerado en comparación coas que non o teñen, sendo un problema que afecta máis a mulleres, xa que no caso dos homes “non se observaron diferenzas significativas” entre os empregados e en paro. “Este achado deixa claro que o acoso sexual está presente no lugar de traballo e que o acosador adoita ser unha persoa pertencente ao ámbito laboral, como un compañeiro, un xefe ou un cliente”, comentan os investigadores.

“Os nosos resultados indican que as mulleres teñen case o dobre de probabilidades que os homes de sufrir acoso sexual. Aínda que os homes tamén poden ser sometidos a acoso, as mulleres son máis frecuentemente desempoderadas por falta de fortaleza física e económica, estar en situacións máis vulnerables e inseguras e sufrir as consecuencias dun sistema educativo e cultural heteropatriarcal, polo que o acosador sexual adoita ser un home e a persoa acosada adoita ser unha muller”, describen os autores da investigación.

Pola contra, a probabilidade de sufrir acoso sexual foi un 23,7% menor no grupo de idade de 30 a 35 anos, en comparación cos de ata 25 anos, coa única diferenza de que a probabilidade de sufrir estas condutas tamén foi menor entre os participantes do grupo de idade de 25 a 29 en comparación cos máis novos antes do confinamento.

E os heterosexuais teñen menos probabilidades de sufrir acoso que o colectivo LGB, concretamente un 43% menos no caso dos homes e un 22,79% menos nas mulleres.

MÁIS ACOSO NA COMUNIDADE LGB

Os autores do estudo destacan tamén o feito de que, “entre homes e mulleres heterosexuais, a prevalencia estimada de acoso sexual foi menor con respecto á observada entre a comunidade LGB, con estimacións de prevalencia na análise bivariada do 31,5% para os heterosexuais, fronte ao 53%, 39,2% e 34,6% en bisexuais, gais e lesbianas, respectivamente”.

"Os non heterosexuais experimentan unha maior porcentaxe de comportamentos de acoso en comparación cos heterosexuais”

Este resultado non lles sorprende, xa que, como comentan, “outros estudos tamén suxiren que os non heterosexuais experimentan unha maior porcentaxe de comportamentos de acoso en comparación cos heterosexuais”.

Os investigadores do CIBERESP valoran como “relevantes” os resultados do seu estudo, “porque poden axudar a deseñar políticas e programas preventivos que se poidan aplicar en poboacións adolescentes e xuvenís para previr estas condutas no futuro”.

Respecto disto, un estudo de investigadores das universidades de Vigo e Santiago de Compostela mostrou que case dous de cada dez galegos menores de idade usuarios de Internet mostra comportamentos problemáticos relacionados co envío de mensaxes de texto ou imaxes de contido sexual explícito (sexting), acoso na Rede (cyberbullying) e cos xogos de azar en liña. Este uso problemático de Internet está asociado, ademais, co abuso de alcol e doutras drogas.

Nesta liña, as investigadoras universitarias Patricia Alonso (Santiago de Compostela), Yolanda Rodríguez (Vigo) e Alba Adá (Carlos III de Madrid) presentaron este ano un programa de prevención do acoso sexual, tanto 'en liña' como 'offline', destinado a alumnos de entre 12 e 16 anos, dentro do proxecto 'O acoso sexual a través dos comentarios sobre o corpo nas relacións interpersoais (IgualaMÁS)'.